Nie tylko muzyka. Kolekcje dzieł sztuki Filharmonii Pomorskiej im. I.J. Paderewskiego w Bydgoszczy

Agnieszka Wysocka

Titles

Abstract

Not only music. Art collections of the Pomeranian Philharmonic I.J. Paderewski in Bydgoszcz

During 1954-1958 the building of the Pomeranian Philharmonic was erected in Bydgoszcz. From the 1970s its interiors were decorated with sculptures, tapestries and graphic artworks by contemporary Polish artists. Sculptures additionally stood in front of the building and in the park, creating an outdoor gallery of virtuosos and composers. The originator of this collection was the long-time director of the Philharmonic, Andrzej Szwalbe (1923-2002). The idea of combining music with various fields of art was implemented consistently until the 1990s. For the “temple of music” in Bydgoszcz, works were prepared by artists such as Barbara Zbrożyna, Adam Myjak, Michał Kubiak, Józef Makowski (sculptures), Kiejstut Bereźnicki, Józefa Wnukowa, Magdalena Heyda-Usarewicz, and Tadeusz Brzozowski (tapestry designs). The “Collection of Painting and Graphic Art Tadeusz Brzozowski” includes works by – among others – Magdalena Abakanowicz, Jan Tarasin, Stefan Gierowski. The works not only decorate the interiors, but also document the achievements of Polish artists in the 1970s and 1990s. The art collection has been on the Register of Historic Places since 1990.

Keywords: Bydgoszcz, Pomeranian Philharmonic I.J. Paderewski in Bydgoszcz, Andrzej Szwalbe, 2nd half of the 20th century

Streszczenie: W latach 1954-1958 wzniesiono w Bydgoszczy gmach Filharmonii Pomorskiej. Od lat 70. XX w. jego wnętrza ozdabiano rzeźbami, gobelinami, grafikami współczesnych polskich artystów. Rzeźby dodatkowo stanęły przed budynkiem i w parku, tworząc zewnętrzną galerię wirtuozów i kompozytorów. Pomysłodawcą stworzenia kolekcji był wieloletni dyrektor filharmonii Andrzej Szwalbe (1923-2002). Idea połączenia muzyki z różnymi dziedzinami sztuki była konsekwentnie realizowana do lat 90. XX w. Dla bydgoskiej „świątyni muzyki” dzieła przygotowali tacy artyści jak: Barbara Zbrożyna, Adam Myjak, Michał Kubiak, Józef Makowski (rzeźby), Kiejstut Bereźnicki, Józefa Wnukowa, Magdalena Heyda-Usarewicz, Tadeusz Brzozowski (projekty gobelinów). W skład Kolekcji Malarstwa i Grafiki im. Tadeusza Brzozowskiego wchodzą dzieła m.in. Magdaleny Abakanowicz, Jana Tarasina, Stefana Gierowskiego. Dzieła nie tylko zdobią wnętrza, ale również dokumentują osiągnięcia polskich artystów w latach 70.-90. XX w. Wartość kolekcji sztuki potwierdzono, wpisując ją decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków do rejestru zabytków w 1990 r.

During 1954-1958 the building of the Pomeranian Philharmonic was erected in Bydgoszcz. From the 1970s its interiors were decorated with sculptures, tapestries and graphic artworks by contemporary Polish artists. Sculptures additionally stood in front of the building and in the park, creating an outdoor gallery of virtuosos and composers. The originator of this collection was the long-time director of the Philharmonic, Andrzej Szwalbe (1923-2002). The idea of combining music with various fields of art was implemented consistently until the 1990s. For the “temple of music” in Bydgoszcz, works were prepared by artists such as Barbara Zbrożyna, Adam Myjak, Michał Kubiak, Józef Makowski (sculptures), Kiejstut Bereźnicki, Józefa Wnukowa, Magdalena Heyda-Usarewicz, and Tadeusz Brzozowski (tapestry designs). The “Collection of Painting and Graphic Art Tadeusz Brzozowski” includes works by – among others – Magdalena Abakanowicz, Jan Tarasin, Stefan Gierowski. The works not only decorate the interiors, but also document the achievements of Polish artists in the 1970s and 1990s. The art collection has been on the Register of Historic Places since 1990.

Keywords

Bydgoszcz, Filharmonia Pomorska im. I.J. Paderewskiego, Andrzej Szwalbe, 2 połowa XX wieku

Bydgoszcz, Pomeranian Philharmonic I.J. Paderewski in Bydgoszcz, Andrzej Szwalbe, 2nd half of the 20th century

References

Andrzej Szwalbe, https://filharmonia.bydgoszcz.pl/o-nas/dyrekcja/andrzej-szwalbe/ [dostęp: 28.02.2023].

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Akta Filharmonii Pomorskiej, sygn. 76: list z 8 lipca 1981 r. od A. Szwalbego do K. Starczak-Kozłowskiej, list z 18 listopada 1981 r. od A. Szwalbego do J. Nowosielskiego, list z 26 listopada 1981 r. od J. Nowosielskiego do A. Szwalbego, A. Szwalbe, Sztuki plastyczne i upowszechnienie muzyki, b.d. (ok. 1978-1980), maszynopis.

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Akta Filharmonii Pomorskiej, sygn. 77: list z 10 maja 1971 r. od S. Horno-Popławskiego do A. Szwalbego, list z 26 czerwca 1971 r. od Andrzeja Chodkowskiego (Instytut Muzykologii UW) do Andrzeja Szwalbego; list [b.d.] od Z.M. Szweykowskiego (Katedra Historii i Teorii Muzyki UJ) do A. Szwalbego, list z 3 kwietnia 1978 r. od A. Szwalbego do Biblioteki Głównej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, list z 10 kwietnia 1978 od A. Szwalbego do K. Różyckiej, list z 10 kwietnia 1978 r. od A. Szwalbego do Muzeum Okręgowego w Przemyślu.

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Akta Filharmonii Pomorskiej, sygn. 79: A. Szwalbe, Koncert Polski, maszynopis z grudnia 1981 r. [brak daty dziennej], list z 12 lutego 1985 od A. Szwalbego do T. Brzozowskiego, notatka o pracy nad gobelinami.

Bezwiński A., Andrzej Szwalbe – portret niedokończony, Filharmonia Pomorska, Bydgoszcz 1996.

Bydgoski Festiwal Muzyczny, https://filharmonia.bydgoszcz.pl/festiwale/bydgoski-festiwal-muzyczny/ [dostęp: 1.03.2023].

Chamot M., Pastuszewski S. (red.), Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t. 1-2, Stowarzyszenie im. Andrzeja Szwalbego Dziedzictwo, Bydgoszcz 2016.

Chamot M., Pastuszewski S., Kłaput-Wiśniewska A. (red.), Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t. 3, Stowarzyszenie im. Andrzeja Szwalbego Dziedzictwo, Bydgoszcz 2018.

Decyzja w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków z dn. 16 lipca 1990, nr rejestru B/36/1-336, podpisana przez wojewódzkiego konserwatora zabytków mgr inż. Jarosława Urbańczyka, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu, delegatura w Bydgoszczy.

Demska A., Józefa Wnukowa mniej znana – projektantka „wzorów dla przemysłu”, w: M. Krajewska (red.), Józefa Wnukowa (1911-2000). Twórcy i założyciele szkoły sopockiej [katalog wystawy, 17 kwietnia–14 września 2008], Muzeum Sopotu, Sopot [2008].

Eco U., Historia piękna, Rebis, Poznań 2005, s. 82-83.

Festiwal Musica Antiqua Europae Orientalis, https://filharmonia.bydgoszcz.pl/festiwale/musica-antiqua-europae-orientalis/ [dostęp: 12.05.2023].

Henryk Mikołaj Górecki. Beatus Vir [Polskie Nagrania], oprac. Polskie Centrum Informacji Muzycznej. Związek Kompozytorów Polskich, lipiec 2002, https://culture.pl/pl/dzielo/henryk-mikolaj-gorecki-beatur-vir-polskie-nagrania [dostęp: 11.03.2023].

Ipczyńska M., Zbiór grafiki współczesnej z kolekcji Filharmonii Pomorskiej, w: M. Chamot, S. Pastuszewski (red.), Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t. 1, Stowarzyszenie im. Andrzeja Szwalbego Dziedzictwo, Bydgoszcz 2016, s. 77-88.

Ipczyńska M.,, Prace artystów z regionu kujawsko-pomorskiego w kolekcji malarstwa i grafiki Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy, w: M. Chamot, S. Pastuszewski (red.), Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t. 1, Stowarzyszenie im. Andrzeja Szwalbego Dziedzictwo, Bydgoszcz 2016, s. 89-110.

Jastrzębski Z., Świat w gobelinach ukazany, „Ilustrowany Kurier Polski” z 17-18.08.1985, s. 4.

Kłaput-Wiśniewska A., Muzyczny krajobraz regionu w koncepcji Andrzeja Szwalbego, w: M. Chamot, S. Pastuszewski (red.), Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t. 1, Stowarzyszenie im. Andrzeja Szwalbego Dziedzictwo, Bydgoszcz 2016, s. 25-36.

Kłaput-Wiśniewska A., Wielka Filharmonia. Filharmonia Pomorska w latach 1953-1990, Wydawnictwo Uczelniane Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego, Bydgoszcz 2006.

Kolekcja Zabytkowych Fortepianów, https://palaceostromecko.pl/kolekcja-fortepianow/ [dostęp: 17.03.2023].

Kowalski W., Gwoździewicz P., Kolekcja [hasło], w: K. Zeidler (red.), Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 115-117.

Mrozkowiak N., Kolekcja gobelinów Filharmonii Pomorskiej – założenia programowe, w: M. Chamot, S. Pastuszewski (red.), Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t. 2, Stowarzyszenie im. Andrzeja Szwalbego Dziedzictwo, Bydgoszcz 2016, s. 91-102.

Państwowa Filharmonia Pomorska w Bydgoszczy, https://filharmonia.bydgoszcz.pl/o-nas/o-instytucji/ [dostęp: 24.02.2023].

Rosset T. de, Dzieje zabytków sztuki i budownictwa w Ostromecku, Fundacja Ostromecka, Bydgoszcz 1991.

Skrodzki W., Pociej B., Kompozytorzy polscy w portrecie rzeźbiarskim. Galeria portretu kompozytorskiego, Filharmonia Pomorska, Bydgoszcz 1982.

Starczak-Kozłowska K., Życie na przełomie. Opowieść o Andrzeju Szwalbe, Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, Bydgoszcz 1999.

Szwalbe A., Bydgoski głos na Kongresie Kultury. Dyr. Szwalbe o kształtowaniu świadomości estetycznej w planowaniu i kulturze, „Dziennik Wieczorny” z 20.10.1966, s. 5.

Szwalbe A., Myśli przewodnie bydgoskich gobelinów, w: Z. Wachowiak (red.), Kwartet zapustny. Rzecz o gobelinach Tadeusza Brzozowskiego, wydana z okazji wystaw. BWA w Zakopanem 28-30 stycznia 1986, Galeria Krzysztofory w Krakowie 1-4 lutego 1986, Galeria Teatru Studio w Warszawie 9-28 lutego 1986, BWA w Bydgoszczy 28 lutego-15 marca 1986, Filharmonia Pomorska i BWA w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1986.

Szwalbe A., Wstęp, w: Z. Wachowiak (red.), Ośrodek Kultury Narodowej w Ostromecku, Z. Wachowiak (red.), Wyd. Filharmonii Pomorskiej, Bydgoszcz 1990.

Szwalbe A., Wstęp, w: Z. Wachowiak (red.), Ostromecko. Zbiory współczesnego malarstwa polskiego i grafiki im. Tadeusza Brzozowskiego, Filharmonia Pomorska, Bydgoszcz 1988, s. 1-3.

Szwalbe A., Wstęp, w: Z. Wachowiak (red.), Rośliny i zwierzęta. Cykl sześciu gobelinów, Filharmonia Pomorska, Bydgoszcz 1989

Uchwała Rady Miasta Bydgoszczy Nr XLIX/1044/22 z dnia 26.01.2022 w sprawie ustanowienia w Bydgoszczy roku 2022 – Rokiem Praw Człowieka oraz roku 2023 – Rokiem Towarzystwa Miłośników Miasta Bydgoszczy i Rokiem Andrzeja Szwalbego, https://prawomiejscowe.pl/UrzadMiastaBydgoszczy/tabBrowser/bags//100/Zbi%C3%B3r-uchwa%C5%82-Rady-Miasta-Bydgoszczy [dostęp: 23.02.2023].

Vogel B., Kolekcja zabytkowych fortepianów Filharmonii Pomorskiej, Filharmonia Pomorska i Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Warszawa–Bydgoszcz 1987.

Wachowiak Z. (red.), Herby ostromeckie i Groteski emblematyczne, Filharmonia Pomorska w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1991.

Wnukowa J., Nasza droga do tapiserii, w: Z. Wachowiak (red.), Koncert polski. Wystawa gobelinów ze zbiorów Filharmonii Pomorskiej. Warszawa „Zachęta” marzec 1983, „Zachęta” Warszawa, Warszawa 1983.

Wysocka A., Historia budowy bydgoskiej Filharmonii Pomorskiej, „Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu” 2008, z. 13, s. 109-117.

Wysocka A., Rzeźba w służbie muzyki. Kolekcja portretów kompozytorów z bydgoskiej Filharmonii Pomorskiej, w: E. Błotnicka-Mazur, L. Lameński, M. Pastwa (red.), Paragone. Rzeźba na granicy, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, KUL, Warszawa–Lublin 2016, s. 191-206.

Zieliński M. (red.), Andrzej Szwalbe i jego dziedzictwo. Zbiór studiów, t. 4, Stowarzyszenie im. Andrzeja Szwalbego Dziedzictwo, Bydgoszcz 2020.

Information

Information: Santander Art and Culture Law Review, 2023, 1/2023 (9), pp. 135 - 158

DOI: https://doi.org/10.4467/2450050XSNR.23.010.18122

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Nie tylko muzyka. Kolekcje dzieł sztuki Filharmonii Pomorskiej im. I.J. Paderewskiego w Bydgoszczy

English:

Not only music. Art collections of the Pomeranian Philharmonic I.J. Paderewski in Bydgoszcz

Authors

Agnieszka Wysocka

https://orcid.org/0000-0002-9795-952X

Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, J. K. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz, Poland

Published at: 27.09.2023

Article status: Open

Licence: CC BY

Percentage share of authors:

Agnieszka Wysocka (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish

View count: 568

Number of downloads: 379

<div id="cke_pastebin"> Not only music. Art collections of the Pomeranian Philharmonic I.J. Paderewski in Bydgoszcz</div>

Pobierz pełny tekst

Titles

Abstract

Keywords

References

Information

Authors