Between Fidelity and Freedom
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTEPomiędzy wiernością a wolnością
Publication date: 29.06.2018
Przekładaniec, 2018, Issue 36 – Historia przekładu literackiego 1, pp. 125 - 142
https://doi.org/10.4467/16891864PC.18.007.9549Authors
Pomiędzy wiernością a wolnością
Between Fidelity and Freedom
Ancient playwrights created their plays to be performed on the Athenian stage in the 5th century BC. Within the ensuing centuries, though, their plays were regarded mainly as literary works. Such was the prevailing attitude in the 19th century, when first Polish translations of Greek tragedies were published; it was also very common in the 20th century. However, some translators were aware of the fact that what they translated was not only poetry, but also a material for the stage. Since the Polish theatrical stage differed from the ancient one, a translator of any drama found themselves not only between languages and cultures, but also between stage conventions. That is why their work was always interdisciplinary, it also required inventiveness. But their licence was usually constrained by contemporary literary and theatrical tendencies, and also by the current body of research on antiquity, which was constantly changing. We will never have access to the original idea of those works, but we may try to follow the translator’s work, and try to understand their decisions, their interpretation of a play and the staging potential designed in the final translation, which influences the imagination of readers or spectators. Making use of the necessarily interdisciplinary standpoints as well as selected examples of Polish translations, this paper considers the role of translators in rendering a play from a distant past into the modern world.
Aaltonen S. 2000. Time-sharing on Stage. Drama Translation in Theatre and Society, Clevedon, England, Buffalo, N.Y.: Multilingual Matters Ltd.
Aischylos. 1952. Tragedie, przeł., oprac. S. Srebrny, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Axer J. 2005. Teksty tragików greckich jako scenariusze, w: H. Podbielski (red.), Literatura Grecji starożytnej. Cz. I: Epika – Liryka – Dramat, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, s. 647–668.
Bal E. 2015. Jak działać przekładami? O tłumaczeniu tekstów dla teatru w kontekście performatywnego zwrotu w humanistyce, „Przekładaniec” 31, s. 31–54.
Balmer J. 2006. What Comes Next? Reconstructing the Classics, w: S. Bassnett, P. Bush (red.), The Translator as Writer, New York: Continuum, s. 184–195.
Besson J.-L. 2013. Translator and Director. At Daggers Drawn?, w: S. Bigliazzi, P. Kofler, P. Ambrosi (red.), Theatre Translation in Performance, London, New York: Routledge, s. 150–157.
Bibik B. 2016. Translatoris vestigia. Projekcje inscenizacyjne wybranych polskich tłumaczy Orestei Ajschylosa, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
––––– 2016a, Zygmunt Węclewski under the Influence of the XIXth Century’s Theatre and Literature, „Eos” 104, fasc. 2, s. 363–376.
Bilczewski T. 2010. Komparatystyka i interpretacja. Nowoczesne badania porównawcze wobec translatologii, Kraków: Universitas.
Bobas C. 2008. De la traduction pour le théâtre: paroles – silences – rencontres, variantes et formes d’expérimentations possibles du théâtre néo-hellénique en français, w: J. Łukaszewicz (red.), Traduire le drame, Romanica Wratislaviensia LV, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 145–150.
Borowska M. 2005. Menander i komedia nowa, w: H. Podbielski, (red.), Literatura Grecji starożytnej. Cz. I: Epika – Liryka - Dramat, Lublin: Towarzystw Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, s. 901–930.
Cetera A. 2008: Enter Lear. The Translator’s Part in Performance, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Chodkowski R. 1975. Funkcja obrazów scenicznych w tragediach Ajschylosa, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Degler J. 2003. Pomiędzy literaturą a teatrem (o kłopotach z dramatem), w: J. Degler (red.), Problemy teorii dramatu i teatru, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 52–66.
Genette G. 1997. Paratexts. Thresholds of Interpretation, przeł. L.E. Lewin. Cambridge: Cambridge University Press.
Eschilos 1895. Tragedye, przeł. K. Kaszewski, Warszawa: Nakład i druk S. Lewentala.
Eschylos 1873. Tragedye, przeł. Z. Węclewski, Poznań: Nakładem Biblioteki Kórnickiej.
Hardwick L. 2010. Negotiating for the Stage, w: E. Hall, S. Harrop (red.), Theorising Performance. Greek Drama, Cultural History and Critical Practice, London: Duckworth, s. 192–207.
Hermans T. 1996. Norms and Determinantion of Translation: A Theoretical Framework, w: R. Álvarez, M. Carmen-África Vidal (red.), Translation, Power, Subversion, Clevedon: Multilingual Matters, s. 25–51.
––––– 1999. Translation and Normativity, w: Ch. Schäffner (red.), Translations and Norms, Clevedon: Multilingual Matters, s. 50–71.
Heydel M. 2009. Zwrot kulturowy w badaniach nad przekładem, „Teksty Drugie” 6, s. 21–33.
Kosiński D. (red.). 2010. Lektury dramatyczności. Eseje z dramatologii, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Majewski P. 2011, Wstęp do części Słowo, Performance, Widowisko, Teatr, w: W. Lengauer, P. Majewski, L. Trzcionkowski (red.), Antropologia antyku greckiego, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 325–328.
Niziołek R. 2014. Cztery razy Don Juan: polskie dwudziestowieczne przekłady dramatu Moliera, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Nünlist R. 2009. The Ancient Critic at Work. Terms and Concepts of Litearary Criticism in Greek Scholia, Cambridge: Cambridge University Press.
Ratajczakowa D. 2003. Teatrologia i dramatologia, w: J. Degler (red.), Problemy teorii dramatu i teatru, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 45–51.
––––– 2006. W krysztale i płomieniu. Studia i szkice o dramacie i teatrze, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Reynolds M. 2005, Norms and Principles of Translation, w: P. France, S. Gillespie (red.), Oxford History of Literary Translation in English, vol. 4: 1790–1900, Oxford: Oxford University Press, s. 59–85.
Ricoeur P, Torop P. 2008. O tłumaczeniu, przeł. T. Swoboda, S. Ulaszek, wstępem poprzedził E. Balcerzan, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Romanowska A. 2005. „Hamlet” po polsku. Teatralność szekspirowskiego tekstu dramatycznego jako zagadnienie przekładoznawcze, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Skwarczyńska S. 1975. Pomiędzy historią a teorią literatury, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Skwara E. 2004. Skąd się biorą didaskalia w przekładach dramatów antycznych? Exemplum: Asinaria Plauta w tłumaczeniu Ewy Skwary, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” 16, s. 67–76.
––––– 2008. Spektakl zaklęty w tekście. Wizja antycznego przedstawienia Captivi Plauta, w: J. Olko (red.), Obrzęd, teatr, ceremoniał w dawnych kulturach, Warszawa: OBTA–Wydawnictwo DiG, s. 243–260.
Srebrny S. 1932. W sprawie szkolnych przedstawień klasycznych, Wilno, radio 7 II 1932, rkps. 987/ 1/ III, 11.
––––– 1984. Teatr grecki i polski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Szastyńska-Siemion A. 1982. Chóry tragedii greckich w przekładach polskich, „Eos” 70, s. 25–39.
Taplin O. 2004. Tragedia grecka w działaniu, przeł. A. Wojtasik, Kraków: Homini.
Toury G. 1995. The Nature and Role of Norms in Translation, w: G. Toury, Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins, s. 53–69.
Venuti L. 1995. The Translator’s Invisibility. A History of Translation, London–New York: Routledge.
Walton J. M. 2005, Translation or Transubstantiation, w: F. Macintosh, P. Michelakis, E. Hall, O. Taplin (red.), Agamemnon in Performance 458 BC to AD 2004, Oxford: Oxford University Press.
––––– 2009. Found in Translation: Greek Drama in English, Cambridge: Cambridge University Press.
––––– 2015. The Greek Sense of Theatre. Tragedy and Comedy Reviewed, London–New York: Routledge.
––––– 2016. Translating Classical Plays. Collected Papers, London–New York: Routledge.
Węclewski Z. 1861. Studia w Polsce nad literaturą grecką w czterech przeszłych wiekach i przekłady tragików na język polski, „Biblioteka Warszawska” 4, s. 178–190.
Worthen W.B. 2013. Dramat. między literaturą a przedstawieniem, przeł. M. Sugiera, M. Borowski, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Woźniak M. (red.). 2016. „Przekładaniec” 31. Przekład na scenie, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zatlin P. 2005. Theatrical Translation and Film Adaptation. A Practitioner’s View, Clevedon, Buffalo, Toronto: Multilingual Matters Ltd.
Zawieyski J. 1955. O przekładach dramatu, w: M. Rusinek (red.), O sztuce tłumaczenia, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 415–435.
Ziomek J. 1980. Powinowactwa literatury. Studia i szkice, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Information: Przekładaniec, 2018, Issue 36 – Historia przekładu literackiego 1, pp. 125 - 142
Article type: Original article
Titles:
Pomiędzy wiernością a wolnością
Between Fidelity and Freedom
Nicolaus Copernicus University in Toruń
Poland
Published at: 29.06.2018
Article status: Open
Licence: CC BY-NC-ND
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
Polish