Wybrane aspekty dziedzictwa protestanckiego w Wielkopolsce Wschodniej
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEWybrane aspekty dziedzictwa protestanckiego w Wielkopolsce Wschodniej
Data publikacji: 2019
Polonia Maior Orientalis, 2019, VI, s. 51 - 67
https://doi.org/10.4467/27204006PMO.22.004.15847Autorzy
Wybrane aspekty dziedzictwa protestanckiego w Wielkopolsce Wschodniej
Artykuł opisuje genezę pojawienia się społeczności protestanckiej w Wielkopolsce Wschodniej. Rzeczą charakterystyczną, wyróżniającą tę część Wielkopolski, jest istnienie nieprzerwalnie od czasów Reformacji parafii kalwińskiej w Żychlinie, sprawującej opiekę duszpasterską nad olędrami, przybywającymi na te tereny w XVIII-XIX wieku, do czasu powstania w początkach XIX wieku parafii luterańskiej w Koninie. Dziedzictwo protestanckie w Wielkopolsce Wschodniej ma więc podwójną genezę, związane jest z zarówno z osadnikami przybywającymi na te tereny z zachodu (rolnikami i przemysłowcami), ale także z miejscowymi rodami szlachty kalwińskiej. W czasie okupacji, część społeczności ewangelickiej niemieckojęzycznej podjęła współpracę z nowymi władzami. Próbowano zdiagnozować stan zachowania materialnych pamiątek po protestantach obecnie. Wiele z wiejskich nekropolii protestanckich zostało zdewastowanych po 1945 roku. Walczono z dorobkiem olędrów utożsamiając ich jako kolaborantów. Zachowały się tylko trzy parafie ewangelickie: jedna kaliwńska w Żychlinie i dwie luterańskie w Koninie i Turku. Społeczność ewangelicka nie jest liczna, brakuje pieniędzy. Odnowiono kościół ewangelicki w Żychlinie, prowadzone są prace renowacyjne na pobliskim lapidarium. Wiele jednak świątyń, zwłaszcza filialnych, wymaga nakładów finansowych na naprawy. Stan opuszczonych domów modlitw jest krytyczny (Młyny Piekarskie, Janów), część obiektów jest wynajmowanych. W ostatnich trzech latach podjęto próby oczyszczenia i oznaczenia części cmentarzy wiejskich ewangelickich (np. w okolicach Zagórowa, Krzymowa, czy Dobrej), dokonano tego staraniem lokalnych stowarzyszeń i osób prywatnych. Prowadzone są akcje edukacyjne. Część z cmentarzy ma niestety nieuregulowany status prawny, co komplikuje ich pielęgnację. Dziedzictwo protestanckie powoli wychodzi z niebytu, przestaje być niechciane. Wzrasta troska ludzi o zachowanie różnorodności kulturowej najbliższej okolicy, lecz takie obiekty jak kamienica Essowej, czy pałacyk Reymonda w Koninie nadal niszczeją. Aby uratować materialne dziedzictwo olędrów potrzeba wsparcia samorządu, społeczników, bowiem społeczność ewangelicka jest mało liczna. Potomkowie osadników pomagają, na tyle na ile ich stać – ich podróże mają jednak często charakter wspomieniowy. Z opisywanych elementów niewątpliwie można uczynić cenny walor turystyczny Wielkopolski Wschodniej.
Badke R. (1971), „HEIMAT BOTTE”, nr 5.
Cieślak K. (2007), 170 lat parafii w Turku, „Zwiastun”, nr 13-14.
Dworzaczkowa J. (1997), Zbory Braci Czeskich w dawnym powiecie konińskim, „Rocznik Koniński”, T. 11.
Gorczyca K. (1997), Żychlin pod Koninem, Warszawa.
Grzelka B. (2005), Życie społeczno-kulturalne w Turku w latach 1867-1914, „Kronika Wielkopolski”.
Gulczyński J. (2005), Stefania Esse – wychowawczyni wielu pokoleń koninian, „Koniniana”, nr 4.
Hejman L. (2004), Mniejszość wyznaniowa niemiecka w Koninie, „Koniniana”, nr 11.
Kasperkiewicz K. (2005), Cmentarz wojenny z 1914 r. w Chełmnie, „Kronika Wielkopolski”, nr 4.
Kasperkiewicz K. (2009), Nekropolie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na ziemi konińskiej, [w:] Protestantyzm w Polsce na przestrzeni wieków, red. P. Gołdyn, Poznań.
Kasperkiewicz K., Mendrok A. (2002), Ewangelickie obiekty sakralne w powiecie kolskim, „Kronika Wielkopolski”, nr 4.
Kasperkiewicz K., Mielczarek K. (1999), Rok 1939 w Kole, „Kronika Wielkopolski”, nr 3.
Kneifel E. (1937), Die ewangelisch-augsburgischen Gemeiden der Kalischer Diözese, Plauen.
Konińskie nekropolie świadectwem dziejów miasta (2002), Konin.
Kowalczykiewicz Z. (2001), Dawny cmentarz ewangelicki w Bilczewie, „Kronika Wielkopolski”, nr 3.
Kowalczykiewicz Z. (2006), Zapisano w betonie. Cmentarz wojskowy z okresu pierwszej wojny światowej w Koninie, „Konińskie Zeszyty Muzealne”, T. 3.
Małyszka A. (2004), Ewangelickie pozostałości w Poznańskiem, „Biuletyn IPN”, nr 3.
Mendrok A. (2007), Parafia ewangelicko-augsburska Świętego Ducha w Koninie, „Rocznik Koniński”, T. 16.
Mendrok A. (2009), Świątynie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na ziemi konińskiej, [w:] Protestantyzm w Polsce na przestrzeni wieków, red. P. Gołdyn, Poznań.
Rusin S. (1994), Mniejszości wyznaniowe na Ziemi Konińskiej, Poznań.
Rybczyński P. (1989), Informator o nazwach ulic i dzielnic miasta Konina do 1945 roku, „Konińskie Zeszyty Muzealne”, T. 1.
Rybczyński P. (1998), Sukiennictwo w Koninie w pierwszej połowie XIX wieku, „Rocznik Koniński”, T. 12.
Rybczyński P. (2005), Rozwój gospodarczy i społeczny Konina w latach 1867-1914, „Rocznik Koniński”, T. 15.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego innych krajów słowiańskich (1892), Tom 12, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski W. Walewski, Warszawa.
Szczepański B. (1973), Osadnictwo olęderskie w dobrach szlacheckich powiatu konińskiego w XVIII w., „Rocznik Wielkopolski Wschodniej”, T. 1.
Szczepański B., Grzelka B. (2002), W okresie zaborów i walk o niepodległość, [w:] Dzieje Turku, red. E. Makowski, C. Łuczak, Poznań.
Szymczak J. (2003), Taka mała kropelka, „Koniniana”, nr 7.
Witczak H. (2006), Z życia religijnego w królewskim mieście Koninie, Włocławek.
Włodarczyk Z. (2008), Powstanie parafii ewangelicko-augsburskiej w Koninie, „Kronika Wielkopolski”, nr 2.
Zendlewicz J. (2003), Wspomnienia. Ziemia Staromiejska i wieś Żdżary. Ziemia łowicka, Żdżary-Kraków.
Familienforschrun Schöneberger-Orstabelle, home.acor.de/schoeneberger-oelde/ahnen/gp.htm [dostęp: 15 czerwca 2019].
Informacje: Polonia Maior Orientalis, 2019, VI, s. 51 - 67
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Wybrane aspekty dziedzictwa protestanckiego w Wielkopolsce Wschodniej
Selected aspects of the protestant heritage in Eastern Greater Poland
Towarzystwo Przyjaciół Konina
Publikacja: 2019
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 242
Liczba pobrań: 397