FAQ

Od darowizny i sprzedaży po zastaw i sprzedaż z prawem odkupu. Tytuły prawne dzierżenia wójtostw w królewskich miastach w Małopolsce (połowa XIV–połowa XVI w.)

Data publikacji: 01.10.2024

Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 17 (2024), Tom 17, Zeszyt 2, s. 125 - 145

https://doi.org/10.4467/20844131KS.24.012.20285

Autorzy

Maciej Mikuła
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
, Polska
https://orcid.org/0000-0001-6708-004X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Od darowizny i sprzedaży po zastaw i sprzedaż z prawem odkupu. Tytuły prawne dzierżenia wójtostw w królewskich miastach w Małopolsce (połowa XIV–połowa XVI w.)

Abstrakt

The purpose of this article is to trace the evolution of the legal titles under which aldermanships were possessed in royal towns in the period from the mid-14th to the mid-16th centuries. As the analysis of royal documents shows, interest in increasing control over the turnover of aldermanships can be noted as early as the reign of the first two Jagiellonian kings. This is confirmed by the increased frequency of the clause of obligatory royal consent in alienation. However, control of turnover was only the first step in a deeper evolution to move away from divided ownership to pledge and sale with a right of repurchase. These latter legal titles provided the monarch with greater freedom in the trading of aldermanships, thereby enabling him to use aldermanic property to reward merit and for broader personal political purposes.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła archiwalne

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Metryka Koronna [MK], Księgi wpisów: 12, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 28, 29, 30, 31, 33, 35, 37, 38, 40, 43, 44, 45, 46, 49, 50, 54, 58, 59, 61, 65, 66, 67, 74, 77, 85, 89

Biblioteka Jagiellońska w Krakowie [BJ], Kutrzeba, Jan Wiktor. Źródła do historyi miasta Myślenic, sygn. przyb. 190/61

Źródła drukowane

Bartoszewicz, Julian, wyd. Codex diplomaticus Poloniae. T. 3. Varsaviae: [s.n.], 1858 [KDP].

Bujak, Franciszek, oprac. Materyały do historyi miasta Biecza (1361–1632). Kraków: Akademia Umiejętności, 1914 [MBiecz].

Fokt, Krzysztof; Mikuła, Maciej, wyd. Oppidum nostrum Mislimicze. Dokumenty monarsze dla miasta Myślenic z czasów piastowskich i jagiellońskich. Myślenice: Muzeum Niepodległości w Myślenicach, 2022 [ONM].

Gąsiorowski, Antoni; Jasiński, Tomasz, wyd. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. T. 8–9. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989–1990 [KDW].

Gąsiorowski, Antoni; Kowalewicz, Henryk, wyd. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. T. 6. Poznań–Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982 [KDW].

Gąsiorowski, Antoni; Walczak, Ryszard, wyd. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. T. 7. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985 [KDW].

Gorczak, Bronisław, wyd. Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1–7. Lwów: nakładem X.R. Sanguszka, 1887–1910 [ASang.].

Grodziski, Stanisław; Uruszczak, Wacław; Dwornicka, Irena, wyd. Volumina Constitutionum. T. 1: 1493–1549, vol. 1: 1493–1526. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1996 (online: https://iura.uj.edu.pl/dlibra/publication/3174/edition/2413/content?ref=struct [dostęp: 21.08.2023]) [VC 1/1].

Grodziski, Stanisław; Dwornicka, Irena; Uruszczak, Wacław, wyd. Volumina Constitutionum. T. 2: 1550–1609, vol. 1: 1550–1585. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2005 [VC 2/1].

Kłodziński, Abdon, wyd. Najstarsza księga Sądu Najwyższego Prawa Niemieckiego na Zamku Krakowskim”. Kraków: nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1936 [Archiwum Komisji Prawniczej, t. 10].

Kuraś, Stanisław. Zbiór dokumentów małopolskich. Cz. 1–3. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962–1969 [ZDM].

Liske, Xawery; Pietruski, Onufry, wyd. Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tzw. bernardyńskiego we Lwowie. T. 3–7, 9, 10. Lwów: Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego, 1872–1884 [AGZ].

Maisel, Witold; Gąsiorowski, Antoni, wyd. Przywileje miasta Poznania XIII–XVIII w. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1994.

Małecki, Jan, wyd. Lustracja województwa krakowskiego 1564. Cz. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.

Piekosiński, Franciszek, wyd. Kodeks dyplomatyczny Małopolski. T. 1–4. Kraków: Akademia Umiejętności, 1876–1905 [KDM].

Piekosiński, Franciszek, wyd. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. T. 5. Poznań: nakładem Biblioteki Kórnickiej, 1908 [KDW].

Prochaska, Antoni, wyd. Materyały archiwalne wyjęte głównie z Metryki Litewskiej od 1348 do 1607 roku. Lwów: nakładem Jerzego Sewera hr. Dunina Borkowskiego, 1890 [MAML].

Riabinin, Jan, oprac. Materiały do historii miasta Lublina 1317–1792. Lublin: Wydawnictwo Dziennika Zarządu m. Lublina, 1938.

Rykaczewski, Erazm, wyd. Inventarium omnium et singulorum privilegiorum, litterarum et munimentorum quaecunque in Arce Cracoviensis continentur. Lutetiae Parisiorum: typis L. Martinet, via Mignon, 2, 1862 [Inventarium].

Rzyszczewski, Leon; Muczkowski, Antoni; Helcel, Antoni Z., wyd. Codex diplomaticus Poloniae. T. 1. Varsaviae: [s.n.], 1847 [KDP].

Rzyszczewski, Leon; Muczkowski, Antoni, wyd. Codex diplomaticus Poloniae. T. 2/1–2. Varsaviae: [s.n.], 1848–1852 [KDP].

Sułkowska-Kuraś, Irena; Kuraś, Stanisław. Zbiór dokumentów małopolskich. Cz. 4–8. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969–1975 [ZDM].

Ulanowski, Bolesław, wyd. Dokumenty Kujawskie i Mazowieckie przeważnie z XIII wieku. Kraków: Akademia Umiejętności, 1887 [Dok.Kuj.] [odbitka z Archiwum Komisji Historycznej, t. 4].

Wyrobisz, Andrzej, wyd. „Zbiór dokumentów Solca nad Wisłą 1278–1785”. Wieś Radomska 6 (2001): 7–76 [WSol.].

Zakrzewski, Ignacy, wyd. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. T. 1, 3. Poznań: nakł. Biblioteki Kórnickiej, 1877, 1879 [KDW].

Opracowania

Dąbkowski, Przemysław. Polskie prawo prywatne. T. 2. Lwów: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1911.

Gąsiorowski, Antoni. „Uchwały piotrkowskie i nowokorczyńskie roku 1468”. Czasopismo Prawno-Historyczne 20/2 (1968): 67–74.

Grajewski, Henryk. „Artykuł statutu warckiego o przymusowej sprzedaży sołectwa”. Czasopismo Prawno-Historyczne” 21/1 (1969): 121–57.

Kamińska, Krystyna. Lokacje miast na prawie magdeburskim na ziemiach polskich do 1370 r. (studium historycznoprawne). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1990.

Kiryk, Feliks. Rozwój urbanizacji Małopolski XIII–XVI w. Województwo Krakowskie (powiaty południowe). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1985.

Kuraś, Stanisław. „W epoce piastowskiej i jagiellońskiej”. W: Dzieje miasta Nowego Targu, red. Mieczysław Adamczyk, 41–57. Nowy Targ: Podhalańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1991.

Lesiński, Bogdan. „Wyderek czyli sprzedaż nieruchomości z prawem odkupu w prawie polskim od XV do XVII wieku”. Czasopismo Prawno-Historyczne 28/1 (1976): 19–67.

Łysiak, Ludwik. Własność sołtysia (wójtowska) w Małopolsce do końca XVI wieku. Kraków: nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1964.

Matuszewski, Jacek S. „Czy pierwsi Jagiellonowie roztrwonili dobra królewskie?”. Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Naukowych 33/6 (1979): 1–7.

Matuszewski, Jacek S. „Dożywocie w dyspozycjach królewskich za Jagiellonów”. Czasopismo Prawno-Historyczne 39/1 (1987): 19–40.

Matuszewski, Jacek S. „Materialne instrumenty sprawowania władzy w średniowiecznej Polsce”. W: Pamiętnik XIV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich [Łódź, 7–10 września 1989 roku], t. 2, red. Danuta Bednarska-Pituła, 117–25. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 1994.

Matuszewski, Jacek S. „Słownictwo łacińskie i polskie w prawie ziemskim do końca XV stulecia. Terminologia zastawu nieruchomości”. Studia Źródłoznawcze 25 (1980): 133–43.

Matuszewski, Jacek S. „Urzędnicy komisaryczni i ich uposażenie w Polsce późnośredniowiecznej”. Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Naukowych” 35/1 (1981): 1–10.

Matuszewski, Jacek S. Zastaw nieruchomości w polskim prawie ziemskim do końca XV stulecia. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1979.

Matuszewski, Józef. „Die Ignoranzklausel der Schultheissprivilegien”. Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, Germanistische Abteilung 93 (1976): 154–83.

Matuszewski, Józef. „Motywacja ignoracyjna w dokumentach prawa niemieckiego”. W: Studia Historica w 35–lecie pracy naukowej Henryka Łowmiańskiego, red. Aleksander Gieysztor, 167–79. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958.

Matuszewski, Józef. „Rodzaje własności gruntu we wsi lokowanej na prawie niemieckim”. W: Parlament, prawo, ludzie. Studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi, red. Katarzyna Iwanicka; Maria Skowronek; Kazimierz Stembrowicz, 158–64. Warszawa: Kancelaria Sejmu, 1996.

Mazurkiewicz, Józef. „O zmianach treści terminu landwójt”. Czasopismo Prawno-Historyczne 14/2 (1962): 171–4.

Rymaszewski, Zygfryd. „Zastaw w świetle praktyki sądów małopolskich w XV wieku”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne, Seria I 46 (1962): 113–34.

Rzonca, Stefan; Uruszczak, Wacław. „Najdawniejszy zbiór systematyczny prawa polskiego z końca XV w.” Czasopismo Prawno-Historyczne 21/2 (1969): 159–73.

Sochaniewicz, Stefan. Wójtostwa i sołtystwa pod względem prawnym i ekonomicznym w ziemi lwowskiej. Lwów: drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1921.

Sucheni-Grabowska, Anna. Odbudowa domeny królewskiej w Polsce 1504–1548. Wyd. 2. Warszawa: Muzeum Historii Polski, 2007.

Szczygieł, Ryszard. „Lokacja miasta na prawie niemieckim i jego dzieje w czasach jagiellońskich”. W: Dzieje Urzędowa, red. Ryszard Szczygieł; Marian Surdacki, 55–100. Lublin–Urzędów: Towarzystwo Ziemi Urzędowskiej, 2011.

Vetulani, Adam. „Geneza statutu warckiego o wykupie sołectw”. Kwartalnik Historyczny 76/3 (1969): 557–81.

Wyczański, Andrzej. „Rozdawnictwo dóbr królewskich za Zygmunta I”. Przegląd Historyczny 44/3 (1953): 281–308.

Załęska, Marta. Wójtostwa dziedziczne w miastach Małopolski w późnym średniowieczu (studium historyczno-prawne). Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2005.

Informacje

Informacje: Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 17 (2024), Tom 17, Zeszyt 2, s. 125 - 145

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Od darowizny i sprzedaży po zastaw i sprzedaż z prawem odkupu. Tytuły prawne dzierżenia wójtostw w królewskich miastach w Małopolsce (połowa XIV–połowa XVI w.)
Angielski: From Donation and Sale to Pledge and Sale with a Right of Repurchase. Legal Grounds of Possessing Aldermanships in Royal Towns in Lesser Poland (mid–14th to mid–16th Centuries)

Autorzy

https://orcid.org/0000-0001-6708-004X

Maciej Mikuła
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
, Polska
https://orcid.org/0000-0001-6708-004X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Polska

Publikacja: 01.10.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Finansowanie artykułu:

This article was prepared as part of Project: FONTES. FOstering iNnovating Training in the use of European legal Sources.

This project has been funded with support from the European Commission. This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein. Project n. 2021-1-IT02-KA220-HED-000032190.

Udział procentowy autorów:

Maciej Mikuła (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski