cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTEGry i rzeczy niepewne – komentarz do De incerti aestimatione G.W. Leibniza
Principia, 2021, Volume 68, pp. 43 - 63
https://doi.org/10.4467/20843887PI.21.004.18694Authors
Gry i rzeczy niepewne – komentarz do De incerti aestimatione G.W. Leibniza
„De incerti aestimatione” („O szacowaniu rzeczy niepewnych”) G.W. Leibniza z 1678-ego roku stanowi próbę wyprowadzenia ogólnej metody dla rozwiązania problemu punktów, czyli podziału puli w dowolnej rundzie gry. Część wyjaśniająca zawiera szereg definicji i pomysłów pojawiających się w pismach Leibniza w poprzednich latach. Wśród nich znajduje się definicja pojęcia prawdopodobieństwa (probabilitas) kojarzonego wówczas z niezakończonym jeszcze sporem o probabilizm moralno-teologiczny. Jest to w tym wypadku skojarzenie uzasadnione faktem, że w korespondencji i późniejszych pismach Leibniz proponuje rozważać prawdopodobieństwo w znaczeniu matematycznym w przeciwieństwie do znaczenia używanego w teologii moralnej. „De incerti aestimatione” jest drugą pracą Leibniza, w której poświęca on uwagę grom, zagadnieniu ich sprawiedliwości i oczekiwanej wartości, którą nazywa nadzieją. W artykule omówiono prawne, moralne i metafizyczne konteksty pojęć probabilitas, jus (prawa) i ratio, jak również ograniczenia moralnego zastosowania pojęcia prawdopodobieństwa. Przedstawiono także rozwiązanie problemu punktów przez Leibniza, które, choć błędne, stanowi niezależną od Pascala propozycję zastosowania do tego problemu metody rekurencyjnej.
Games and Uncertain Things – a Commentary to G.W. Leibniz’s De incerti aestimatione
"De incerti aestimatione" ("On the estimation of uncertain things") by G.W. Leibniz in 1678 is an attempt to derive a general method for the problem of points, that is, the division of the stake in any round of the game. The explanatory section contains a number of definitions and ideas appearing in Leibniz's writings in earlier years. Among them is a definition of the concept of probability (probabilitas) associated at the time with the still unfinished debate over moral-theological probabilism. This association is justified in this case by the fact that in his correspondence and later writings Leibniz proposes to consider probability in a mathematical sense as opposed to the meaning used in moral theology. "De incerti aestimatione" is Leibniz's second work, in which he devotes attention to games, the issue of their justice and expected value, which he calls hope. The article discusses the legal, moral and metaphysical contexts of the concepts of probabilitas, jus (law) and ratio, as well as the limitations of the moral application of probability. Leibniz's solution to the problem of points is also presented, which, although flawed, is an independent proposal from Pascal for applying the recursive method to this problem.
Arnauld Antoine, Nicole Pierre, La logique ou l’art de penser, red. Ch. Jourdain, Paris 1992.
Biermann Kurt-Reinhard, Uberblick uber die Studien von G.W. Leibniz zur Wahrscheinlichkeitsrechnung, Sudhoffs Archiv, 1967, Bd. 51, H. 1, s. 79–85.
Blic Jacques, Barthelemy de Medina et les origines du probabilisme, „Ephemerides theologicae Lovanienses” 1930, cz. 3, s. 46–83, 264–291.
Cussens James (wstępny komentarz), Leibniz on Estimating the Uncertain:
An English Translation of “De incerti aestimatione” with Commentary, przeł. W.D.C. de Melo, „The Leibniz Review” 1972, nr 14, s. 31–53.
Deman Thomas, Probabilisme, [w:] Dictionnaire de theologie catholique, Paris 1936, s. 417–619.
Godfroy-Genin Anne-Sophie, De la doctrine de la probabilite a la theorie des probabilites, praca doktorska obroniona na Université Paris IV 23.01.2004.
Hacking Ian, Emergence of Probability, New York 2006.
Hacking Ian, Equipossibility Theories of Probability, „British Journal for the Philosophy of Science” 1971, 22, nr 4, s. 339–355.
Hacking Ian, Leibniz-Carnap Program for Inductive Logic, „Journal of Philosophy” 1971, t. 68, s. 597–610.
Huygens Christiaan, De ratiociniis in ludo aleae, [w:] F. Schooten, Exercitationum mathematicarum, Lugdunum (Lyon) 1657, s. 517–534.
Krüger Lorenz, Probability in Leibniz. On the internal coherence of a dual concept, [w:] tegoż, Why Does History Matter to Philosophy and the Sciences, Berlin–New York 2005.
Leibniz Gottfried Wilhelm, Ad ea, quae vir clarissimus J.B., mense Majo nupero in his Actis publicavit, responsio, „Acta Eruditorum” 1690, lipiec, s. 358–360.
Leibniz Gottfried Wilhelm, L’estime des apparences. 21 manuscrits de Leibniz sur les probabilites et la theorie des jeux, l’esperance de vie, wstęp, komentarz i przekł. M. Parmentier, Paris 1995.
Leibniz Gottfried Wilhelm, Mora-Charles Maria Sol de, Leibniz et le probleme des partis. Quelques papiers inedits, „Historia Mathematica” 1986, t. 13, s. 352–369.
Leibniz Gottfried Wilhelm, Mora-Charles Maria Sol de, Leibniz et le probleme des partis. Quelques papiers inedits, „Historia Mathematica” 1986, t. 14, s. 352–369.
Leibniz Gottfried Wilhelm, Mora-Charles Maria Sol de, Quelques jeux de hazard selon Leibniz, „Historia Mathematica” 1992, t. 19, s. 125–157.
Leibniz Gottfried Wilhelm, OEuvres philosophiques, latines et francoises red. R.E. Raspe, nakładem J. Schreudera, Amsterdam–Leipzig 1765.
Leibniz Gottfried Wilhelm, Philosophischer Briefwechsel: (1663–1685), cz. I, Berlin 2006.
Leibniz Gottfried Wilhelm, Philosophischer Briefwechsel: (1696–1698), cz. VII, Berlin 2011.
Leibniz Gottfried Wilhelm, Philosophische Schrifften: (1663–1672), cz. I, Berlin 1990.
Leibniz Gottfried Wilhelm, Philosophische Schriften: (1663–1672), cz. II, Berlin 2006.
Leibniz Gottfried Wilhelm, Philosophische Schriften: (1677–1690), cz. IV, Berlin 1999.
Meyns Chris, Leibniz and Probability in the Moral Domain, [w:] Tercentenary Essays on the Philosophy and Science of Leibniz, red. L. Strickland, E. Vynckier, J. Weckend, Cham 2016, s. 229–253.
Parmentier Marc, Concepts juridiques et probabilistes chez Leibniz, „Revue d’histoire des sciences” 1993, nr 4 (46), s. 439–485.
Pascal Blaise, Les Provinciales, red. E. Havel, Paris 1887.
Schuessler Rudolf, The Debate on Probable Opinions in the Scholastic Tradition, Leiden 2019.
Thiercelin Alexandre, Conditions, conditionnels, droits conditionnels: L’articulation du jeune Leibniz, „Studia Leibniziana” 2009, t. 41, s. 21–46, 129–156.
Tutino Stefania, Uncertainty in Post-Reformation Catholicism: A History of Probabilism, New York 2018.
Information: Principia, 2021, Volume 68, pp. 43 - 63
Article type: Original article
Titles:
Gry i rzeczy niepewne – komentarz do De incerti aestimatione G.W. Leibniza
Article status: Open
Licence: CC BY-NC-ND
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
PolishView count: 389
Number of downloads: 162