FAQ
Logo Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk

Procesy przestrzenne i nowa architektura w Kaliszu około połowy XIX wieku - zagadnienia i postulaty badawcze

Data publikacji: 2021

Polonia Maior Orientalis, 2021, VIII, s. 67 - 88

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.21.004.15455

Autorzy

Makary Górzyński
Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
, Polska
https://orcid.org/0000-0002-4736-7956 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Procesy przestrzenne i nowa architektura w Kaliszu około połowy XIX wieku - zagadnienia i postulaty badawcze

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest przedstawienie historycznego zarysu przemian i charakteru środowiska architektów i budowniczych w Kaliszu w okresie gubernialnym (1867-1914). Na przełomie XIX i XX wieku miejscowi architekci-urzędnicy, zatrudnieni w rosyjskim urzędzie gubernialnym, nadal stanowili trzon miejscowej profesji, posiadając najlepsze wykształcenie fachowe (przeważnie petersburskie) i umocowanie administracyjne, gwarantujące szeroki wpływ na architekturę w mieście i jego okolicach. Jednocześnie jednak w tym samym czasie do miasta napływali nowi projektanci młodszego pokolenia, szukający miejsca dla siebie w zmieniających się szybko realiach społecznych, zachęceni rozwojem Kalisza na początku XX stulecia. Artykuł przedstawia charakterystykę wykształcenia, sposoby prowadzenia praktyki zawodowej, kompetencje, jak i realia prawne i administracyjne, w których pracowali ludzie architektury i budownictwa w kluczowym dla nowoczesnego Kalisza okresie. Jego istotną częścią jest także przedstawienie firm budowlanych i wykonawców, współpracujących z kaliskimi architektami.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła:

Archiwum Główne Akt Dawnych, Dyrekcja Ubezpieczeń Królestwa Polskiego

Archiwum Główne Akt Dawnych, Zbiór kartograficzny

Archiwum Państwowe w Kaliszu, Naczelnik Powiatu Kaliskiego

Prasa:

„Kaliszanin” – 1880, 1876, 1888.

„Spotkania z zabytkami” – 2003.

„Ziemia Kaliska” – 1960.

„Życie Kalisza” – 2008, 2012.

Opracowania:

750 lat lokacji Kalisza. Materiały sesji popularnonaukowej, Kalisz, 10 października. 2007 (2008), red. Wańka, T. Krokos, Kalisz.

Abriszewski K. (2012), Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci Bruno Latoura, Kraków.

Andrysiak E. (2000), Alfons i Melania Parczewscy w świetle zachowanej korespondencji archiwum rodzinnego, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, z. 6

Andrysiak E. (2010), Alfons Parczewski (1849-1933). Kaliszanin – rektor Wszechnicy Wileńskiej, Kalisz.

Andrzejewska E. (2010), Ksiądz Stanisław Józef Kłossowski (1726-1798). Kustosz Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu, Kalisz.

Archer J. (2005), Social Theory of Space: Architecture and the Production of Self, Culture, and Society, “Journal of the Society of Architectural Historians”, t. 64, nr 4.

Bachman-Meddick D. (2012), Cultural Turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa.

Barańska I. (2002), Architektura Kalisza w dobie Królestwa Kongresowego, Kalisz.

Bergdoll B. (2000), European Architecture 1750-1890, Oxford-New York.

Bibliografia historii Kalisza (2002-2007), red. E. Andrysiak i in., t. 1-4, Kalisz.

Błachowicz M. (2017), „Starożytności kaliskie” w relacjach z lat 1792-1861. Początki ochrony zabytków w grodzie nad Prosną, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, z. 17.

Błachowicz M., Tabaka A. (2010), Nowy Kaliszanin, Kalisz.

Börsch-Supan E., Müller-Stüler D. (1997), Friedrich August Stüler: 1800-1865, München-Berlin.

BruśJ. (2017), Albert Nestrypke. Propagator architektury modernistycznej w Kaliszu, Kalisz. 

Camborini U. (2005), Z pobytu Antonio Sacchettiego w Warszawie oraz Kaliszu (1835 r.), „Rocznik Kaliski”, t. 31.

Chodyński A. (1874), Kościół św. Mikołaja w Kaliszu. Wspominek historyczny, Warszawa.

Chodyński A. (1885), Kieszonkowa kroniczka historyczna miasta Kalisza, Kalisz.

Ciesielska A. (2011), Stanowisko archeologiczne na Zawodziu w Kaliszu – nowe interpretacje, nowe problemy, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, z. 12.

Curran K. (2003), The Romanesque Revival. Religion, Politics, and Transnational Exchange, University Park,

Czechowska B. (2010), Kaliskie Korso. Architektura i urbanistyka Alei Wolności w XIX i XX wieku, Kalisz,

Dolat J. (2005), Przemysł w Kaliszu w dwudziestoleciu międzywojennym XX wieku, Łódź,

Domańska E. (2013), Wiedza o przeszłości – perspektywy na przyszłość, „Kwartalnik Historyczny”, t. 120.

Dumała K. (1974), Przemiany przestrzenne miast i rozwój osiedli przemysłowych w Królestwie Polskim w latach 1831-1869, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.

Dziedzictwo kulturowe miasta Kalisza i regionu południowej Wielkopolski (2011-2017), red. S. Kowalskiej, t. 1-6, Kalisz.

Dzieje Kalisza, red. W. Rusiński, Poznań 1977;.

Foucault M. (2009), Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, Warszawa.

Getka-Kenig M. (2017), Pomniki publiczne i dyskurs zasługi w dobie „wskrzeszonej” Polski lat 1807-1830, Kraków.

Górzyński M. (2017), Dziewiętnastowieczny teatr w Kaliszu. Architektura i polityki kulturowe na peryferiach imperium, Kalisz.

Górzyński M. (2019), Dziewiętnastowieczny park miejski w Kaliszu. Ogród cywilizacji, Kalisz.

Górzyński M. (2019), Miasto, społeczeństwo, przeszłość. Architektura i przestrzenie nowoczesności Kalisza przełomu XIX i XX wieku, Warszawa.

Halak M. (2013), Recepcja stylu bizantyjsko-ruskiego w Kaliszu na przykładzie cerkwi św. Jerzego oraz Banku Państwa. Kreowanie nowego wizerunku miasta po 1864 roku, [w:] Dziedzictwo kulturowe miasta Kalisza i regionu Południowej Wielkopolski, red. S. Kowalska, t. 3, Kalisz.

Jałowiecki B. (2010), Społeczne wytwarzanie przestrzeni, Warszawa.

Kalisz na przestrzeni wieków. Konferencja naukowa pod przewodnictwem prof. dr hab. Henryka Samsonowicza (2013), red. T. Baranowski, A. Buko, Kalisz.

Kalisz. Studium historyczno-urbanistyczne, opracowane na zlecenie Poznańskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej, Wojewódzki Zarząd Architektury i Nadzoru Budownictwa w Poznaniu (1959), red. T. Ruszczyńska, J. Nalepa, E. Linette, Poznań.

Kaszyński S. (1962), Dzieje sceny kaliskiej 1800-1914, Łódź-Wrocław,.

Kaszyński S. (1972), Teatralia kaliskie. Materiały do dziejów sceny kaliskiej 1800-1970, Łódź.

Kirył A., Sosna A. (2005), Stulecie w kamieniu i metalu. Rosyjskie pomniki w Polsce w latach 1815-1915, Moskwa.

Kolegiata kaliska na przestrzeni wieków 1303-2003 (2004), red. G. Kucharski, ks. J. Plota, Kalisz.

Kościelniak W. (1985), Klęski w dziejach miasta Kalisza, Kalisz.

Kościelniak W. (1987), Zabytki architektury Kalisza, Kalisz.

Kościelniak W. (2008), Leksykon kaliski, Kalisz 2008.

Kościelniak W. (2006), W ramionach Prosny. Kalisz i jego rzeka, Kalisz.

Kościelniak W., Walczak K. (2002), Kronika miasta Kalisza, Kalisz.

Kujawski W. (2011), Diecezja kujawsko-kaliska. Opracowanie historyczno-źródłoznawcze, Włocławek.

Kultura miejska w Królestwie Polskim, cz. 1, 1815-1875Warszawa. Kalisz-Lublin-Płock (2001), red. A. M. Drexlerowa, Warszawa.

Latour B., Yaneva A. (2008), Give me a Gun and I will Make All Buildings Move. An ANT’s View of Architecture, [w:] R. Geiser, A. Yaneva, red., Explorations in Architecture: Teaching, Design, Research, Basel Lefebvre H. (1974), La production de l’espace, Paris.

Löw M. (2018), Socjologia przestrzeni, przekł. I. Drozdowska-Broering, red. M. Bucholc, Warszawa.

Łoza S. (1954), Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa.

Miluśka J. (2000), Alfons i Melania Parczewscy w korespondencji Gillerów, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, z. 6.

Miłobędzki A. (1967), Zamki i więzienie. Ze studiów nad ikonografią architektury romantyzmu. Początki narodowego historyzmu w budownictwie Królestwa Kongresowego, [w:] Romantyzm. Studia nad sztuką drugiej połowy wieku XVIII i wieku XIXMateriały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, listopad 1963, red. J. Białostocki, Warszawa.

Ochotnicza Straż Pożarna w Kaliszu 1864-2014. Monografia (2015)red. K. Walczak, T. Olejnik, Kalisz.

Oniszczuk A. (2010), Ludność żydowska Kalisza w latach 1815-1914. Wybrane aspekty modernizacji, Warszawa.

Ostrowska-Kębłowska Z. (1982), Architektura i budownictwo w Poznaniu w latach 1770-1880, Poznań.

Parczewski A. (1911), Rys historyczny Towarzystwa Kredytowego Miasta Kalisza – wydanie jubileuszowe (1886-1911), Kalisz.

Pearce S. M. (2003), Objects as meaning; or narrating the past, in: tejże, red., Interpreting Objects and Collections, wyd. London.

Płócienniczak D. (2011), Budynki cerkiewne Kalisza w XIX i XX wieku, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, z. 12.

Płócienniczak D. (2013), Zjazd monarchów oraz manewry i pokazy wojskowe w Kaliszu w 1835 roku, „Rocznik Kaliski”, t. 39.

Portret miasta. Architektura Kalisza w dokumentach archiwalnych / Portrait of a City. The Architecture of Kalisz in Historical Documents, red. G. Schlender, J. A. Splitt, Kalisz 2010.

Powiat kaliski (1960), red. T. Ruszczyńska, A. Sławska, Z. Winiarz, „Katalog zabytków sztuki w Polsce”, t. 5, Województwo Poznańskie, z. 6, Warszawa Przygodzki S. (2012), Kalisz wielokulturowy, Kalisz.

Raciborski J. (1912), Monografja Kalisza, Kalisz.

Raszewska J. (1969), Rozwój zaludnienia miasta Kalisza w latach 1793-1939, „Rocznik Kaliski”, t. 2.

Rottermund A. (1990), Jean-Nicolas-Louis Durand a polska architektura 1 połowy XIX wieku, Wrocław.

Rynkowska A. (1985), Miasto Kalisz w świetle opisu z 1845, „Rocznik Kaliski”, t. 18.

Schlender G. (2016), Fabryki Kalisza i okolic 1815-1989, Kalisz.

Silke W. (2004), „In welchem Style sollen wir bauen?” Studien zu den Schriften und Bauten des Architekten Heinrich Hübsch (1795-1863), Stuttgart.

Splitt J. A. (1993), Pusch Robert (1813-1873), [w:] Słownik Biograficzny Wielkopolski Południowo-Wschodniej, Ziemi Kaliskiej, red. E. Andrysiak, E. Polanowski, H. Tadeusiewicz, D. Wańka i in. t. 1, Kalisz.

Splitt J. A. (1998), „Perłą jest park jego”. Widoki parku kaliskiego, Kalisz.

Splitt K., Splitt J. A. (1998), Kościół i klasztor oo. franciszkanów w Kaliszu, Kalisz.

Stanek Ł. (2011), Henri Lefebvre on Space. Architecture, Urban Research and the Production of Theory, Minneapolis, Minn.

Stawecki E. (1858), Album kaliskieser. 1., Zawierająca widoki samego miasta Kalisza, Warszawa.

Steczek-Czerniawska E. (2000), Sylwetka literacka Melanii Parczewskiej, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, z. 6.

Stefański K. (1935), Kalisz w latach 1848-1861. Obrazy z przeszłości, Kalisz.

Szkoła kaliska i jej budynek (2020), red. B. Celer, J. Montelatic, K. Walczak, Kalisz.

Tabaka A., Błachowicz M. (2007), Szkatułki czasu. Najstarsze kaplice Kalisza, Kalisz.

Tomala J. (2004), Kalisz – miasto lokacyjne w XIII-XVIII wieku. Studium archeologiczno-architektoniczne, Kalisz.

Tomala J. (2007), Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, t. 1, Architektura sakralna, Kalisz.

Walczak K. (2000), Alfonsa i Melanii Parczewskich biografie niezwykłe, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, z. 6.

Więzienie kaliskie 1846-2015 (2016), red. E. Pietrzak i in., Kalisz.

Zabłocka-Kos A. (2006), Zrozumieć miasto. Centrum Wrocławia na drodze ku nowoczesnemu „city” 1807-1858, Wrocław.

Internet:

Hodder I. (2016), Studies in human-thing entaglement, online: http://www.ian-hodder.com/books/studies-human-thing-entanglement.

Informacje

Informacje: Polonia Maior Orientalis, 2021, VIII, s. 67 - 88

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Procesy przestrzenne i nowa architektura w Kaliszu około połowy XIX wieku - zagadnienia i postulaty badawcze

Angielski:

Architects, Builders and Planners in Kalisz at the Turn of the Nineteenth and Twentieth Centuries – An Overview of Profession and Background of Architectural and Builder’s Practice

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-4736-7956

Makary Górzyński
Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
, Polska
https://orcid.org/0000-0002-4736-7956 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
Polska

Publikacja: 2021

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Makary Górzyński (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski