FAQ

Problematyka restytucji na przykładzie rozproszenia Kolekcji Gołuchowskiej

Publication date: 30.06.2015

Santander Art and Culture Law Review, 2015, 1/2015 (1), pp. 249 - 262

https://doi.org/10.4467/2450050XSR.15.010.3778

Authors

Agnieszka Woźniak-Wieczorek
All publications →

Titles

Problematyka restytucji na przykładzie rozproszenia Kolekcji Gołuchowskiej

Abstract

Artykuł porusza problematykę restytucji na przykładzie rozproszenia kolekcji gołuchowskiej, będącej przed II wojną światową jedną z najważniejszych prywatnych kolekcji dzieł sztuki na ziemiach polskich. Wydarzenia II wojny światowej okazały się tragiczne dla integralności kolekcji, która – trwając w rozproszeniu w okresie PRL – nie została scalona do dnia dzisiejszego. Ocalałe od grabieży fragmenty zbiorów gołuchowskich są przechowywane w Muzeum Narodowym w Krakowie i Zbiorach XX. Czartoryskich, Muzeum Narodowym w Warszawie oraz w Muzeum Narodowym w Poznaniu i jego oddziale – Zamku w Gołuchowie. Pozostałe składniki kolekcji pozostają rozproszone, niektóre z nich znajdują się za granicą. Historia kolekcji oraz jej status prawny sprawiają, że powrót obiektów do Polski jest skomplikowany. 
 

Restitution issues as exemplified by the dispersal of the Gołuchowska Collection

AbstractThe article focuses on the issue of the restitution of the Gołuchów Collection, one of the most important private art collections in Poland. During World War II a large part of the Gołuchów Collection, founded by Princess Isabella Działyńska née Czartoryska (1830-1899), was looted by the Nazis and the Soviets. In the communist period (Polska Rzeczpospolita Ludowa 1945-1989), as a result of a deliberate museum policy, the surviving items of the collection were dispersed to National Museums in Cracow, Warsaw and Poznan and have remained there till now.

References

Akt darowizny Gołuchowa wraz ze zbiorem starożytności, sporządzony przez Jana Działyńskiego dla żony Izy z Czartoryskich Działyńskiej, Berlin, dn. 30 Czerwca 1872 r., rkps, Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, 7477, t. 4.
Bernhard M.L., Powrót zbiorów gołuchowskich, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1958, t. III.
Bobrow R., Zaginione emalie ze zbiorów gołuchowskich, „Cenne, Bezcenne, Utracone” 1999, nr 1(13).
Commission for Looted Art in Europe – CLAE Press Release, www.lootedartcommission.com/N2P1WR21959 [dostęp: 27.12.2014].
Dobrowolski W., Wazy gołuchowskie w Warszawie czy w Gołuchowie?, w: J. Lipińska (red.), Zbiory publiczne a kolekcjonerstwo prywatne. Problematyka ochrony dziedzictwa kulturowego w przeszłości i dzisiaj, materiały sesji naukowej w Muzeum Narodowym w Warszawie zorganizowanej przez pracowników Zbiorów Sztuki Starożytnej – listopad 1998, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2000.
Dobrowolski W., Zbiory sztuki starożytnej, cz. I: Sztuka antyczna, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2004.
Froehner W., L’Orfèvrerie: Collections du Château de Gołuchów (Avec 22 planches en couleurs), Paris 1897, http://warburg.sas.ac.uk/pdf/kph540b2722391.pdf [dostęp: 22.12.2014].
Gołębniak K., Metodologiczne problemy archaizacji ekspozycji muzealnej. Próba sprecyzowania założeń dla ekspozycji gołuchowskiej, „Studia Muzealne” 1982, t. XIII.
Gołuchów (zbiory waz) (1956-1959), mpis, Archiwum Muzeum Narodowego w Poznaniu, A1/126.
Gołuchów (zbiory waz) (1956-1959), Odpis protokołu przesłuchania Józefa Pawełczyka, pracownika Muzeum Narodowego w Poznaniu, zam. w Gołuchowie, w sprawie wywiezienia zbiorów gołuchowskich, Poznań, dn. 26 maja 1955, mpis, Archiwum Muzeum Narodowego w Poznaniu, A1/126.
Ignaczak P., Zbiór rycin „do historii polskiej” Izabelli z Czartoryskich Działyńskiej. Rekonesans badawczy, w: M. Mencfel, K. Kłudkiewicz (red.), Miłośnictwo rzeczy. Studia z historii kolekcjonerstwa na ziemiach polskich w XIX wieku, Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, Warszawa 2014.
Jakimowicz T., Jastrząb-Marek D., Gołuchów, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1984.
Kąsinowska R., Gołuchów. Rezydencja magnacka w świetle źródeł, Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie, wyd. 3, Gołuchów 2011.
Lipińska J., Lost Treasures, w: J. Phillips, L. Bell, B.B. William, J. Hoch, R.J. Leprohon (red.), Ancient Egypt, The Aegean and the Near Eeast: Studies in Honour of Martha Rhoads Bell, Vol. II, Van Siclen Books, USA 1997.
Lorentz S., Sprawozdanie z rozmowy ze Stefanem Zamoyskim dn. 4.XI.1954 r. w Paryżu, rkps, k. 429, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół MKiS, B-1341.
Łuczak A., Izabella z Czartoryskich Działyńska i jej działalność kolekcjonerska, w: H. Łaszkiewicz (red.), Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie III: Panie z dworów i pałaców, materiały III sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 11-13 października 2006, t. II, Lublin 2007.
Majewski P., Wojna i kultura. Instytucje kultury polskiej w okupacyjnych realiach Generalnego Gubernatorstwa 1939- 1945, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2005.
Malinowski K., Artykuł dla Zarz. Główn. T.P.P.R. w związku z wystawą, „którą w dzień Święta Wyzwolenia otwarto w Państwowym Ermitażu w Leningradzie”, mpis, AAN w Warszawie, Zespół MKiS, B-1341, 387/185.
Marek D., Ordynacja gołuchowska Izabelli z Czartoryskich Działyńskiej (1830-1899), Muzeum Narodowe w Poznaniu, Poznań 1994.
Minneapolis Institute of Arts – Explore the Collection,  https://collections.artsmia.org/index.php?page=detail&id=11957 [dostęp: 19.12.2014].
Mizera G. (oprac.), Romanowska-Zadrożna M. (red.), Straty wojenne. Sztuka starożytna. Obiekty utracone w Polsce w latach 1939-1945, Ministerstwo Kultury i Sztuki, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą, Poznań 2000.
Murawska-Muthesius K., Folga-Januszewska D. (red.), Muzeum Narodowe w Warszawie.
Przewodnik po galeriach stałych i zbiorach studyjnych, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1998.
Museum of Fine Arts Boston – Collections Search, https://www.mfa.org/collections/object/baptism–of–christ–52340 [dostęp: 22.12.2014].
Muzeum Gołuchowskie pod okupacją. Notatka sporządzona na podstawie relacji: 1. Księżnej Ludwiki Czartoryskiej, 2. Dr. Siegfried Ruhle, dyrektora Muzeum Poznańskiego w latach 1939--1945, 3. Dr. Alfred Schellenberg, b. kierownika Amt fur Pflege Alter Kunst w Distrikt Warschau 1941-1945, 4. innych osób, mpis, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół MKiS, nr mikr. B1337-B1342.
Muzeum Zamek w Gołuchowie – Wirtualne Muzeum, www.mnp.art.pl/fileadmin/pliki/MNP/Zamek_Goluchow/prezentacja/index.html [dostęp: 20.12.2014].
Pisma interwencyjne, fotokopie. Gołuchów 1956-1959, szt. 8; „Głos Wielkopolski” 21.09.1956, Archiwum Muzeum Narodowego w Poznaniu, A1341.
Pismo do Gabinetu Ministra Wydziału Zagranicznego z dn. 6 sierpnia 1956 r., podpisane przez Dyrektora Dra Kazimierza Malinowskiego, przedstawiające skład polskiej delegacji na wyjazd pociągiem do Moskwy „najpóźniej dn. 27 sierpnia b. r.”, mpis, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół MKiS, B-1341, 387/185.
Pismo do Pełnomocnika Wodza do Muzeum w Linzu, Pana Profesora Dr. H. Vossa, Drezno, Zwinger, 2 grudnia 1943, w: Korespondencja niemiecka w sprawie Muzeum XX. Czartoryskich w Gołuchowie (tłum.) 1939-1944, Archiwum Muzeum Narodowego w Poznaniu, A 2025, mpis, k. 78.
Pismo Naczelnika Wydziału Prasowo-Kulturalnego Departamentu Prasy i Informacji w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej J. Kowalikowej do Gabinetu Ministra w Ministerstwie Kultury i Sztuki, do którego załączony plik z notatką prof. Stanisława Lorentza z rozmowy ze Stefanem Zamoyskim w Paryżu na temat zbiorów Muzeum w Gołuchowie, Warszawa, grudzień 1954, mpis i rkps, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół MKiS, B-1341, 387/185.
Skarby kultury polskiej wracają do Kraju. Na marginesie wystawy dzieł sztuki polskiej w Leningradzie, mpis, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół MKiS, B-1341, 387/185.
Uwaga do Akt dotycząca rozmowy z Generalnym Komisarzem do zabezpieczenia dóbr niemieckiej kultury w Berlinie Dr. Krautem 15 września 1943 o godz. 15., Poznań, 17.9.1943, w: Korespondencja niemiecka w sprawie Muzeum XX. Czartoryskich w Gołuchowie (tłum.) 1939-1944, Archiwum Muzeum Narodowego w Poznaniu, A 2025, mpis, k. 76.

Information

Information: Santander Art and Culture Law Review, 2015, 1/2015 (1), pp. 249 - 262

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Problematyka restytucji na przykładzie rozproszenia Kolekcji Gołuchowskiej

English:

Restitution issues as exemplified by the dispersal of the Gołuchowska Collection

Published at: 30.06.2015

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Agnieszka Woźniak-Wieczorek (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish