Niezbite świadectwa łączności z kulturą polskiego ludu? Kilka uwag na temat spiskiego nowożytnego dziedzictwa kulturowego w polskiej literaturze popularno-naukowej
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTENiezbite świadectwa łączności z kulturą polskiego ludu? Kilka uwag na temat spiskiego nowożytnego dziedzictwa kulturowego w polskiej literaturze popularno-naukowej
Data publikacji: 2015
Prace Etnograficzne, 2015, Tom 43, Numer 1, s. 39 - 51
https://doi.org/10.4467/22999558.PE.15.004.4275Autorzy
Niezbite świadectwa łączności z kulturą polskiego ludu? Kilka uwag na temat spiskiego nowożytnego dziedzictwa kulturowego w polskiej literaturze popularno-naukowej
Undisputed evidence of the link with the culture of the Polish folk? Few notes on early modern Scepusian cultural heritage in Polish popular literature
Scepusium (Spisz) through the ages was inhabited by ethnically diverse population, it had belonged to both Polish and Hungarian states (1412–1772) and after the First World War was divided between Poland and Czechoslovakia. Works of the local art – as being created by founders and artists of various ethnic or religious background – were subject of research, conducted by scholars from neighbouring countries, whose studies were spread by popular literature.
Old Scepusian art was widely discussed in Polish publications especially in the Interwar period, when the state affiliation of this region was uncertain and such political background was deeply influencing the picture of the cultural heritage. In their texts authors often wrongly identified medieval and early modern Scepusian population with its present ethnic situation, trying to express the (in some cases invented) Polish identity of local art – identity, that could be useful in legitimizing borders of the new country.
Soon after the Second World War the subject of Scepusian art was less popular, but still some new narratives were being developed, as many works of early modern art were perceived as examples of folk art, but rather because of their countryside location and the discourse, that dominated in late 1940s – early 1950s in Polish art theory and history, than some actual background of these monuments.
In both cases, the popular picture of old Scepusian art was based on expressing values that were seen as positive in given period: Polish identity, antiquity, folk character etc. and hiding more inconvenient ones, like multiethnicity of Spisz, different pre-19th century definition of nation and (sometimes not so high) quality of local art.
Bakoš J., Idea východnej strednej Európy ako umeleckého regiónu, [w:] Problémy dejín výtvarného umenia Slovenska, J. Bakoš, D. Bořutová, I. Gerát i in., Bratislava, s. 10–18, 2002
Blaschke K., Folk art in the First Decade of the People’s Poland, „Centropa”, r. 11, z. 1–3, s. 195–213, 2011
Błachut A.J., Problematyka artystyczna kościoła parafialnego pw. św. Stanisława, biskupa i męczennika, we Frydmanie na Spiszu, [w:] Z dziejów Frydmana, red. U. Janicka-Krzywda, K. Słabosz-Palacz, Kraków, Frydman, s. 77–86, 2012
Grabowski J., Kryteria sztuki ludowej, [w:] Granice sztuki. Z badań nad teorią i historią sztuki, kulturą artystyczną oraz sztuką ludową, red. J. Białostocki, Warszawa, s. 148–153, 1972
Körmendy A., Struktura społeczno-gospodarcza średniowiecznego Spiszu (Przegląd problematyki i dorobku historiografii węgierskiej), [w:] Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spiszu, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski i in., Wrocław, Levoča, s. 269–274., 2003
Krasny P., Podwójne zwierciadło czy gabinet krzywych luster? Modele opisu dziedzictwa artystycznego ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej w polskiej i ukraińskiej literaturze historyczno-artystycznej, [w:] Sztuka kresów wschodnich, t. 7, red. A. Betlej, A. Markiewicz, A. Dworzak, Kraków, s. 9–26, 2012
Leśniakowska M., Polska historia sztuki i nacjonalizm, [w:] Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789–1950. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk i Stowarzyszenie Historyków Sztuki w dniach 5–7 grudnia 1995 w Warszawie, red. D. Konstantynów, R. Pasieczny, P. Paszkiewicz, Warszawa 1998, s. 99–58, 1998
Michalczuk S.K., Dzieje zamku Dunajec w XIX i XX wieku, [w:] Zamek Dunajec w Niedzicy, S.K. Michalczuk, P.M. Stępień, T.M. Trajdos, Niedzica 2006, s. 63–90, 2006
Orlof E., Orawa i Spisz w latach 1918–1920, [w:] Spisz i Orawa. W 75. rocznicę powrotu do polski północnych części obu ziem, red. T.M. Trajdos, Kraków, s. 11–24, 1995
Orłowicz M., Przewodnik po Spiszu, Orawie, Liptowie i Czadeckiem, Lwów, Warszawa, 1921
Pieniążek J., Krajobrazy i zabytki polskiego Spisza, „Ziemia”, r. 24, z. 5, s. 96–101, 1934
Pieńkowska H., Staich T., Drogami skalnej ziemi. Podtatrzańska wędrówka krajoznawcza, Kraków, 1956
Piwocki K., Sztuka ludowa i narodowa, „Polska Sztuka Ludowa”, r. 5, z. 3, s. 70–75, 1951
Piwocki K., Sztuka ludowa w badaniach o sztuce, „Lud”, r. 51, z. 2, s. 359–389, 1968
Rados J., Magyar oltárok, Budapest, 1938
Ruciński H., Dzieje polityczne Spiszu do końca XV wieku, [w:] Terra Scepusiensis. Stan badań nad dziejami Spiszu, red. R. Gładkiewicz, M. Homza, M. Pułaski i in., Wrocław, Levoča, s. 275–303, 2003
Stasiak L., 1919–1920 Dawna sztuka polska na Spiszu, „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego”, t. 38, s. 167–177.
Szydłowski T., Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny. Województwo krakowskie, cz. 3 z. 1., Warszawa, 1938
Śnieżyńska-Stolot E., Głos w dyskusji nad pojęciem sztuki ludowej, [w:] Granice sztuki. Z badań nad teorią i historią sztuki, kulturą artystyczną oraz sztuka ludową, red. J. Białostocki, Warszawa, s. 155–161, 1972
Tradycja wynaleziona, red. E. Hobsbawm, T. Ranger, przeł. M. Godyń, F. Godyń, Kraków, 2008
Wiktor J., Południowe Kresy, „Ziemia”, r. 6, z. 4, s. 98–100, 1920
Informacje: Prace Etnograficzne, 2015, Tom 43, Numer 1, s. 39 - 51
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Niezbite świadectwa łączności z kulturą polskiego ludu? Kilka uwag na temat spiskiego nowożytnego dziedzictwa kulturowego w polskiej literaturze popularno-naukowej
Undisputed evidence of the link with the culture of the Polish folk? Few notes on early modern Scepusian cultural heritage in Polish popular literature
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 2015
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski