Gabriela Abrasowicz

Teatr w krajach powstałych po rozpadzie Jugosławii należy do tych obszarów współczesnej kultury, które bardzo szybko reagują na społeczne i polityczne problemy, na toczące się w przestrzeni publicznej dyskursy oraz wyzwania, jakie stoją przed wspólnotą i jednostką. Reżyserzy pochodzący z Serbii, ale aktywni na wielu obszarach regionu, tacy jak András Urbán i Zlatko Paković, podkreślają w swoich subwersywnych traktatach teatralnych, że u źródeł ograniczeń wolności o charakterze etycznym, moralnym i intelektualnym leży odpowiedzialność jako stała świadomość determinizmu wyrażającego się w tym, że nie ma zdarzeń bez konsekwencji. Twórcy ci problematyzują osobistą odpowiedzialność autora, ale też odpowiedzialność publiczności i aktorów, oraz badają sytuację teatralną (relacje między aktorami a publicznością, a także relacje na linii aktor-postać). Okazuje się, że demaskująca krytyka, która ma zapobiec reprodukcji status quo, powoduje wśród odbiorców dyskomfort (wskazano tu przede wszystkim spektakle zrealizowane na podstawie prozy Danila Kiša i we współpracy z Jetonem Nezirajem).

This paper is devoted to one of the currents of the Montenegrin contemporary drama – the phenomenon of “black drama”. Director Niko Goršič, which is actively working in Montenegro – recognized the potential of texts that were formed in this spirit and he briefly characterized their specificity. “Black drama” shows first of all connection with women’s playwriting which is involved, emerging and evolving since the 90s of the twentieth century. In these dramas are present current issues concerning the redefinition of identity, sexual freedom, breaking taboos, economic and political changes. Playwrights describe restrictive practices in culture of patriarchy and customary law of Montenegro viewed from the perspective of women. High sensitivity to any confounding psychological and social woman, her position and function in society and culture appears not only in women’s playwriting. Confrontations between history and present, tradition and modernity, femininity and masculinity, hope and disillusionment, micro- and macrostory are most fully reflected in the tragedies by Radmila Vojvodić (Princess Xenia of Montenegro, Montenegro blues), Nataša Nelević (Eggs) and Ljubomir Đurković (Tobelija, Cassandra. Clichés).