FAQ

Literatura polsko-rusko-rosyjska?

Publication date: 30.11.2016

Wielogłos, 2016, Issue 2 (28) 2016, pp. 1 - 26

https://doi.org/10.4467/2084395XWI.16.008.5898

Authors

Andrzej Romanowski
Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland
All publications →

Titles

Literatura polsko-rusko-rosyjska?

Abstract

Polish-Ruthenian-Russian literature?

The article describes the multilingual (Latin, Old Church Slavic, Polish, Ruthenian) literary output of authors such as Łazarz Baranowicz (1617‒1693), Symeon Połocki (1629‒1680), Joanicjusz Galatowski (circa 1620‒1688), St. Dymitr Rostowski (1651‒1709), Stefan Jaworski (1658‒1722), Teofan Prokopowicz (1681‒1736), interpreting it as an indication of a once-existing cultural community crossing the present-day national boundaries.
 

References

1. Teksty literackie

Baranowicz Łazarz

Miecz duchownyj, iże jest' głagoł Bożij, na pomoszcz cerkwi wojujuszczej..., Kijów 1666.

Apollo chrześciański opiewa żywoty świętych z chwałą ich cnoty ucho skłoń z ochoty..., Kijów 1670.

Lutnia Apolinowa kożdej sprawie gotowa na błogosławiącą rękę jako na takt jaki patrząc..., Kijów 1671.

Truby słowies propowiednych, na naroczityja dni prazdnikow..., Kijów 1674.

Księga rodzaju w ktorej palcem Ojcowskim napisane: „Na początku było słowo”..., Nowogród Siewierski 1676.

Księga śmierci albo krzyż Chrystusow na ktorej żywot nasz umarł, ale śmierć samą żyć nauczył..., Nowogród Siewierski 1676.

Nowa miara starej wiary..., Nowogród Siewierski 1676.

Płacz o preslawlennij wielikago gosudara caria Aleksieja Michajłowicza i priwietstwije cariu Fiodoru Aleksiewiczu..., Kijów 1677.

O przygodach życia ludzkiego wierszem polskim, Czernichów 1678.

Notij pięć ran Chrystusowych pięć..., Czernichów 1680.

Słowo na uspienije preswiatyja Bohorodicy..., Czernichów 1680.

W wieniec Bożej matki ss. ojcow kwiatki..., Czernichów 1683.

Galatowski Joanicjusz

Klucz razumienija swiaszczennikom zakonnym i swieckim należaczij, Kijów 1659.

Nauka albo sposób złożenia kazania, Kijów 1659.

Rozmowa białocerkiewska Wielebnego Ojca Joanicjusza Galatowskiego Ordinis S. Basilii Magni, rectora kijowskiego z Wielebnym Księdzem Hadrianem Piekarskim Societatis Jezu kaznodzieią Jego Kr. Mśći..., Kijów 1663.

Niebo nowoje z nowymi zwiezdami sotworennoje, to jest Prebłohosławennaja Djewa Maria Bohorodyca z czudami swoimi..., Lwów 1665.

Messia prawdywyi Isus Chrystos, Syn Bożyi od poczatku swita czrez wsi wiki ludjam ot Boha obiszczannyi, i od ludei oczekywannyi, i w ostatnyi czasy dla zbawenia ludskoho na swit posłanyj..., Żydowy newirnomu, raznymy znakamy o Messij napysanymi i na Chrysti wypołnenymi, Kijów 1669.

Messjasz prawdziwy Jezus Chrystus Syn Boży, od początku świata, przez wszystkie wieki ludziom od Boga obiecany, i od ludziej oczekiwany i w ostatnie czasy dla zbawienia ludzkiego na świat posłany..., zydowi niewiernemu rozmaitemi znakami o Messjaszu napisanemi i na Chrystusie wypełnionemi, Kijów 1672.

Łabędź z piorami swemi z darami boskiemi Chrystus prawowiernemu narodowi chrześciańskiemu, łabędziowym piórem swej mądrości Boskiej wypisuje przyczyny..., Nowogród Siewierski 1675.

Skarb pochwały z każdej nauki wyzwolonej so Skarbnicy Naswietszej Bogarodzicy Jeleckie..., Nowogród Siewierski 1676.

Skarbnica potriebnaja ili czudie sa ot ikony Bogomateri Jeleckoj, soczin. Joannikija Galiatowskawo, Nowogród Siewierski 1676.

Alphabetum rozmaitym heretykom niewiernym dla ich nauczenia i nawrocenia do wiary katholickiej od prawowiernych katholikow napisane..., Czernihów 1681.

Fundamenta, na których łacinnicy jedność Rusi z Rzymem fundują według rzymskiej teraźniejszej wiary nowej, prawdziwemi odpowiedziami Cerkwi wschodniej wywrócone i zniesione..., Czernihów 1683.

Sophia Mądrość zbudowała sobie dom i ugrutowała siedm słupow..., Czernihów 1686.

Bohi pohanskii w bałwanach mieszkajuczyi, duchowie złyi, tutże po społu ich rozmaityi złosti etc. napisany, żeby christijanie prawowiernyi mohli ot sebie złych duchow odohnati i podoptati i plowati i siłu ich złomati i nad nimi tryumfowati.., Czernihów 1686.

Jaworski Stefan

Herkules post Atlantem, Czernihów ok. 1685.

Pełnia nieubywającej chwały w herbowym księciu reprezentowana Barlaamowi Jasińskiemu, Kijów 1691.

Kossow Sylwester

Exegesis to jest danie sprawy o szkołach kijowskich i winnickich, w których uczą zakonnicy religiej greckiej. Przez wielebnego ojca Sylwestra Kossowa elekta episkopa mścisławskiego, mohilowskiego, orszańskiego..., Kijów 1635.

Paterikon, abo żywoty ss. ojców pieczerskich obszyrnie słowieńskim językiem przez świętego Nestora..., Kijów 1635.

Ornowski Jan

Muza roksolanska o tryumfalny sławie Jana Mazepy hetmana wojsk J. Carsk. M. zaporoskich szczęśliwy omen biorąca, Czernihów 1688.

Apollo sauromacki przy weselnym akcie rodowitego Jegomości Pana P. Simeona Lizohuba pułkowniczenka czernihowskiego z Jeymością Panną P. Iriną szlachetną córą Wielmożnego Jegomości Pana P. Jana Szkoropackiego Jego Carskiego Najjasniejszego Majestatu wojsk zaporoskich generalnego assauły na pochwalną sławę złączonych domów rythmnym kanzonem na swej lutni grający..., Czernihów 1703.

Połocki Symeon

O Nabuchodonosorie carie [w:] idem, Izbrannyje soczinienija, podgotowka tieksta, statja i kommentarii I.P. Jeriemina, Moskwa–Leningrad 1953.

Komidija pritczi o błudnom synie [w:] idem, Izbrannyje soczinienija, podgotowka tieksta, statja i kommentarii I.P. Jeriemina, Moskwa–Leningrad 1953.

Vertograd mnogocvetnyj [powst. 1678], t. 1–3, eds. A. Hippisley, L.I. Sazonowa, with a forew. by D.S. Lichaczew, Köln–Weimar–Wien 1996–2000.

Rifmołogijon [powst. 1680] [w:] idem, Izbrannyje soczinienija, podgotowka tieksta, statja i kommentarii I.P. Jeriemina, Moskwa–Lenigrad 1953.

Psałtyr' rifmotwornaja, Moskwa 1680.

 

Inne teksty dawne

Boym B.P., Stara wiara abo jasne pokazanie, iż ci co w dizuniej trwają starej wiary nie mają, na dwie części rozłozona, to jest, o władzy S. Piotra i papieżów rzymskich i o pochodzeniu Ducha S. i od Syna, Vilnae 1668.

Eufonija wesełobrmiaczaja, Kijów 1633.

Gawatowic J., Wizerunk śmierci przeświętego Jana Chrzciciela [w:] Dramaty staropolskie, t. II. Polski dramat humanistyczny. Misteria i dialogi religijne, oprac. J. Lewański, Warszawa 1959.

Kalimon J., Żal ponowiony po pogrzebie Piotra Mohiły, Kijów 1647.

Kalnofojski A., Teratourgema lubo cuda które były tak w samym świętocudo-twornym Monastyru Pieczarskim Kijowskim jako i w obudwu świętych pieczarach..., Kijów 1638.

Mnemosyne sławy, prac i trudów Piotra Mohyły, Kijów 1633.

Muśnicki N., Pułtawa: poema epiczne, Połock 1803.

Orlik F., Alcides rossyjski triumfalnym lawrem ukoronowany Jan Mazepa hetman wojsk Ich Carskiego Majestatu zaporozskich, Wilno 1695.

Pateryk ili otiecznik pieczerskij..., Kijów 1661.

Pateryk Kijowsko-Pieczerski, czyli opowieści o świętych ojcach w pieczarach kijowskich położonych, przeł. i oprac. L. Nodzyńska, Wrocław 1993.

Prokopowicz T., Epinicjum albo pieśń tryumfalna..., Kijów 1709.

Smotryćkyj M., Hrammatiki slavenskija pravilnoe syntagma, hrsg. O. Horbatsch, Frankurt am Main 1974.

Tuptało D. (św. Dymitr Rostowski), Żytija swiatych, t. 1–4, Kijów 1689–1705.

 

Antologie

Poeci polskiego baroku, oprac J. Sokołowska, K. Żukowska, Warszawa 1965.

Od Iłariona do Skoworody. Antologia poezji ukraińskiej XI–XVIII w., oprac. W. Mokry, Kraków 1996.

Roksolański Parnas. Polskojęzyczna poezja ukraińska od końca XVI do początku
XVIII wieku. Antologia
, oprac. R. Radyszewśkyj, Kraków 1998.

 

Teksty współczesne

Wilk M., Dom nad Oniego, Warszawa 2006.

 

2. Opracowania

Angyal E., Świat słowiańskiego baroku, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa b.r.

Bakuła B., Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki), „Teksty Drugie” 2006, nr 6.

Bierkow P.N., Russko-polskije litieraturnyje swiazi w XVIII wiekie, Moskwa 1958.

Borek P., Szlakami dawnej Ukrainy. Studia staropolskie, Kraków 2002.

Brückner A., Dzieje literatury polskiej w zarysie, t. I, Warszawa 1903.

Brückner A., Promieniowanie kultury polskiej na kraje sąsiednie [w:] idem, Kultura, piśmiennictwo, folklor. Wybór prac, red. W. Berbelicki, T. Ulewicz, Warszawa 1974.

Brückner A., Spory o unię w dawnej literaturze, „Kwartalnik Historyczny” 1896, r. X.

Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, z. 6: Małopolska – ziemie ruskie, oprac. A. Kawecka-Gryczowa, K. Korotajowa, W. Krajewski, Wrocław–Kraków 1960.

Ciobanu Ş., Din legăturile culturale româno-ucrainene. Joannichis Galatovschi şi lite­rature romanească veche, Bucureşti 1938.

Dąbrowski R., Epopeja w literaturze polskiego Oświecenia, Kraków 2015.

Gierowski J.A., Orlik Filip [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979.

Grabowski T., Ostatnie lata Melecjusza Smotryckiego. Szkice z dziejów literatury unic­ko-prawosławnej wieku XVII [w:] Księga pamiątkowa ku czci Bolesława Orzechowicza, t. I, Lwów 1915.

Grabowski T., Z dziejów literatury unicko-prawosławnej w Polsce, Poznań 1922.

Hernas Cz., Barok, Warszawa 1973.

Hnatiuk A., Polsko-ukraińskie pogranicze w literaturze renesansu i baroku, „Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze” 1994, z. 2.

Istorija ukrajińskoji literatury u dwanadcaty tomach, redkoł. W. Donczyk (hołowa) ta in., Kijów 2013–2014.

Jabłonowski A., Akademia Kijowsko-Mohilańska. Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywilizacji zachodniej na Rusi, Kraków 1899–1900.

Jakowenko N., Historia Ukrainy do końca XVIII wieku, przeł. O. Hnatiuk, K. Kotyńska, Lublin 2000.

Jakubowski W., Poezja sylabiczna [w:] Historia literatury rosyjskiej, red. M. Jakóbiec, t. 1, Warszawa 1976.

Janion M., Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Kraków 2006.

Janów J., Galatowski Joanicjusz [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VII, Kraków 1958.

Janów J., Z literatury polskiej i ruskiej XVI–XVIII wieku [w:] Sbornik prací I sjezdu slovenských filologů v Praze 1929, svazek II, uspoř. J. Horák et al., Praha 1932.

Karwecki P., Prawosławna homiletyka Joannicjusza Galatowskiego (przełom w prawosławnej homiletyce XVII w.), „Studia Theologica Varsaviensia” 1972, r. 10, nr 2.

Kisielewa M.C.,Intiellektualnyj wybor Rossiji wtoroj połowiny XVII – naczała XVIII wieka, Moskwa 2011.

Kochman S., Polsko-rosyjskie stosunki językowe od XVI do XVIII w. Słownictwo, Opole 1975.

Kuczyńska M., Ruska homiletyka XVII wieku w Rzeczypospolitej: ewolucja gatunku – specyfika funkcjonalna, Szczecin 2004.

Łużny R., Akademia Kijowsko-Mohylańska a kultura polska, „Przegląd Humanistyczny” 1984, nr 2.

Łużny R., Dawne piśmiennictwo ukraińskie a polska tradycja literacka [w:] Z dziejów stosunków literackich polsko-ukraińskich, red. S. Kozak, M. Jakóbiec, Wrocław 1974.

Łużny R., Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska. Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich w XVII–XVIII w.,
Kraków 1966.

Łużny R., Piśmiennictwo XVII wieku (1613–1690) [w:] Historia literatury rosyjskiej, red. M. Jakóbiec, t. I, Warszawa 1976.

Łużny R.,„Psałterz rymowany” Symeona Połockiego a „Psałterz Dawidów” Jana Kochanowskiego, „Slavia Orientalis” 1966, r. XV, nr 1.

Łużny R., Twórczość Stefana Jaworskiego, poety ukraińsko-rosyjsko-polskiego, czyli raz jeszcze o baroku wschodniosłowiańskim [w:] Języki i literatury wschodniosłowiańskie. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, Łódź 14–15 czerwca 1976 r., red. K. Bajor et al., Łódź 1976.

Maciejewski J., Kształtowanie się syntezy dziejów literatury polskiej w powojennych dziesięcioleciach [w:]Wiedza o literaturze i edukacja. Księga referatów Zjazdu Polonistów, red. T. Michałowska, Z. Goliński, Z. Jarosiński, Warszawa 1996.

Małek E., Narracje staropolskie w Rosji XVII i XVIII wieku, Łódź 1988.

Małek E., Staropolska proza narracyjna w procesie literackim Rosji wieku XVII
i XVIII
, Łódź 1983.

Małek E., Symeon Połocki [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XLVI, Warszawa–Kraków 2009–2010, s. 235–237.

Naumow A., Domus divisa. Studia nad literaturą ruską w I Rzeczypospolitej, Kraków 2002.

Naumow A., Wiara i historia. Z dziejów literatury cerkiewnosłowiańskiej na ziemiach polsko-litewskich, Kraków 1996.

Paczowski T., Echa Żywotów świętych P. Skargi w Minejach D. Rostowskiego [w:] II Międzynarodowy zjazd slawistów. Księga referatów. Sekcja II – Historia literatury, Warszawa 1934, s. 119–121.

Panas W., O pograniczu etnicznym w badaniach literackich [w:] Wiedza o literaturze i edukacja. Księga referatów Zjazdu Polonistów. Warszawa 1995, red. T. Michałowska, Z. Goliński, Z. Jarosiński, Warszawa 1996.

Panczenko A.M.,Russkaja stichotwornaja kultura XVII wieka, Leningrad 1973.

Pierietc W.,Issledowanija i matieriały po istorii starinnoj ukrainskoj litieratury XVI–XVIII wiekow, Moskwa 1962.

Radyszewśkyj R., Polskojęzyczna poezja ukraińska od końca XVI do początku XVIII wieku. Monografia, Kraków 1996.

Rothe H., Zur polnischen Literatur bei den Ostslaven im 17. Jahrhundert [w:] Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku, red. M. Stępień, S. Urbańczyk, Warszawa–Kraków 1992.

Różycki E., Książka polska i księgozbiory we Lwowie w epoce renesansu i baroku, Wrocław 1994.

Stradomski J., Spory o „wiarę grecką” w dawnej Rzeczypospolitej, Kraków 2003.

Sumcow N.F., K istorii jużno-russkoj litieratury siemnadcatogo stoletija, wyp. 2:
Joannij Galatowski, Charków 1885.

Szewczuk W.O., Muza Roksołanśka: ukrajinśka literatura XVI–XVIII stolit’ u 2 kn. Kn 1: Renesans. Ranne baroko, Kn. 2: Rozwynene baroko. Pizne baroko, Kijów 2004–2005.

Tazbir J., Polska XVII wieku na skrzyżowaniu kultur i wyznań [w:] Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku, red. M. Stępień, S. Urbańczyk, Warszawa–Kraków 1992.

Tretiak J., Piotr Skarga w dziejach i literaturze unii brzeskiej, Kraków 1912.

Ukrajinśka literatura XVII st.: Synkret pysemnistʼ. Proza. Dramaturhija. Bełetrystyka, red. O.W. Myszanycz, Kijów 1987.

Ukrajinśka literatura XVIII st. Poetyczni twory. Dramatyczni twory. Prozowi twory, red. I.O.Dzewerin, Kijów 1983.

Ukrajinśka poezija. Seredyna XVII st., uporiad. W.I. Krekoteń, M.M. Sułyma, Kijów 1992.

Wagilewicz J.D., Pisarze polscy Rusini, wraz z dodatkiem Pisarze łacińscy Rusini, oprac. R. Radyszewśkyj, Przemyśl 1996.

Wiszniewski M., Historia literatury polskiej, t. VIII, Kraków 1851.

Witkowski W., Język utworów Joannicjusza Galatowskiego na tle języka piśmiennic­twa ukraińskiego XVII wieku, Kraków 1969.

Information

Information: Wielogłos, 2016, Issue 2 (28) 2016, pp. 1 - 26

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Literatura polsko-rusko-rosyjska?

English:

Polish-Ruthenian-Russian literature?

Authors

Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland

Published at: 30.11.2016

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Andrzej Romanowski (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish

View count: 2247

Number of downloads: 1563

<p> Polish-Ruthenian-Russian literature?</p>