Słownictwo politycznych tożsamości w aktach sejmików koronnych z lat 1572–1691
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 01.10.2024
Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 17 (2024), Tom 17, Zeszyt 2, s. 147 - 178
https://doi.org/10.4467/20844131KS.24.013.20286Autorzy
Słownictwo politycznych tożsamości w aktach sejmików koronnych z lat 1572–1691
The article focuses on vocabulary related to political identity of the Polish Crown’s nobility in sejmik acts. These sources often mention identities related to particular territories, the larger whole (the Commonwealth, ojczyzna – “fatherland”, korona – “the Crown”) and one’s legal estate, while religious and ethnic identities are fairly rarely referenced. The linguistic changes are presented through consecutive 40-year divisions of the time frame under study. In the period until 1611 the word korona, as well as terms related to abstract political ideals, appear more often compared to subsequent decades. With time, references to local identities increasingly dominate mentions of the larger ones. The period 1612–1651 is a time of increased attention to the ojczyzna and signs of civic mobilization. The period after 1651 confirms the domination of the word rzeczpospolita over ojczyzna and korona, as well as a focus on bureaucratic functions and military survival of the polity. Word collocations serve as evidence to criticize anachronistic understanding of terms related to country identity in modern times (kraj, państwo, naród – “nation”, which contrary to popular depictions of the period signifies person’s descent more than any sovereign whole). The study shows the array of identity-related terms of the Commonwealth as a system of interrelated concepts, coalescing around the vision of political gathering of palatinates (at the sejm) and the citizens-brethren.
Bondyra, Wiesław; Gmiterek, Henryk; Ternes, Jerzy, wyd. Akta sejmikowe ziemi chełmskiej. Lata 1572–1668. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2013 [ASZCh].
Dworzaczek, Włodzimierz, wyd. Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. T. 1: 1572–1632 (cz. 1 i 2). Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957 [ASWPiK 1].
Kraszewski, Igor; Zwierzykowski, Michał; Kołodziej, Robert, wyd. Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1632–1655. Poznań: Wydawnictwo Naukowe FNCE, 2022 [ASWPiK 2].
Kulczycki, Franciszek, wyd. Lauda ziemi dobrzyńskiej. Kraków: Akademia Umiejętności Krakowska, 1887 [LZD].
Kutrzeba, Stanisław, wyd. Akta sejmikowe województwa krakowskiego. T. 1: 1572–1620. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1932 [ASWK 1].
Nagielski, Mirosław, wyd. Lauda ziemi rawskiej i województwa rawskiego 1583–1793. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2017.
Pawiński, Adolf, wyd. Rządy sejmikowe w epoce królów elekcyjnych 1572–1795. T. 2: Lauda i instrukcye 1572–1674. Warszawa: Drukarnia Józefa Bergera, 1888 [RS 2].
Pawiński, Adolf, wyd. Rządy sejmikowe w epoce królów elekcyjnych 1572–1795. T. 3: Lauda i instrukcye 1674–1700. Warszawa: Drukarnia Józefa Bergera, 1888 [RS 3].
Prochaska, Antoni, wyd. Akta grodzkie i ziemskie z archiwum ziemskiego we Lwowie. T. 24: Lauda sejmikowe halickie 1575–1695. Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie, 1931 [AGZ 24].
Prochaska, Antoni wyd. Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie. T. 20: Lauda wiszeńskie 1572–1648 r. Lwów: Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, 1909 [AGZ 20].
Prochaska, Antoni wyd. Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie. T. 21: Lauda wiszeńskie 1648–1673 r. Lwów: Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, 1911 [AGZ 21].
Prochaska, Antoni wyd. Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie. T. 22: Lauda wiszeńskie 1673–1732 r. Lwów: Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, 1914 [AGZ 22].
Przyboś, Adam, wyd. Akta sejmikowe województwa krakowskiego. T. 2: 1621–1660. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1953–1955 [ASWK 2].
Przyboś, Adam, wyd. Akta sejmikowe województwa krakowskiego. T. 3: 1661–1673. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1959 [ASWK 3].
Przyboś, Adam, wyd. Akta sejmikowe województwa krakowskiego. T. 4: 1674–1680. Wrocław[etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1963 [ASWK 4].
Przyboś, Adam, wyd. Akta sejmikowe województwa krakowskiego. T. 5: 1681–1696. Kraków: Polska Akademia Umiejętności; Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984 [ASWK 5].
Zwierzykowski, Michał; Kołodziej, Robert, wyd. Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1572–1655. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2020 [ASWB 1].
Zwierzykowski, Michał; Kołodziej, Robert; Kamieński, Andrzej, wyd. Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1656–1695. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2022 [ASWB 2].
Zwierzykowski, Michał; Kołodziej, Robert; Kamieński, Andrzej, wyd. Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1668–1675. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2018 [ASWPiK 3].
Zwierzykowski, Michał; Kołodziej, Robert; Kamieński, Andrzej, wyd. Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1676–1695. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2018 [ASWPiK 4].
Ambroziak, Tomasz. „«Rzeczpospolita» w litewskich instrukcjach sejmikowych w latach 1587– 1648. Próba analizy terminologicznej”. Czasopismo Prawno-Historyczne 65/2 (2013): 191–214. DOI: https://doi.org/10.14746/cph.2013.65.2.09.
Augustyniak, Urszula. Koncepcje narodu i społeczeństwa w literaturze plebejskiej (mieszczańskiej i sowizdrzalskiej) od końca XVI do końca XVII wieku. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1989.
Augustyniak, Urszula. „Polska i łacińska terminologia ustrojowa w publicystyce politycznej epoki Wazów”. W: Łacina jako język elit, red. Jerzy Axer, 33–71. Warszawa: DiG, 2004.
Axerowa, Anna. „Próba klasyfikacji wtrętów łacińskojęzycznych w staropolskich tekstach dwujęzycznych”. W: Łacina jako język elit, red. Jerzy Axer, 157–65. Warszawa: DiG, 2004.
Axer, Jerzy. „Łacina jako drugi język narodu szlacheckiego Rzeczypospolitej”. W: Łacina jako język elit, red. Jerzy Axer, 151–6. Warszawa: DiG, 2004.
Bańko, Mirosław [et al.]. Nie całkiem obce: zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.
Bednaruk, Waldemar. „Rola szlachty w procesie tworzenia uchwał sejmikowych”. Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 16 (2013): 89–99.
Bem-Wiśniewska, Ewa. Funkcjonowanie nazwy POLSKA w języku czasów nowożytnych. Warszawa: DiG, 1998.
Bem-Wiśniewska, Ewa. „Termin «ojczyzna» w literaturze XVI i XVII wieku”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce 34 (1989): 131–56.
Bem-Wiśniewska, Ewa. „Wizja Rzeczpospolitej w epoce staropolskiej. Od historii języka do historii kultury”. W: Rzeczpospolita w XVI–XVIII wieku. Państwo czy wspólnota?, red. Bogusław Dybaś; Paweł Hanczewski; Tomasz Kempa, 11–42. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2007.
Burkhardt, Hanna. „Miejsce kolokacji w leksykografii i ich rola w tworzeniu tekstów w języku obcym”. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców 17 (2010): 177–84.
Dubas-Urwanowicz, Ewa. O nowy kształt Rzeczypospolitej. Kryzys polityczny w państwie w latach 1576–1586. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2013.
Filipczak-Kocur, Anna. Skarb koronny za Zygmunta III Wazy. Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu, 1985.
Fuhse, Jan [et al.]. „Relating social and symbolic relations in quantitative text analysis. A study of parliamentary discourse in the Weimar Republic”. Poetics 78 (2020): 101363, DOI: https://doi.org/10.1016/j.poetic.2019.04.004.
Gruszczyński, Włodzimierz [et al.]. „The Electronic Corpus of 17th- and 18th-century Polish Texts”. Language Resources and Evaluation 56 (2022): 309–32. DOI: https://doi.org/10.1007/s10579-021-09549-1.
Grześkowiak-Krwawicz, Anna. Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2018.
Kaniewski, Jarosław, Sejmiki koronne wobec problemów wewnętrznych Rzeczypospolitej za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669–1673). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2014.
Kieraś, Witold [et al.]. „Morphosyntactic annotation of historical text. The making of the Baroque corpus of Polish”. W: Text, Speech, and Dialogue 20th International Conference, TSD 2017, Prague, Czech Republic, August 27–31, 2017, Proceedings, red. Kamil Ekštein; Václav Matoušek, 308–16. Prague: Springer International Publishing, 2017. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-64206-2_35.
Kriegseisen, Wojciech. Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1991.
Legomska, Julia. PAŃSTWO, NARÓD, OJCZYZNA w dawnej polszczyźnie. Leksykalno-semantyczny opis pojęć. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2010.
Makiłła, Dariusz. Władza wykonawcza w Rzeczypospolitej. Od połowy XVII w. do 1763 r. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003.
Olszewska, Natalia. „Wzrost znaczenia instytucji marszałka sejmikowego z punktu widzenia podpisów składanych pod aktami sejmikowymi na przykładzie akt ziemi krakowskiej w latach 1572‒1632”. Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 4 (2017): 20–36.
Olszewski, Henryk. „Rzeczpospolita. Przyczynek do dziejów ideologii politycznoprawnej w dawnej Polsce”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace z nauk politycznych 28 (1991): 209–18.
Opaliński, Edward. Kultura polityczna szlachty polskiej w latach 1587–1652. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1995.
Opaliński, Edward. „Sejmiki szlacheckie wobec tolerancji religijnej”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce 34 (1989): 21–40.
Orzeł, Joanna. Historia – tradycja – mit w pamięci kulturowej szlachty Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2016.
Przepiórkowski, Adam [et al.], red. Narodowy Korpus Języka Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
Pumfrey, Stephen; Rayson, Paul; Mariani, John. „Experiments in 17th century English: manual versus automatic conceptual history”. Literary and Linguistic Computing 27/4 (2012): 395–408. DOI: https://doi.org/10.1093/llc/fqs017.
Robin, Régine. „Badanie pól semantycznych: doświadczenia Ośrodka Leksykologii Politycznej w Saint–Cloud”. W: Język i społeczeństwo, red. Michał Głowiński, 252–81. Warszawa: Czytelnik, 1980.
Stanek, Wojciech. Konfederacje generalne koronne w XVIII wieku. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 1991.
Waszczuk, Jakub; Kieraś, Witold; Woliński, Marcin. „Morphosyntactic disambiguation and segmentation for historical Polish with graph–based conditional random fields”. W: Text, Speech, and Dialogue: 21st International Conference, TSD 2018, Brno, Czech Republic, September 11–14, 2018, Proceedings, red. Petr Sojka [et al.], 188–96. Brno: Springer–Verlag, 2018. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-00794-2_20.
Woźniak, Michał. Jak znaleźć igłę w stogu siana? Automatyczna ekstrakcja wielosegmentowych jednostek leksykalnych z języka polskiego. Kraków: Polska Akademia Nauk – Instytut Języka Polskiego, 2017.
Rutkowski, Szymon, wyd. „Korpus dokumentów sejmikowych Rzeczypospolitej przedrozbiorowej”. Wersja 0.9. http://sejmiki.nlp.ipipan.waw.pl/ (dostęp: 11.04.2024).
Rutkowski, Szymon. „Tribunicia”. https://gitlab.com/szmer/tribunicia/ (dostęp: 11.04.2024).
Informacje: Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 17 (2024), Tom 17, Zeszyt 2, s. 147 - 178
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Publikacja: 01.10.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 118
Liczba pobrań: 59