Karbokrytyka: wstęp do kulturowej komparatystyki węgla

Marta Tomczok

Karbokrytyka: wstęp do kulturowej komparatystyki węgla

Publication date: 2022

Wielogłos, 2022, Issue 1 (51) 2022: Ludzkie, pozaludzkie, postludzkie, pp. 97-116

https://doi.org/10.4467/2084395XWI.22.012.16605

Authors

Download full text

PDF

Titles

Karbokrytyka: wstęp do kulturowej komparatystyki węgla

Abstract

Carbocritics: Introduction to Cultural Comparative Analysis of Coal

The article introduces the concept of carbocritics – a reflection on the environmental, ecological and humanistic aspects of modern thinking about hard coal, the prospects for its use and the dangers of burning it and processing it in relation to human health and nature. Reaching for the resources of carbon humanities, I try to show that comparative cultural studies are a natural, overriding perspective of studying the representation of natural resources in visual arts and verbal narratives, thriving and successfully used especially in times of crisis, such as the aforementioned period of introducing the European Green Deal policy in Poland. The use of cultural comparative studies and carbocritics is illustrated by the analysis of poetry of Tomasz Pietrzak, Dorota Szatters and Jakub Pszoniak, authors who are biographically related to Silesia, who in the years 2014–2017 published books partly on environmental and carbon issues.

Keywords

karbokrytyka, komparatystyka węgla, ekokrytyka, poezja, Górny Śląsk; carbocriticism, ecocriticism, comparative analysis of coal, poetry, Upper Silesia

carbocriticism, ecocriticism, comparative analysis of coal, poetry, Upper Silesia

References

Download references

Bartczak K., Posłanie kopalne [w:] idem, Wiersze organiczne, Łódź: Dom Literatury w Łodzi 2015.

Bendyk E., Zielone państwo czy ekorepublika?, https://antymatrix.blog.polityka.pl/2021/07/06/zielone-panstwo-czy-eko-republika/ [dostęp: 6.09.2021].

Bilczewski T., Wstęp. Ekonomia i polityka komparatystyki [w:] Niewspółmierność. Perspektywy nowoczesnej komparatystyki, red. T. Bilczewski, Kraków: Wydawnictwo UJ 2010.

Chojecka E., Refleksje wokół „Szychty” Doroty Szatters [w:] D. Szatters, Szychta, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 2017.

Crane R., Coal. Nature and Culture, London: Reaktion Books 2021.

Dąbrowska-Majewska M., Artysta = społeczność[w:] Sztuka ze społecznością, red. J. Wójcik, I. Stokfiszewski, I. Jasińska, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2018.

Hahn J., Śląsk magiczny, Katowice: Wydawnictwo KOS 2020.

Heise U.K., Comparative Literature and the Environmental Humanities [w:] Futures of Comparative Literature. ACLA State of the Discipline Report, eds. eadem et al., London–New York: Routledge, Taylor & Francis Group 2017.

Heise U.K., Introduction. Comparative Literature and the New Humanities [w:] Futures of Comparative Literature. ACLA State of the Discipline Report, eds. eadem et al., London–New York: Routledge, Taylor & Francis Group 2017.

Hejmej A., Komparatystyka. Studia literackie – studia kulturowe, Kraków: TAiWPN Universitas 2013.

Huta „Pokój”. Dzieje zakładu i załogi 1840–1990, Katowice: Śląski Instytut Naukowy 1989.

Johnson B., Mineral Rites. An Archaeology of the Fossil Economy, Baltimore: John Hopkins University Press 2019.

Kałuża A., Biologiczne i polityczne, https://www.tygodnikpowszechny.pl/biologiczne-i-polityczne-33687 [dostęp: 8.09.2021].

Kisiel M., Rzut oka na polską literaturę na Śląsku w XX wieku [w:] Śląsk literacki. Materiały V Sesji Śląskoznawczej Pracowników Naukowych, Studentów i Gości Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 8–9 listopada 2000, red. M. Kisiel, B. Morcinek-Cudak, T.M. Głogowski, Katowice: Fundacja Pallas Silesia 2001.

Kornhauser J., Drugi wiersz o Śląsku [w:] idem, Krwotoki i wiewiórki, Poznań: WBPi- CAK 2021.

Kunce A., Dotknięcie węgla [w:] A. Kunce, Z. Kadłubek, Myśleć Śląsk, Katowice: Wydawnictwo UŚ2007.

Kutz K., Piąta strona świata, Kraków: Wydawnictwo Znak 2010.

Kuźnik G., Terra nigra [w:] Pierony. Górny Śląsk po polsku i niemiecku, red. D. Kortko, L. Ostałowska, Warszawa: Agora SA 2014.

LeMenager S., The Humanities after the Anthropocene [w:] The Routledge Companion to the Environmental Humanities, eds. U.K. Heise, J. Christensen, M. Niemann, London–New York: Routledge 2017.

Levi P., Węgiel [w:] idem, Układ okresowy, przeł. Z. Koprowska, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2011.

Lewandowski R., Wszystko to węgiel (a reszta jest milczeniem) [w:] B. Topor, Wszystko to węgiel (carbon is all), Katowice: Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach 2019.

Lipowczan H., Za siedmioma hałdami, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1965.

Macnaghten P., Urry J., Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie, przeł. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2005.

Molyneaux M.L., Kult ziemi, przeł. R. Gołędowski, Warszawa: Świat Książki 1997.

Oneiron. Ein esoterisch Künstlerkreis aus Kattowitz. Ezoteryczny krąg artystów z Katowic, Hrsg. P. Mraßet al., Katowice: Wydawnictwo KOS 2006.

Oslislo-Piekarska Z., Nowi Ślązacy. Miasto, dizajn, tożsamość, Katowice: Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach 2015.

Pacewicz K., Fluks. Wspólnota płynów ustrojowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2017.

Pietrzak T., Ujęcie 4 [w:] idem, Umlauty, Szczecin–Bezrzecze: Wydawnictwo FORMA. Fundacja Literatury im. Henryka Berezy 2014.

Pietrzak T., Ujęcie 6 [w:] idem, Umlauty, Szczecin–Bezrzecze: Wydawnictwo FORMA. Fundacja Literatury im. Henryka Berezy 2014.

Pietrzak T., Ujęcie 8 [w:] idem, Umlauty, Szczecin–Bezrzecze: Wydawnictwo FORMA. Fundacja Literatury im. Henryka Berezy 2014.

Pietrzyk-Sokulska E., Oddziaływanie górnictwa i przeróbki węgla kamiennego na środowisko przyrodnicze [w:] Surowce mineralne Polski. Surowce energetyczne. Węgiel kamienny, węgiel brunatny, red. R. Ney, Kraków: Wydawnictwo Centrum PPGSMiE PAN 1996.

Podgórscy B. i A., Mitologia śląska. Przywiarki ślónskie. Leksykon i antologia śląskiej demonologii ludowej, Katowice: Wydawnictwo KOS 2011.

Poprzęcka M., Kuźnia. Mit – alegoria – symbol, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1972.

Pszoniak J., dwajściacoś[w:] idem, Chyba na pewno, Stronie Śląskie: Biuro Literackie 2019.

Pszoniak J., przegub [w:] idem, Chyba na pewno, Stronie Śląskie: Biuro Literackie 2019.

Pszoniak J., ulica wytrwałych [w:] idem, Chyba na pewno, Stronie Śląskie: Biuro Literackie 2019.

Radwan, Rudy, kuźnice i huty żelaza w Polsce, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne 1963.

Raport Bernheimera, 1993. Komparatystyka na przełomie wieku, przeł. M. Wzorek [w:] Niewspółmierność. Perspektywy nowoczesnej komparatystyki, red. T. Bilczewski, Kraków: Wydawnictwo UJ 2010.

Rubenstein M., Petrocriticism [w:] Futures of Comparative Literature. ACLA State of the Discipline Report, eds. U.K. Heise et al., London–New York: Routledge, Taylor & Francis Group 2017.

Sloterdijk P., Co się zdarzyło w XX wieku?, przeł. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia 2021.

Sławek T., Literatura porównawcza: między lekturą, polityką i społeczeństwem, „Postscriptum” 2004–2005, nr 2–1 (48–49).

Szatters D., Proces [w:] idem, Szychta, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 2017.

Szeman I., On Petrocultures. Globalization, Culture, and Energy, Morgantown: West Virginia Press 2019.

Topor B., The Last Supper (C-14) [w:] idem, Wszystko to węgiel (carbon is all), Katowice: Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach 2019.

Waniek H., Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257–1957, Kraków: Wydawnictwo Znak 1996.

Węgiel kamienny [hasło] [w:] Encyklopedia techniki. Metalurgia, red. J. Czermiński, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk” 1978.

Żylińska J., Czy mamy bać się końca świata? Afekt, geologia i posthumanizm jako wyznaczniki nowego horyzontu w humanistyce [w:] Kultura afektu – afekty w kulturze.

Humanistyka po zwrocie afektywnym, red. R. Nycz, A. Łebkowska, A. Dauksza, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN Wydawnictwo 2015.

Information

Information: Wielogłos, 2022, Issue 1 (51) 2022: Ludzkie, pozaludzkie, postludzkie, pp. 97-116

DOI: https://doi.org/10.4467/2084395XWI.22.012.16605

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Karbokrytyka: wstęp do kulturowej komparatystyki węgla

English:

Carbocritics: Introduction to Cultural Comparative Analysis of Coal

Authors

Marta Tomczok

https://orcid.org/0000-0001-9512-007X

Silesia University, Bankowa 12, 40-007 Katowice

Published at: 2022

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Marta Tomczok (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 765

Number of downloads: 635

<p> Carbocritics: Introduction to Cultural Comparative Analysis of Coal</p>

Download xml