Tematem artykułu jest interpretacja książki Artura Domosławskiego Kapuściński non-fiction jako aktu perlokucyjnego: działania za pomocą słów, mającego na celu krytykę istniejących schematów opowiadania o polskim komunizmie oraz rozpoczęcie procesu rekonsolidacji pamięci o PRL. W pierwszej części artykułu przedmiotem analizy są schematy narracyjne, które autor przywołuje w narracji biograficznej, po to, by je następnie zakwestionować, ujawniając ich nieadekwatność w zestawieniu z doświadczeniami większości obywateli PRL. W części drugiej mowa jest o postulowanej przez Domosławskiego rekonsolidacji pamięci o PRL – jej radykalnym przemodelowaniu w taki sposób, by mogła pomieścić pomijaną dotąd kwestię współpracy krajów satelickich ZSRR z tak zwanymi krajami Trzeciego Świata. Wiąże się z tym zmiana sposobu opowiadania o PRL: nie jako o czasach braku suwerenności, ale jako o tym okresie polskiej historii, w którym dokonała się modernizacja gospodarki oraz radykalna zmiana struktury społecznej.

This article is a case study of Artur Domosławski’s book Kapuściński Non-Fiction [translated into English by Antonia Lloyd-Jones as Ryszard Kapuściński: A Life] as a perlocutionary act aimed at criticising the established narratives in the story of Polish communism and initiating a reconsolidation of the memory of the Polish People’s Republic (PRL). The analysis focuses on the narrative patterns described in the biography, questioning their relevance since they fail to reflect the experiences of most citizens under the PRL. Domosławski therefore calls for a reconsolidation of the memory of the Polish People’s Republic, remodelling it not solely as a time of lost sovereignty, but also as a period of economic modernisation and radical changes to the social structure. In this way, Ryszard Kapuściński’s experiences as a correspondent for the Polish Press Agency can be placed in the appropriate context of the relationship between Eastern Europe and so-called Third World countries during the time of decolonisation.