FAQ

Konwencja UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 roku a prawo polskie. Postulaty de lege ferenda w zakresie regulacji wydobywania zabytków z morza

Publication date: 27.09.2023

Santander Art and Culture Law Review, 2023, 1/2023 (9), pp. 55 - 76

https://doi.org/10.4467/2450050XSNR.23.005.18117

Authors

Wojciech Kowalski
Faculty of Organization and Management, Silesian University of Technology, ul. Roosevelta 26/28 41-800 Zabrze Poland
https://orcid.org/0000-0001-6532-9796 Orcid
All publications →

Titles

Konwencja UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 roku a prawo polskie. Postulaty de lege ferenda w zakresie regulacji wydobywania zabytków z morza

Abstract

The 2001 UNESCO Convention on the protection of underwater cultural heritage and Polish Law. Postulates de lege ferenda referring to regulation of recovery of monuments from the sea

The aim of this article is to formulate de lege ferenda conclusions that result from Poland’s ratification of the 2001 UNESCO Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage. After a brief analysis of the principles of this Convention and comparing them with the relevant provisions of Polish Law, the author proposes five fundamental changes that should be made to this Law for greater effectiveness. These concern, in particular, the regulation of archaeological research, including the procedures intended for foreign entities and the participation of the Minister of Culture and National Heritage. Moreover, the article addresses the exclusion of the application at sea of the provisions on the search for „hidden or abandoned movable monuments” and the search for „shipwrecks and their remains”. Finally, it recommends moving the procedure for „searching shipwrecks” to the statutory level and unambiguously defining the legal status of monuments extracted from the sea, which according to the Convention „cannot be traded”.

Keywords: underwater heritage, monuments, wrecks, 2001 UNESCO Convention

Streszczenie: Celem artykułu jest sformułowanie wniosków de lege ferenda, które wynikają z ratyfikacji przez Polskę Konwencji UNESCO z 2001 r. o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego. Po krótkiej analizie zasad tej Konwencji i porównaniu ich z odpowiednimi przepisami prawa polskiego autor proponuje pięć zasadniczych zmian, które winny być dokonane w tym prawie. Dotyczą one regulacji badań archeologicznych, m.in. procedur przeznaczonych dla podmiotów obcych i udziału w nich Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Następnie chodzi o wyłączenie stosowania w morzu przepisów o poszukiwaniu „ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych” oraz o przeszukiwaniu „wraków statków i ich pozostałości”. Pozostałe postulaty obejmują przeniesienie na poziom ustawowy procedury „płetwonurkowania na wrakach statków” i jednoznaczne określenie statusu prawnego zabytków wydobytych z morza, które zgodnie z Konwencją „nie mogą być przedmiotem obrotu”.

References

Adamczak W., Mienie zatopione w morzu, w: J. Łopuski (red.), Prawo morskie, t. 2, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz–Toruń 2000.

Adamczak W., Usuwanie wraków w świetle konwencji z 2007 roku, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2009, t. 21, s. 515-520.

Adamczak W., Ratownictwo morskie a wydobywanie mienia z morza w świetle konwencji londyńskiej 1989 r., „Prawo Morskie” 2002, t. 17, s. 79-84.

Council of Europe Framework Convention on the Value of Cultural Heritage for Society, Faro, 27.10.2005, Council of Europe Treaty No. 199

Dekret Rady Regencyjnej z dnia 31 października 1918 r. o opiece nad zabytkami sztuki i kultury, Dz. U. z 1918 r. Nr 16, poz. 36.

Forrest C.J.S., Defining ‘underwater cultural heritage’, „The International Journal of Nautical Archaeology” 2002, vol. 31(21), s. 3-11.

Komunikat nr 2 Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni z dnia 29 listopada 2004 r., Dz. Urz. Woj. Pomorskiego, 2005, nr 12, poz. 255.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 483.

Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona dnia 10 grudnia 1982 r. w Montego Bay, Dz. U. z 2002 r. Nr 59, poz. 543, załącznik.

Konwencja UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego przyjęta dnia 2 listopada 2001 r. w Paryżu, Dz. U. z 2021 r., poz. 1302.

Konwencja ramowa Rady Europy o wartości dziedzictwa kulturowego dla społeczeństwa, sporządzona w Faro dnia 27 października 2005 r., Dz. U. 2023 poz. 396.

Kowalski W., Konwencja UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego przyjęta dnia 2 listopada 2001 r. na 31 Konferencji Generalnej UNESCO w Paryżu, w: K. Zalasińska (red.), Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2014.

Kowalski W., Nabycie własności dzieła sztuki od nieuprawnionego, Zakamycze, Kraków 2004.

Kowalski W., Prawno-autorska ochrona dziedzictwa kulturowego XX wieku, „Ochrona Dziedzictwa Kulturowego” 2017, nr 3, s. 29-44, https://doi.org/10.24358/ODK_2017_03_03

Kowalski W., World War II wrecks in Polish waters. Current problems of legal protection, w: J. Henderson (red.), IKUWA 3: Beyond Boundaries. The 3rd International Congress on Underwater Archaeology, Dr. Rudolf Habelt GmbH, Bonn 2012.

Kowalski W., Wydobywanie zabytków z morza w świetle obowiązującego prawa polskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2022, nr 2(156), s. 5-21.

Kowalski W., Wydobywanie zabytków z morza w świetle Konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 roku, „Santander Art and Culture Law Review” 2022, nr 1(8), s. 17-40, https://doi.org/10.4467/2450050XSNR.22.004.16394

Kowalski W., Pomian I., Ochrona podwodnych obiektów archeologicznych, w: J. Kaczmarek (red), Prawnokarna ochrona dziedzictwa kultury, Zakamycze, Kraków 2006.

Matysik S., Legal Problems of Recovery of Historical Treasures from the Sea-Bed, w: M. Frankowska (red.), Scientific and Technological Revolution and the Law of the Sea, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1972.

Młynarczyk J., Prawo morskie, Arche, Gdańsk 2002.

Nieć H. (red.), Cultural rights and wrongs: a collection of essays in commemoration of the 50th anniversary of the Universal Declaration of Human Rights, UNESCO, Paris 1998.

O’Keefe P.J., Shipwrecked Heritage: A Commentary on the UNESCO Convention on Underwater Cultural Heritage, Institute of Art and Law, Leicester 2002.

Obłąk A., „Rzeczy wyłączone z obrotu” (res extra commercium) w polskim porządku prawnym, w: J. Jezioro, K. Zagrobelny (red.), Wybrane zagadnienia polskiego prawa prywatnego, E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2019, https://doi.org/10.34616/23.19.044

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania pozwoleń na przeszukiwanie wraków statków i ich pozostałości, Dz. U. poz. 2025.

Rozporządzenie Ministra Sportu z dnia 17 sierpnia 2006 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa przy uprawianiu płetwonurkowania, Dz. U. Nr 154, poz. 1103.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 grudnia 2004 r. w sprawie określenia sposobu postępowania z mieniem wydobytym z morza, Dz. U. Nr 271, poz. 2689.

Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 sierpnia 2018 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich i badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków albo na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz robót budowlanych, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, a także badań archeologicznych i poszukiwań zabytków, tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 81.

Symonides J., Międzynarodowa ochrona podwodnego dziedzictwa kulturowego, „Stosunki Międzynarodowe” 2003, t. 27, nr 1-2, s. 51-62.

UNESCO Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage. UNESCO Records of the General Conference, 31 st. Session, Paris 15 October to 3 November 2001, vol. 1, Resolutions, UNESCO, Paris 2002.

Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 164.

Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach, tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 385.

Ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej, tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 234, 1718.

Ustawa z dnia 18 czerwca 2001 r. Kodeks morski, tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 2175.

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 840.

Ustawa z dnia 17 października 2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych, tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 612.

Ustawa z dnia 27 października 2020 r. o ratyfikacji Konwencji UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego przyjętej dnia 2 listopada 2001 roku w Paryżu, Dz. U. z 2020 r., poz. 2021.

Zarządzenie porządkowe nr 26 Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni z dnia 18 grudnia 2006 r., Dz. Urz. Woj. Pomorskiego nr 11, poz. 347,

Zeidler K., Trzciński M., Wykład prawa dla archeologów, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2009.

Information

Information: Santander Art and Culture Law Review, 2023, 1/2023 (9), pp. 55 - 76

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Konwencja UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 roku a prawo polskie. Postulaty de lege ferenda w zakresie regulacji wydobywania zabytków z morza

English:
The 2001 UNESCO Convention on the protection of underwater cultural heritage and Polish Law. Postulates de lege ferenda referring to regulation of recovery of monuments from the sea

Authors

https://orcid.org/0000-0001-6532-9796

Wojciech Kowalski
Faculty of Organization and Management, Silesian University of Technology, ul. Roosevelta 26/28 41-800 Zabrze Poland
https://orcid.org/0000-0001-6532-9796 Orcid
All publications →

Faculty of Organization and Management, Silesian University of Technology, ul. Roosevelta 26/28 41-800 Zabrze Poland

Published at: 27.09.2023

Article status: Open

Licence: CC BY  licence icon

Percentage share of authors:

Wojciech Kowalski (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish