FAQ

Rzecz o działalności politycznej mniejszości polskiej na Ukrainie (1988–2018). Wybrane aspekty

Publication date: 07.08.2020

Migration Studies – Review of Polish Diaspora, 2020 (XLVI), Vol. 2 (176), pp. 325 - 350

https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.20.022.12338

Authors

Andrzej Bonusiak
University of Rzeszow, Aleja Rejtana 16c 35-959 Rzeszów, Poloand
https://orcid.org/0000-0003-3859-4521 Orcid
All publications →

Titles

Rzecz o działalności politycznej mniejszości polskiej na Ukrainie (1988–2018). Wybrane aspekty

Abstract

Treatise on the Political Activity of the Polish Minority in Ukraine (1988–2018). Selected Aspects.

The article presents the political activity of Polish diaspora in independent Ukraine. It shows the forms of this activity and its results, referring to examples of selected representatives of the Polish minority. The text also highlights the attempt to create an independent political movement of Poles on the Dnieper, as well as the history of activities of the independent Polish political party on the Dnieper River. 

The analysis of the situation taking place in the discussed range of 1988–2018 allows us to conclude that representatives of the Polish minority had the opportunity to conduct political activity in Ukraine, regardless of whether they had their own political party or not. It seems that in the specific geopolitical situation in this country the Polish diaspora can effectively operate only in close cooperation with the organizations of the national majority. This in turn allows us to state that the actions aimed at building their own political power were wrong.

Keywords: Polish minority, contemporary Ukraine, politics, activity

Streszczenie

Artykuł prezentuje działalność polityczną Polaków na terenie niepodległej Ukrainy. Pokazuje formy tej działalności i jej rezultaty, odwołując się do przykładów wybranych przedstawicieli mniejszości polskiej. W tekście pokazana jest również próba stworzenia samodzielnego ruchu politycznego Polaków nad Dnieprem, a także przybliżona została historia zabiegów o niezależne stronnictwo polityczne Polaków nad Dnieprem.

Analiza sytuacji mającej miejsce w omawianym zakresie w latach 1988–2018 pozwala stwierdzić, że przedstawiciele mniejszości polskiej mieli możliwość prowadzenia działalności politycznej na Ukrainie niezależnie od tego, czy posiadali własną partię polityczną. Wydaje się, że w specyficznej sytuacji geopolitycznej istniejącej w tym kraju diaspora polska może skutecznie działać jedynie w ścisłym związku z organizacjami większościowych grup ludności, co pozwala stwierdzić, iż działania mające na celu budowę własnej siły politycznej były błędne.

References

Archiwalia

(CBnPiPnŚ UR), Centrum Badań nad Polonią i Polakami na Świecie. Kolekcja materiałów: Ukraina. Dokumenty zebrane w wyniku badań w Berdiańsku, Czerniowcach, Lwowie, Mariupolu, Niży­nie. Materiały pozyskane dzięki korespondencji elektronicznej i wywiadom z: M. Bondarewem, A. Iwaszko, W. Strutyńskim, L.A. Suchomłynowem.

Bonusiak A. (2018), Mniejszość polska na Ukrainie wobec ATO, Miżnarodnaja Naukowa konfie­rencija, Wikliki politiki bezpieki: istoria i suczasnosc’ stulietia, Lwiw, 18–19 października 2018 (tekst zdeponowany w CBnPiPnŚ UR).

Dokumenty

(Apel 2015) Partia Polaków Ukrainy Zarząd Główny Związku Polaków na Ukrainie, Kolegium Re­dakcyjne pisma „Dziennik Kijowski”, Redakcja pisma „Słowo Polskie”, Redakcja „Kuriera Gali­cyjskiego”, Redakcja pisma „Monitor Wołyński” / Партія поляків України, Головне Правління Спілки поляків в Україні, Pедакційна колегія газетиСпілки газети „Dziennik Kijowski”, Редакція газети „Słowo Polskie”, РедакціяРедакція „Kurier Galicyjski”, Редакція часописуРедакція часопису „Monitor Wołyński”, Polacy i Ukraińcy! Поляки і українці! „Dziennik Kijowski” 2015/12.

Декларація прав національностей України „Відомості Верховної Ради УкраїниДекларація України (dalej: „ВВРВВР”)” 19911991, N 53, ст. 799.

(Jabłoński 2000) Wybór dokumentów prawnych dotyczących mniejszości narodowych. Polacy na Ukrainie, opracowanie i wstęp Eugeniusz Jabłoński, Warszawa.

Конституція України, Із змінами, внесеними пізнішеКонституція пізніше, „ВВРВВР1996, N 30, стст. 141.

(Oświadczenie 2014) Z upoważnienia Zarządu FOPnU Teresa Dutkiewicz wiceprezes, Заява Федерації польських організацій в УкраїніФедерації Україні, Oświadczenie Federacji organizacji Polskich na Ukrainie, „Gazeta Polska Bukowiny”, luty – marzec 2014, s. 3.

(Oświadczenie 2015) Zarząd Federacji Organizacji Polskich, Zarząd Związku Polaków Ukrainy, Rada Partii Polaków „Solidarność”, W imieniu Polaków na Ukrainie, „DK” 2015/3, s. 1.

Закон Українськoї Рaдянської Соціалістичної Республіки Про мови в Українській РСР, Із змінами, внесеними пізнішевнесеними пізніше, „ВBPВBP” 1989, Додаток до N 45, ст. 631.

Закoн Украiни Про національні меншини в Україні, „ВВР” 1992, N 36, ст. 529.

(Toczek 1999) Konstytucja Ukrainy uchwalona na piątej sesji Rady Najwyższej Ukrainy 28 czerwca 1996 roku. Wstęp i tłumaczenie Ewa Toczek.

Publikacje

Babiński G. (1997), Pogranicze polsko-ukraińskie. Etniczność – zróżnicowanie religijne – tożsamość, Wydawnictwo NOMOS, Kraków.

Baluk W. (2002), Koncepcje polityki narodowościowej Ukrainy. Tradycje i współczesność, Wydaw­nictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.

Bobryk A. (2013), Społeczne znaczenie funkcjonowania polskich ugrupowań politycznych w Re­publice Litewskiej 1989–2013, Wydawca Siedleckie Towarzystwo Naukowe, Siedlce.

Bonusiak A., Suchomłynow L.A. (2008) / Бонусяк A., Сухомлинов O. (2008), Wspólnota polska Berdiańska. Wyzwania współczesności. Monografia / Польська спільнота Бердянська. Виклики сучасності. Монографія, Wydawnictwo Юг, Донецк / Donieck.

Bonusiak A. (2013), Polacy w niepodległej Ukrainie. Analiza strukturalno-funkcjonalna, Wydaw­nictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.

Bonusiak A. (2016a), Problem bezpieczeństwa mniejszości polskiej na wschodzie Ukrainy w wa­runkach toczącej się wojny, w: P. Grata, M. Delong, P. Korzeniowski (red.), Współczesna polityka bezpieczeństwa: aspekty polityczne, gospodarcze i militarne, Wydawnictwo Uni­wersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.

Bonusiak A. (2016b), Ukraińscy Polacy wobec konfliktu na Ukrainie (2013–2015), „Studia Migra­cyjne – Przegląd Polonijny”, nr 1.

Bonusiak A. (2007), Społeczno-polityczne aspekty funkcjonowania Polaków w niepodległej Ukra­inie, w: A. Bobryk (red.), Życie społeczne Polaków na Wschodzie. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Archiwum Państwowego w Siedlcach i Siedlecki Oddział Stowarzyszenia Wspólnota Polska, Siedlce.

Bonusiak A., Czop E., Krasowska H., Suchomłynow L.A. (2011)/ Бонусяк A., Чоп E., Красовська Г., Сухомлинов O. (2011), Polacy Berdiańska: dokumenty, fakty, komentarze. Monografia / Полякі Бердянськa: документи, факти, коментарі. Монографія, Wydawnictwo PWSZ w Pile, Piła – Rzeszów – Berdiańsk / Пила – Жешув – Бердянськ.

Chojnowski A. (1997), Ukraina, Warszawa.

Dzwonkowski R. (2009), Mniejszości narodowe w Kościele katolickim. Białoruś i Ukraina „Studia Polonijne” T. 30, Lublin.

Eberchardt P. (1994), Przemiany narodowościowe na Ukrainie w XX wieku, Wydawnictwo „Obóz”, Warszawa.

Gawin T. (2010), Polskie odrodzenie na Białorusi 1988–2005, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ad­ministracji Publicznej im. Stanisława Staszica, Białystok.

Grünberg K., Sprengel B. (2005), Trudne sąsiedztwo. Stosunki polsko-ukraińskie w X–XX wieku, Książka i Wiedza, Warszawa.

Gluza Z. (2015) (oprac.), Ogień Majdanu, Wydawnictwo Ośrodek KARTA, Warszawa.

Głuszko M. (2015), Polska wobec rozpadu ZSRR w 1991 roku, Wydawnictwo Armoryka, San­domierz.

Hałgas K. (2012), Powstanie i działalność organizacji polskich na Ukrainie po 1991 roku – zarys problematyki, „Prace Komisji Środkowoeuropejskiej PAU” Tom XX, Wydawnictwo PAU, Kraków.

Hrycak J. (2000), Historia Ukrainy 1772–1999. Narodziny nowoczesnego narodu, Wydawnictwo Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin.

Hrycak J. (2009), Nowa Ukraina. Nowe interpretacje. Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Wrocław.

Kabzińska I. (2006/2007), Podzielona Ukraina „Rocznik Wschodni” nr 12, Rzeszów – Kraków.

Krasowska H. (2012), Mniejszość Polska na południowo-wschodniej Ukrainie, Wydawnictwo In­stytutu Slawistyki PAN, Warszawa.

Krasowska H., Suchomłynow L.A. (2017), Polskie media w Berdiańsku: Teksty i analizy, Wydaw­nictwo PKOT „Odrodzenie” w Berdiańsku, Warszawa – Berdiańsk.

Krzyszycha M. (1996), Mniejszość polska w niepodległej Ukrainie „Przegląd Polonijny”, nr 4.

Madera A. J. (1994), Na bocznych drogach Europy. Polacy na Ukrainie, Muzeum Regionalne PTTK w Brzozowie, Rzeszów.

Malikowski M. (2011), Wybrane problemy stosunków polsko-ukraińskich, Wydawnictwo Uniwer­sytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.

Marciniak W. (2001), Rozgrabione imperium. Upadek Związku Sowieckiego i powstanie Federacji Rosyjskiej. Wydawnictwo „Arcana”, Kraków.

Marples D.R. (2006), Historia ZSRR, Wydawnictwo ZN Ossolineum, Wrocław – Warszawa – Kraków.

Mazepa L. (2011), Rozmyślania i wspomnienia o Lwowie i Lwowianach, Biblioteka Kuriera Gali­cyjskiego.

Oczoś J. (2009), Gwarancje praw dla mniejszości narodowości polskiej na Ukrainie, w: L.A. Su­chomłynow (red.) Fenomen pogranicz kulturowych. Współczesne tendencje. Zbiór prac na­ukowych tom II, Wydawnictwo Югo-BocтoкЮгo-Bocтoк, Donieck.

Olszański T.A. (1990), Zarys historii Ukrainy w XX wieku, Wydawnictwo „Solidarni”, Warszawa.

Serczyk W.A. (2009), Historia Ukrainy, Wydawnictwo ZN Ossolineum, Wrocław.

Sidorkiewicz K. (2011), Między demokracją a buntem: działalność polityczna i samorządowa Polaków w Republice Litewskiej (1988–2011), Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Elblągu, Elbląg.

Staszkiewicz A., Polacy na Ukrainie, tekst dostępny na http://historia.wspolnotapolska.org.pl/ma­terialy_historyczne/view/80 (pdf).

Stępień S. (2002), Polacy i inne mniejszości narodowe na Ukrainie w świetle spisu z 5 grudnia 2001 r., „Biuletyn Ukrainoznawczy”.

Suchomłynow L.A. (red.) (2008), Fenomen pogranicz kulturowych. Współczesne tendencje. Zbiór prac naukowych, tom I, Wydawnictwo Югo-BocтoкЮгo-Bocтoк, Donieck.

Suchomłynow L.A. (red.) (2009), Fenomen pogranicz kulturowych. Współczesne tendencje. Zbiór prac naukowych, tom II, Wydawnictwo HoулiджHoулiдж, Donieck.

Suchomłynow L.A. (red.) (2012a), Fenomen pogranicz kulturowych. Współczesne tendencje. Zbiór prac naukowych, tom III, Wydawnictwo PWSZ w Pile, Piła – Berdiańsk.

Suchomłynow L.A. (red.) (2012b), Fenomen pogranicz kulturowych. Współczesne tendencje. Zbiór prac naukowych, tom IV, Wydawnictwo PWSZ w Pile, Piła – Berdiańsk.

Suchomłynow L.A. (red.) (2013), Fenomen pogranicz kulturowych. Współczesne tendencje. Zbiór prac naukowych, tom V, Wydawnictwo PWSZ w Pile, Piła – Berdiańsk.

Szymański J. (2007), Sytuacja prawna mniejszości polskiej na Ukrainie w XX w., w: A. Bobryk (red.), Życie społeczne Polaków na Wschodzie. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Archiwum Państwowego w Siedlcach i Siedlecki Oddział Stowarzyszenia Wspólnota Polska, Siedlce.

Wojakowski D. (1996), Polacy na Ukrainie Zachodniej. Wybrane zagadnienia „Przegląd Polonijny”, z. 4.

Wojakowski D. (1997), Sytuacja religijna na pograniczu polsko-ukraińskim w kontekście stosunków etnicznych, „Przegląd Polonijny”, z. 3.

Ziółkowski M. (2008), Projekt: Ukraina, Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Wrocław.

Zwaricz W. (2009), Mniejszość polska wśród narodowości współczesnej Ukrainy, w: A. Kasińska- -Metryka, M. Gołoś (red.), Mniejszość polska na Ukrainie, mniejszość ukraińska w Polsce po 1989 roku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Stosunków Międzynarodowych i Komunikacji Społecznej w Chełmie, Chełm.

Prasa polonijna i polskie portale internetowe na Ukrainie.

„Dziennik Kijowski” (DK) za lata 2013–2018.

Dragin B., Krok we właściwym kierunku, „Dziennik Kijowski” 2015/17, s. 3.

Gołybard E., Odzew na wywiad w „DK”, „Dziennik Kijowski” 2015/15, s. 6.

(DK 12/2015), Losy polskiej partii na Ukrainie. „Od chaty do chaty” zbieraliśmy podpisy – Rozmo­wa z Przewodniczącym Partii Polaków Ukrainy Stanisławem Kosteckim. Rozmawiał Stanisław Panteluk, „Dziennik Kijowski” 12/2015.

(Wójcicki 2014) Red. „Słowa Polskiego” Jerzy Wójcicki (rzecznik prasowy partii „Solidarność”), Od słów do czynów „Dziennik Kijowski” 2014/22, s. 1–2.

„Kurier Galicyjski” (KG) za lata 2013–2018.

(KG 2014), Tu mówi Berdyczów. Z Jerzym Sokalskim, redaktorem „Polskiego Radia Berdyczów”, rozmawiał Wojciech Jankowski; tekst dostępny na: https://www.kuriergalicyjski.com/spole­czenstwo/rozmowy-kg/3411-tu-m-wi-berdycz-w [dostęp: 30.12.2018].

Woskowski W. (2014), Takie były początki, tekst dostępny na: https://www.kuriergalicyjski.com/ actualnosci/polska/3194-takie-by-y-pocz-tki [dostęp: 27.12.2018].

„Mozaika Berdyczowska” (MB) za lata 2013–2018.

Jerzy Sokalski radnym Berdyczowa. Rozmawiała Izabella Rozdolska „Mozaika Berdyczowska” 4/2015.

Polski informator Żytomierza i Berdyczowa, tekst dostępny na: http://mozberd.com.ua/?page=in­formant [dostęp: 30.12.2018].

Razgonowa K. (2011), Zjazd założycielski Partii Polaków Ukrainy, http://mozberd.com.ua/?page=ar­ticle&article=72 [dostęp: 20.11.2018].

WO Batkiwszczyna podsumowuje działalność swej frakcji w Radzie Miasta. Opracowanie według Andrzeja Jastremskiego, Denisa Zaremskiego „Mozaika Berdyczowska” 1/2016.

„Wołanie z Wołynia” (WzW) za lata 2013–2018.

„Słowo Polskie” (SP) za lata 2013–2018.

(SP 2017), Radny berdyczowskiego samorządu promuje akcję „Zatrzymajmy Pociąg w Berdyczo­wie!” tekst dostępny na: http://slowopolskie.org/radny-berdyczowskiego-samorzdu-promuje-akcj-zatrzymajmy-pocig-w-berdyczowie/ [dostęp: 30.12.2018].

(SP 2014), Redakcja, Partia Polaków Ukrainy została zarejestrowana pod nazwą „Solidarność”, http://slowopolskie.org/partia-polakow-ukrainy-zostaa-zarejestrowana-pod-nazw-solidarno/ [dostęp: 20.11.2018].

Redakcja, Zginął, broniąc ojczyzny, „Słowo Polskie” 5/2014.

Nowe wyzwania dla polskiej mniejszości na Ukrainie, „Słowo Polskie” 1/ 2015.

(Wójcicki 2014a), Wójcicki J., Mniejszości poza politycznym nawiasem, „Słowo Polskie” 12/2014.

Mazur A., Polak z „Niebiańskiej Sotni”, „Słowo Polskie” 2014/2.

(Wójcicki 2014b), Wójcicki J., Poświęcił życie dla ojczyzny, „Słowo Polskie” 5/2014.

„Gazeta Polska Bukowiny” (GPB) za lata 2013–2018

Netografia

(ЦВКЦВК 2015) Центральна Виборча Комісія, Чергові місцеві вибори 25.10.2015; tekst dostępny na: http://www.cvk.gov.ua/pls/vm2015/PVM111?PT001F01=100 [dostęp: 21.11.2018]

(dziennik.pl 2014), Partia Polityczna Solidarność, czyli pierwsza polska partia na Ukrainie, https://wiadomosci.dziennik.pl/swiat/artykuly/472289,partia-polityczna-solidarnosc-czyli-pierwsza-polska-partia-na-ukrainie.html [dostęp: 20.11.2018].

Express. The Australian-Polish Magazine, Partia Polaków Ukrainy – rozmowa z jej prezesem Sta­nisławem Kosteckim. Rozmawiał Leszek Wątróbski, tekst dostępny na: https://www.eapmag.com.au/partia-polakow-ukrainy/ [dostęp: 18.11.2018].

(ida.pol.org.pl), Polacy Żytomierszczyzny, tekst dostępny na: https://ida.pol.org.pl/polacy-zyto­mierszczyzny [dostęp: 30.12.2018].

(kresy24.pl), Partia Polaków Ukrainy rodzi się długo, tekst dostępny na: https://kresy24.pl/partia­-polakow-ukrainy-rodzi-sie-dlugo/ [dostęp: 18.11.2018].

(Onet 2014) (KS), Na Ukrainie powstała pierwsza polska partia polityczna, https://wiadomosci.onet.pl/swiat/na-ukrainie-powstala-pierwsza-polska-partia-polityczna/272dn [dostęp: 20.11.2018].

(ПППП), Партія поляків, або політичні амбіції за чужий рахунокПартія рахунок, tekst dostępny na: http://law­-km.info/articles/partiia-poliakiv-abo-politychni-ambitsii-za-chuzhyi-rakhunok.html [dostęp: 21.11.2018].

(ППУППУ), Партія Поляків УкраїниПартія України, tekst dostępny na: https://ca.ligazakon.net/document/39519133 [dostęp: 21.11.2018].

(ППППУППППУ), Політична Партія Партія Поляків УкраїниПолітична України, tekst dostępny na: https://youcontrol.com.ua/catalog/company_details/39519133/ [dostęp: 21.11.2018].

(polonia.org.ua) http://polonia.org.ua/ [dostęp: 30.12.2018].

(polonia.org.ua/gazeta), Polskie Słowo Drukowane, tekst dostępny na: http://polonia.org.ua/ga­zeta.html [dostęp: 4.01.2018].

(Spis 1989) http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php [dostęp: 2.03.2020].

(Spis 2001) http://2001.ukrcensus.gov.ua/results/general/nationality [dostęp: 2.03.2020].

(suchomlynow.pl) http://suchomlynow.pl/ [dostęp: 5.01.2019].

(Video 2014) Партія Поляків УкраїниПартія України – Partia Polaków Ukrainy, video ze zjazdu założycielskiego, film dostępny na: https://www.dailymotion.com/video/xmaxc2 [dostęp: 24.11.2018].

(wnet.fm 2016) https://wnet.fm/broadcast/poranek-09-sierpnia-2016/.[dostęp: 22.11.2018].

(wspolnota-polska.rzeszow.pl) Prof. Leszek Mazepa, tekst dostępny na: http://wspolnota-polska.rzeszow.pl/prof-leszek-mazepa/ [dostęp: 27.12.2018].

(Wyganowski 2014) Wyganowski J., Na Ukrainie powstała polska partia, http://www.suwalki24.pl/article/34,na-ukrainie-powstala-polska-partia [dostęp: 20.11.2018].

(z-p-u.org) Władze ZPU, tekst dostępny na: http://z-p-u.org/index.php/zarzad-glowny/ [dostęp: 30.12.2018].

wspolnota-polska.rzeszow.pl.10.08.2016 [dostęp: 21.11.2018].

 

Information

Information: Migration Studies – Review of Polish Diaspora, 2020 (XLVI), Vol. 2 (176), pp. 325 - 350

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Rzecz o działalności politycznej mniejszości polskiej na Ukrainie (1988–2018). Wybrane aspekty

English:
Treatise on the Political Activity of the Polish Minority in Ukraine (1988–2018). Selected Aspects

Authors

https://orcid.org/0000-0003-3859-4521

Andrzej Bonusiak
University of Rzeszow, Aleja Rejtana 16c 35-959 Rzeszów, Poloand
https://orcid.org/0000-0003-3859-4521 Orcid
All publications →

University of Rzeszow, Aleja Rejtana 16c 35-959 Rzeszów, Poloand

Published at: 07.08.2020

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Andrzej Bonusiak (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish