Fundusz Pomocy Krajowi w Londynie a ruch wydawnictw niezależnych w kraju (1976–1990)

Paweł Sowiński

Fundusz Pomocy Krajowi w Londynie a ruch wydawnictw niezależnych w kraju (1976–1990)

Publication date: 15.12.2021

Migration Studies – Review of Polish Diaspora, 2022 (XLVIII), Vol. 1 (183), pp. 109 - 135

https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.21.046.14466

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Fundusz Pomocy Krajowi w Londynie a ruch wydawnictw niezależnych w kraju (1976–1990)

Abstract

Artykuł podejmuje zagadnienie pomocy dla opozycji demokratycznej w Polsce rozwijanej przez polską emigrację polityczną w świecie zachodnim w latach 70. i 80. XX wieku. Studium zogniskowane jest na jednej, ale ważnej inicjatywie – Funduszu Pomocy Krajowi w Londynie. W latach 1976–1990 Fundusz zebrał ponad 280 tysięcy funtów (ok. 850 tysięcy dzisiejszych funtów) na pomoc dla polskiej opozycji. Należał do kluczowych organizacji w systemie wsparcia procesów demokratyzacyjnych w Polsce przed 1989 rokiem. Tekst wpisuje się w historiografię zimnej wojny, która akcentuje akcje podejmowane na rzecz jedności Europy. Autor wskazuje na wagę społecznych wysiłków emigracji. Uwypukla rolę pośredników na drodze do Polski. Jednocześnie autor stara się wpisać historię Funduszu w szerszy kontekst międzynarodowy.

The article depicts the efforts by the Polish emigre in the Western world to give support to the Polish pro-democratic movement under the communist dictatorship in the 1970s and 1980s. The focus of the text is only one yet important initiative, namely, Aid Poland Fund (Fundusz Pomocy Krajowi). In 1976–1990, the London-based Fund raised more than 280 thousand British pounds – circa 850 thousand British pounds in today’s money – for a Polish opposition. The Fund was a major unit in transnational advocacy networks to foster a democratic transition in Poland before 1989. The scholarship draws from the Cold War historiography that emphasize the actions undertaken to unify the European continent. The author heavily stresses the role of the Fund’s intermediaries on the way to Poland but also places them in the larger context of international politics.

Keywords: Cultural Cold War, the Polish government in exile, aid to Poland, Great Britain, dissidence, uncensored publications

Keywords

Zimna wojna kulturowa, polska emigracja, Wielka Brytania, opozycja, wydawnictwa poza cenzurą

Cultural Cold War, the Polish government in exile, aid to Poland, Great Britain, dissidence, uncensored publications

References

Download references

Dokumenty

Fundusz Pomocy Krajowi, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Londyn.

Informacje Funduszu Pomocy Krajowi zamieszane w organie „Rzeczpospolita Polska”, Londyn, 1985, 1987.

Kolekcja Jakuba Święcickiego, Archiwum Ośrodka KARTA, Warszawa.

Kolekcja Mariana Kalety, Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, Kraków.

Korespondencja Jerzego Giedroycia z Marianem Kaletą, Kazimierzem Krawczykiem, Andrzejem Chileckim, Bonawenturą Migałą, Czesławem Bieleckim, Grzegorzem Bogutą, Archiwum Instytutu Literackiego Kultura, Paryż.

Papiery Petera Rainy, Archiwum Forschungsttelle Osteuropa, Brema.

Papiery Kulczyckiego, Biblioteka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.

Sprawa operacyjna kryptonim Fala, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Warszawa.

Książki

Caglioti D.L (2021), War and Citizenship. Enemy Aliens and National Belonging from the French Revolution to the First World War, Cambridge: Cambridge University Press.

Domber G.F. (2014), Empowering Revolutions. America, Poland, and the End of the Cold War, Chapel Hill: University of North Carolina Press.

Doucette S. (2017), Books are Weapons. The Polish Opposition Press and the Overthrow of Communism, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.

Dynner G. (2014), Yankel’s Tavern. Jews, Liquor, and Life in the Kingdom of Poland, Oxford: Oxford University Press.

Ellis S. (2012), External Mission. The ANC in Exile, 1960–1990, London: Hurst and Company; Fuentecilla

J.V. (2013). Fighting from a Distance. How Filipino Exiles Topple a Dictator, Urbana: University of Illinois Press.

Friszke A. (1999), Życie polityczne emigracji, Warszawa: Wydawnictwo Więź.

Friszke A. (2011), Czas KOR-u. Jacek Kuroń a geneza „Solidarności”, Kraków: Wydawnictwo Znak.

Garbal Ł. (2017), Prezydent opozycji. Krótka biografia Jana Józefa Lipskiego, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Gunitsky S. (2017), Aftershocks: Great Powers and Domestic Reforms in the Twentieth Century, Princeton: Princeton University Press.

Jones S. G. (2018), A Covert Action: Reagan, the CIA, and the Cold War Struggle in Poland, New York–London: W.W. Norton and Company.

Kaleta M. (2015), Emigracyjna spółka „szmugiel”. Wspomnienia dostawcy sprzętu poligraficznego przemycanego do Polski dla opozycji antykomunistycznej w latach 1978–1989, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Keck, M. Sikkink K. (1998), Activists beyond Borders: Advocacy Network in International Politics, Ithaca: Cornell University Press.

Mania A. (2003), Détente i polityka Stanów Zjednoczonych wobec Europy Wschodniej styczeń 1969–styczeń 1981, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Raina P. (2007), Bliski szpieg, Warszawa: Von Borowiecky.

Ramotowski J. P. (2013), Sto razy głową w mur. Historia tych co chcieli robić coś innego niż druk bibuły, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Reisch A.A. (2015), Nieznany front zimnej wojny. Tajny program dystrybucji książek za żelazną kurtyną, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Replewicz M. (2019), Stanisław Bareja alternatywnie, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.

Shain Y. (2008), The Frontier of Loyalty. Political Exiles in the Age of the Nation-State, Ann Arbor: The University of Michigan Press.

Skórzyński J. (2011), Siła bezsilnych. Historia Komitetu Obrony Robotników, Warszawa: Świat Książki.

Smith T. (2017), Why Wilson Matters: The Origin of American Liberal Internationalism and Its Crisis Today, Princeton: Princeton University Press.

Sowiński P. (2016), Tajna dyplomacja Książki emigracyjne w drodze do kraju 1956–1989, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Wydawnictwo Więź.

Stöcker L.F. (2018), Bridging the Baltic Sea. Networks of Resistance and Opposition during the Cold War, Lanham: Lexington Books.

Tyszkiewicz J. (2015), Rozbijanie monolitu. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Polski 1945– 1988, Warszawa: PWN.

Wierzbicki M. (2019), Człowiek z Polski. Prezydent RP Kazimierz Sabbat (1913–1989) i polska emigracja niepodległościowa, Lublin–Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Władze Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie (1988), Londyn: Rząd Rzeczypospolitej na Uchodźstwie.

Władze Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie (1990), Londyn: Rząd Rzeczypospolitej na Uchodźstwie.

Wojtkowska Z. (2017), Wiek ambasadora. Opowieść o życiu Edwarda Raczyńskiego, Warszawa: Wydawnictwo Iskry.

Prace zbiorowe

Freitag S. (red.) (2003), Exiles from European Revolutions. Refugees in Mid-Victorian England, London: German Historical Institute.

Gautier B., Sowiński P. (red.) (2020), Zagraniczne Związki Solidarności, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gotowiecki P. (red.) (2015), Życie i działalność Prezydenta RP na uchodźstwie Kazimierza Sabbata na tle misji polskiej emigracji niepodległościowej na Zachodzie, Ostrowiec Świętokrzyski: Wyższa Szkoła Biznesu i Przedsiębiorczości w Ostrowcu Świętokrzyskim.

Jaworski P., Kamiński Ł. (red.) (2013), Świat wobec „Solidarności” 1980–1989, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Lewicki R. (red.) (1995) Pomoc krajowi przez niepodległościowe uchodźstwo 1945–1990, Londyn: Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie.

Pleskot P. (red.) (2019), Z dziejów polskiej emigracji politycznej po 1939 roku. Ludzie, struktury, idee, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Pleskot P. (red.) (2018), Za naszą i waszą „Solidarność”. Inicjatywy solidarnościowe z udziałem Polonii podejmowane na świecie (1980–1989), t. 1–2, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Rosenblum M.R., Tichenor D.J. (red.) (2012) The Oxford Handbook of the Politics of International Migration, Oxford: Oxford University Press.

Smetana V., Geaney K.B. (red.) (2018), Exile in London: the Experience of Czechoslovakia and the Other Occupied Nations, 1939–1945, Praha: Karolinum Press.

Artykuły naukowe

Brands H., Edel Ch. (2021), The Grand Strategy of Democratic Solidarity, “The Washington Quarterly”, vol 44, issue 1, s. 29–47.

Choma-Jusińska M. (2010), Współpraca środowiska „Spotkań” z emigracją na Zachodzie, „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 1.

German-Speaking Exiles in Great Britain (1999), “The Yearbook of the Research Centre for German and Austrian Studies”, vol 1.

Johnson A.R. (2020), Review of Shiobhan Doucette book „Books are Weapons: The Polish Opposition Press and the Overthrow of the Communism, “The Journal of Cold War Studies”, vol. 22, nr 3.

Łaszczyński M. (2010) „Krąg” i jego krąg. Wydawnictwo w świetle relacji, „Pamięć i Sprawiedliwość” nr 2 (16).

Puchalska K. (2005), Droga przez Bałtyk, „Karta”, nr 47.

Sowiński P. (2020), Overseas Mechanism: The Polonia Book Fund, Ltd., Transnational Network, 1958–1963 “East European Politics, Society and Cultures”, First Published, 04.06.2020. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0888325420926606(dostęp: 4 czerwca 2020).

Sowiński P. (2011), Wydawnictwo Krąg 1981–1989, „Wolność i Solidarność”, nr 2.

Strony internetowe

www.bankofengland.co.uk

www.encysol.pl

www.polityka.pl

www.visegradinsight.eu/app/uploads/2020/03/NEE-1989-2019.pdf

Information

Information: Migration Studies – Review of Polish Diaspora, 2022 (XLVIII), Vol. 1 (183), pp. 109 - 135

DOI: https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.21.046.14466

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Fundusz Pomocy Krajowi w Londynie a ruch wydawnictw niezależnych w kraju (1976–1990)

English:

Fundusz Pomocy Krajowi w Londynie a ruch wydawnictw niezależnych w kraju (1976–1990)

Authors

Paweł Sowiński

https://orcid.org/0000-0003-3853-895X

Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk

Published at: 15.12.2021

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Paweł Sowiński (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 744

Number of downloads: 569

<p> Fundusz Pomocy Krajowi w Londynie a ruch wydawnictw niezależnych w kraju (1976–1990)</p>

Download xml