Zbrodnie Niemców na Polakach w pierwszych miesiącach II wojny światowej 1939/1940

Witold Stankowski

Zbrodnie Niemców na Polakach w pierwszych miesiącach II wojny światowej 1939/1940

Publication date: 29.09.2022

History Notebooks, 2022, Issue 149 (2), pp. 267 - 289

https://doi.org/10.4467/20844069PH.22.015.15675

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Zbrodnie Niemców na Polakach w pierwszych miesiącach II wojny światowej 1939/1940

Abstract

German crimes committed against the Polish people during the first months of the Second World War 1939/1940

The aim of the article is to show the scale and extent of the extermination of Polish society, which was a component of the national policy of the Third Reich in the first months of the Second World War. It is a quantitative presentation of the phenomenon of a crime which included arrests, interrogations, the use of physical and mental coercion, shootings and executions. The extermination activities against the Polish nation continued throughout the entire period of the war. The Terror of the Third Reich covered the areas of Gdańsk Pomerania, Greater Poland, Upper Silesia, and central Poland. As part of the policy of exterminating the Polish nation, at the beginning of the war, the Third Reich began the so-called “Action Intelligentsia”(Intelligenzaktion) and AB (Ausserordentliche Befriedungsaktion) which was formally named Extraordinary Pacification Action. In the occupied areas, various German formations (Selbstschutz, Einsatzgruppen SS) committed mass, planned crimes against the Polish elite, intelligentsia, teachers, clergy, local government officials and state officials.

Keywords

II wojna światowa, zbrodnie niemieckie, polska inteligencja, polskie ofiary, polskie elity, miejsca zbrodni, Akcja Inteligencja, nadzwyczajna akcja pacyfikacyjna; Second World War, German crimes, Polish intelligentsia, Polish victims, Polish elite, places of crime, Action Intelligentsia, extraordinary action of pacification.

Second World War, German crimes, Polish intelligentsia, Polish victims, Polish elite, places of crime, Action Intelligentsia, extraordinary action of pacification.

References

Download references

Źródła archiwalne

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku-Delegatura w Bydgoszczy

Zespół Zbrodnie nazistowskie popełnione w latach 1939–1942 we Włocławku

Archiwum Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku

Zespół Prasa

Zbiory własne autora

Źródła drukowane

Makabryczna noc. Opis wypadków w nocy z 22/23 października 1939 w więzieniu inowrocławskim na podstawie wyroku 1. spec. sądu niem. w Poznaniu z dnia 23 lipca 1940, Polski Związek Zachodni w Inowrocławiu 1946.

Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945. Województwo bydgoskie, Warszawa 1981.

Sonderfahndungsbuch Polen. Specjalna księga gończa dla Polski, wstęp i oprac. G. Bębnik, Katowice–Warszawa 2019.

Wspomnienia

Główka Z., Marian Główka. Wspomnienia 7 obozów, 1841 dni i nocy, Bielsko-Biała 2019.

Kubalski E., Niemcy w Krakowie. Dziennik 1.IX 1939–18.I 1945, red. J. Grabowski, Z.R. Grabowski, Kraków–Budapeszt 2010.

Opracowania

Bębnik G., Wrzesień 1939 r. w Katowicach, Katowice 2012.

Bębnik G., Proskrypcja w nowej odsłonie. Niemieckie listy gończe w przededniu i początkach II wojny światowej, Warszawa 2020.

Böhler J., Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce. Wrzesień1939. Wojna totalna, tłum. P. Pieńkowska-Wiederkehr, Kraków 2009.

Bojarska B., Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim (wrzesień–grudzień 1939), Poznań 1972.

Bojarska B., Piaśnica. Miejsce martyrologii i pamięci. Z badań nad zbrodniami hitlerowskimi na Pomorzu, Gdańsk 1989.

Brewing D., W cieniu Auschwitz. Niemieckie masakry polskiej ludności cywilnej 1939–1945, tłum. R. Dziergwa, Poznań 2019.

Ceran T., Im Namen des Führers… Selbstschutz Westpreussen i zbrodnia w Łopatkach w 1939 roku, Bydgoszcz–Gdańsk 2014.

Ceran T., „Inni Niemcy”. Pozytywne zachowania Niemców w czasie zbrodni pomorskiej w 1939 roku [w:] Cena odwagi. Między ocaleniem życia a ocaleniem człowieczeństwa, red. A. Bartuś, P. Trojański, Oświęcim 2019.

Ceran T., Paterek 1939. Zbrodnia i pamięć, Bydgoszcz–Gdańsk–Warszawa 2018.

Ceran T., Mazanowska I., Tomkiewicz M., Zbrodnia pomorska 1939, Warszawa 2018.

Ciechanowski K., Chrzanowski B., Drywa D. et al., Stutthof. Hitlerowski obóz koncentracyjny, Warszawa 1988.

Drozdowski K., Tajemnica Doliny Śmierci. Droga do prawdy 1939–2018, Bydgoszcz–Fordon–Warszawa 2018.

Dunin-Wąsowicz K., Obóz koncentracyjny Stutthof, Gdańsk 1970.

Frieske J., Materiały do bibliografii okupacji hitlerowskiej w Polsce. Piśmiennictwo polskie za lata 1944–1968, Warszawa 1978.

Gładysiak Ł., Zabijajcie wszystkich. Einsatzgruppen 1938–1941, Warszawa 2012.

Górny W., Wokół Akcji AB w Krakowie [w:] Wokół Akcji AB. Represje niemieckie w pierwszych latach okupacji, red. J. Gierczyńska, T. Skoczek, Warszawa 2020,

Grabowski W., Raport. Straty ludzkie poniesione przez Polskę w latach 1939–1945 [w:] Polska 1939–1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, red. W. Materski, T. Szarota, Warszawa 2009.

Grochowina S., Sziling J., Barbarka. Miejsce niemieckich egzekucji Polaków z Torunia i okolic (październik–grudzień1939), Toruń 2009.

Jansen Ch., Weckbecker A., Der „Volksdeutsche Selbstschutz”in Polen 1939/1940, München 1992.

Jastrzębski W., Terror i zbrodnia. Eksterminacja ludności polskiej i żydowskiej w rejencji bydgoskiej w latach 1939–1945, Warszawa 1974.

Jastrzębski W., Mniejszość niemiecka w Polsce we września 1939 roku, Toruń 2010.

Jastrzębski W., Okupacyjne losy ziem polskich wcielonych do III Rzeszy (1939–1945), Bydgoszcz 2017.

Kanarek-Lizik D., Stankowski W., Z dziejów polskich jednostek penitencjarnych. Dzieje Zakładu Karnego w Inowrocławiu. Wydanie specjalne z okazji 10. rocznicy wejścia Polski do Unii Europejskiej, Inowrocław 2014.

Kozłowski N., Udział nauczycieli w tajnej oświacie i ruchu oporu na Ziemi Gdańskiej 1939–1945 [w:] Z dziejów zawodowego ruchu nauczycielskiego na Pomorzu Gdańskim w latach 1918–1973, red. K. Trzebiatowski, Gdańsk 1977.

Kozyra W., Wojewoda lubelski Jerzy Albin de Tramecourt i jego działalność w okresie międzywojennym oraz w czasie kampanii wrześniowej 1939 roku, „Res Historica” 2002, t. 15.

Kubicki M., Zbrodnia w Lesie Szpęgawskim 1939–1940, Gdańsk–Warszawa 2019.

Kubicki M., Kapitan ostatni opuszcza swój statek… Józef Władysław Bednarz (1879–1939), Gdańsk–Warszawa 2019.

Kutta J., Leon Barciszewski (1883–1939). Nasz prezydent, Bydgoszczanie XX wieku, red. J. Herold, Bydgoszcz 2000.

Lademann M., Sługa Boży ksiądz Edmund Roszczynialski. Męczennik za wiarę okresu II wojny światowej 1888–1939, Wejherowo 2014.

Librowski S., Ofiary zbrodni niemieckiej spośród duchowieństwa diecezji włocławskiej 1939–1945, Włocławek 1947.

Lisiak I.T., Niemiecki Katyń 1939, Warszawa 2014.

Lukas R.C., Zapomniany Holocaust. Polacy pod okupacją niemiecką 1939–1944, tłum. S. Strodulski, Kielce 1995.

Łuczak Cz., Polityka ludnościowa i ekonomiczna Niemiec w okupowanej Polsce, Poznań 1979.

Madajczyk Cz., Polityka narodowościowa władz hitlerowskich na Pomorzu, „Najnowsze Dzieje Polski” 1965, t. IX.

Madajczyk Cz., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, Warszawa 1970, t. I.

Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945, Warszawa 1976, z. 1, Warszawa 1977, z. 2.

Mallmann K., Bőhler J., Matthäus J., Einsatzgruppen w Polsce, tłum. E. Ziegler-Brodnicka, Warszawa 2009.

Matelski D., Niemcy w Polsce w XX wieku, Warszawa–Poznań 1999

Mazanowska I., Karolewo 1939. Zbrodnie w obozie Selbstschutz/Westpreussen, Toruń 2019.

Mazanowska I., Zbrodnia pomorska 1939 – Radzim, Toruń 2020.

Przegiętka M., Akcja Gestapo przeciwko polskiej inteligencji w rejencji ciechanowskiej, Warszawa 2020.

Przewodnik Mniszek. Miejsce niemieckich zbrodni na Pomorzu w 1939 roku, Wejherowo 2019.

Radziwończyk K., „Akcja Tannenberg” grup operacyjnych Sipo i SD w Polsce jesienią 1939 r., „Przegląd Zachodni” 1966, nr 5.

Rozstrzelana niepodległość. Ofiary zbrodni pomorskiej 1939, red. T. Ceran, Toruń 2020.

Sasinowski W.K., Piaśnica 1939–1944, Wejherowo 1956.

Sławiński S., Od Borów Tucholskich do Kampinosu, Warszawa 1973.

Stankowski W., Druga wojna światowa w pamięci włocławian. Stan i wyzwania na XXI wiek, „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie”, t. XXVI, Włocławek 2011.

Stankowski W., Kcynia – lata wojny i okupacji (1939–1945) [w:] Dzieje Kcyni i okolic, red. W. Jastrzębski, Kcynia 1993.

Stankowski W., Niemcy na Pomorzu Gdańskim i Kujawach w latach 1944/45–1950.

Ucieczka, życie codzienne, wysiedlenie, Bydgoszcz 2000

Stankowski W., Witold Mystkowski ostatni prezydent miasta Włocławka Drugiej Rzeczypospolitej. Życie – działalność– losy. Biblioteka prezydentów miasta Włocławka, Włocławek 2012.

Sziling J., W latach okupacji hitlerowskiej (1939–1945) [w:] Dzieje Inowrocławia, red. M. Biskup, Warszawa–Poznań–Toruń1982, t. II.

Tomkiewicz M., Zbrodnia w Lasach Piaśnickich jako element zbrodni pomorskiej 1939 roku, „Rocznik Polsko-Niemiecki” 2019, nr 27.

Wapiński R., Polska i małe ojczyzny Polaków, Wrocław–Warszawa–Kraków 1994.

Wardzyńska M., Byłrok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion, Warszawa 2009.

Zapomniani kaci Hitlera. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939–1940. Wybrane zagadnienia, red. I. Mazanowska, T. Ceran, Bydgoszcz–Gdańsk 2016.

Strony internetowe

http://www.diecezja.wloclawek.pl/pl/149/ksztaltowanie-sie-diecezji-wloclawskiej/

http://www.domyarkady.pl/aktualnosci/konin1939.pdf

https://dzienniklodzki.pl/aleksy-rzewski-byl-prezydentem-lodzi-jego-wnuk-tomasz-zostal-zolnierzem

http://www.inowroclawfakty.pl/tragiczna-noc-z-22-na-23-x-1939-roku/

http://www.muzeum-kolo.pl/

Information

Information: History Notebooks, 2022, Issue 149 (2), pp. 267 - 289

DOI: https://doi.org/10.4467/20844069PH.22.015.15675

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Zbrodnie Niemców na Polakach w pierwszych miesiącach II wojny światowej 1939/1940

English:

German crimes committed against the Polish people during the first months of the Second World War 1939/1940

Authors

Witold Stankowski

https://orcid.org/0000-0001-9242-5644

Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland

Published at: 29.09.2022

Article status: Open

Licence: CC BY

Percentage share of authors:

Witold Stankowski (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 759

Number of downloads: 1469

<p> German crimes committed against the Polish people during the first months of the Second World War 1939/1940</p>

Download xml