FAQ

Szlachta prowincjonalna wobec unii polsko-litewskiej

Publication date: 15.01.2015

History Notebooks, 2014, Issue 141 (2), pp. 459-480

https://doi.org/10.4467/20844069PH.14.022.2750

Authors

Alicja Szymczakowa
University of Lodz, Poland, ul. Narutowicza 65, 90-131 Łódź
All publications →

Titles

Szlachta prowincjonalna wobec unii polsko-litewskiej

Abstract

The attitude of the Polish gentry towards the union with Lithuania and the new dynasty was subject to evolution – it evolved from distrust towards a dangerous aggressor of not long ago, to searching for possible advantages that might accrue from the union of the two states. Jagiello sought social support for his rule not only among the elites, but also among provincial gentry, by accepting them for service and creating conditions that promoted individual careers, and sometimes opened up possibilities for entire families. Genealogical research comprising wider circles of 
the gentry allow one to assess the scale of involvement of the provincial gentry in the service of the monarch and the state. It is clearly visible that it was above all the sons of the local lower-rank officials who having an easier access to the monarch, were characterized by greater activity in this respect; but also gentry who did not come from families of officials, proved to be active here. Mixed marriages between the Poles, Lithuanians and Ruthenians began to appear already after the Union of Horodło. Initially this phenomenon had an elitist character and it was only later that it began to encompass wider circles of society. Horodło was also one of the turning points which opened up the way to the migration of the gentry to the East. 

References

Download references
Źródła

Archiwum Główne Akt Dawnych, Księgi ziemskie łęczyckie, ks. 4; Księgi ziemskie sieradzkie, ks. 6; Księgi grodzkie sieradzkie, ks. 8.

Constitutiones et iura terrae Lanciciensis, „Archiwum Komisji Historycznej”, t. 4, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1921.

Jana Długosza Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 10, Warszawa 1981; ks. 11, Warszawa 1982.

Joannis de Czarnkow Chronicon Polonorum, wyd. J. Szlachtowski, „Monumenta Poloniae Historica”, t. 2, Lwów 1872.

Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosiński, t. 3, Kraków 1887.

Vitoldiana. Codex privilegiorum Vitoldi magni ducis Lithuaniae 1386–1430, wyd. J. Ochmański, Warszawa–Poznań 1986.

Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś, t. 5, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970.

Opracowania

Antoniewicz M., Protoplaści książąt Radziwiłłów. Dzieje mitu meandry historiografii, Warszawa 2011.

Bieniak J., Doliwowie XIII wieku. (Przesłanki późniejszej świetności rodu Królestwie Polskim ostatnich Piastów) [w:] Cracovia–Polonia–Europa. Studia dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu sześćdziesiątą rocznicę urodzin czterdziestą pracy naukowej, Kraków 1995, s. 229–244.

Bieniak J., Epilog zabiegów Siemowita IV koronę polską, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1973, t. 9, z. 58, s. 71–87.

Błaszczyk G., Dzieje stosunków polsko-litewskich, t. 2, Od Krewa do Lublina, cz. 1, Poznań 2007.

Czarnecki W., Szlachta ziemi chełmskiej do połowy XVI wieku, Białystok 2012.

Czwojdrak B., Jastrzębce ziemi krakowskiej sandomierskiej do połowy XV wieku, Kraków 2007.

Czwojdrak B., Powiązania genealogiczne Hanusza Jana Mężyka Dąbrowy herbu Wadwicz Rogowskimi herbu Działosza Długoszami herbu WieniawaSpołeczeństwo Polski Średniowiecznej. Zbiór studiów, t. 10, red. S.K. Kuczyński, Warszawa 2004, s. 121–129.

Dworzaczek W., Leliwici Tarnowscy. dziejów możnowładztwa małopolskiego. Wiek XIV–XV, Warszawa 1971.

Dzieje Lubelszczyzny, t. 3, Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego średniowieczu, oprac. S. Kuraś, Warszawa 1983.

Font M., Przedstawiciele drobnej szlachty na pograniczu polsko-węgierskim XIII wieku losy ich rodzin [w:] Cracovia–Polonia–Europa. Studia dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu sześćdziesiątą rocznicę urodzin czterdziestą pracy naukowej, red. W. Bukowski, K. Ożóg, F. Sikora, S. Szczur, Kraków 1995, s. 427–435.

Frontczyk M., Andrzej Łaskarz Gosławic herbu Godziemba biskup poznański, „Nasza Przeszłość” 1969, t. 30, s. 125–170.

Gąsiorowski A., Ostroróg Sędziwój, „PSB”, t. 24, Wrocław 1979, s. 519–523.

Gąsiorowski A., Starostowie wielkopolskich miast królewskich dobie jagiellońskiej, Warszawa–Poznań 1981.

Glemma T., Florian Korytnicy, „PSB”, t. 7, Kraków 1948–1958, s. 40–41.

Górczak Z., Kariery majątkowe rodzin aspirujących do kręgu elity możnowładztwa wielkopolskiego drugiej połowie XV początkach XVI w., Poznań 2013.

Górczak Z., Rozwój majątków możnowładztwa wielkopolskiego drugiej połowie XV początkach XVI wieku. Studium dziejów wielkiej własności ziemskiej, Poznań 2007.

Górski K., Jan ze Szczekocin, „PSB”, t. 10, Wrocław 1962–1964, s. 483.

Gzella J., Związki rodzinne małopolskiej elity władzy okresie rządów Ludwika Węgierskiego jako czynnik awansu [w:] Polska, Prusy, Ruś, Gdańsk 1995, s. 63–70.

Janeczek A., Migracje szlachty polskiej na Ruś – poszukiwaniu awansu społecznego majątkowego (XIV–XV w.) [w:] Człowiek średniowieczu. Między biologią historią, red. A. Szymczakowa, Łódź 2009, s. 149–167.

Janeczek A., Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w., Warszawa 1993.

Janik I., Litwa Litwini świadomości społeczeństwa polskiego w wiekach średnich, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1983, t. 14, s. 33–53.

Jaszczołt T., Kosowscy herbu Ciołek ziemi drohickiej do połowy XVI wieku [w:] Narodziny Rzeczypospolitej. Studia dziejów średniowiecza czasów wczesnonowożytnych, red. W. Bukowski, T. Jurek, Kraków 2012, t. 1, s. 41–87.

Jučas M., Unia polsko-litewska, Toruń 2004, s. 139.

Jurek T., Krąg rodzinny starosty wielkopolskiego Wierzbięty (1352–1369), czyli początki rodu Niesobiów [w:] Genealogia. Studia materiały historyczne, red. M. Górny, t. 1, Poznań–Wrocław 1991, s. 11–42.

Koczerska M., Elita polityczna zjednoczonego Królestwa Polskiego XIV–XV wieku jej funkcja państwie [w:] Od genealogii do historii społecznej, red. A. Jaworska, B. Trelińska, Warszawa 2011, s. 11–25.

Kołodziejczyk A., dziejów kolonizacji puszcz na Podlasiu XV–XVI wieku [w:] Szkice dziejów kolonizacji Podlasia Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, red. J. Śliwiński, Olsztyn 2002, s. 41–50.

Korczak L., Litewska rada wielkoksiążęca XV wieku, Kraków 1998.

Korczak L., Monarcha poddani. System władzy Wielkim Księstwie Litewskim okresie wczesnojagiellońskim, Kraków 2008.

Kosman M., Kancelaria wielkiego księcia Witolda, „Studia Źródłoznawcze” 1969, t. 14, s. 91–117.

Kosman M., Polacy Litwinach (do połowy XVI wieku), Społeczeństwo Polski Średniowiecznej. Zbiór studiów, t. 3, red. S.K. Kuczyński, Warszawa 1985, s. 385–428.

Kosman M., Polacy Wielkim Księstwie LitewskimSpołeczeństwo Polski Średniowiecznej. Zbiór studiów, t. 1, red. S.K. Kuczyński, Warszawa 1981, s. 347–378.

Krzyżaniakowa J., Ochmański J., Władysław II Jagiełło, Wrocław 1990.

Łowmiański H., Studia nad dziejami Wielkiego Księstwa Litewskiego, Poznań 1983, s. 407.

Myśliński K., Król Władysław Jagiełło unia horodelska – przyczynek do charakterystyki władcy, „Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica” 1997, t. 7, s. 119–131.

Nikodem J., Witold wielki książę litewski (1354 lub 1355–27 października 1430), Kraków 2013.

Nowak B., Ród Porajów Małopolsce średniowieczu, Kraków 2009.

Nowak B., Zwykłe sprawy rycerza Jakusza Jakki. Przyczynek do kwestii mobilności rycerstwa polskiego średniowieczu [w:] Biskupi, lennicy, żeglarze, red. B. Śliwiński, Gdańsk 2003, s. 113–132.

Nowak T., Własność ziemska ziemi łęczyckiej czasach Władysława Jagiełły, Łódź 2003.

Ochmański J., Jagiełło oczach współczesnych historyków [w:] Dawna Litwa. Studia historyczne, red. J. Ochmański, Olsztyn 1986, s. 43–54.

Pakulski J., Ród Godziębów średniowiecznej Polsce. Studium genealogiczne, Toruń 2005.

Radoch M., sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I [w:] Szkice dziejów Podlasia Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, red. J. Śliwiński, Olsztyn 2002, s. 11–20.

Rimša E., Akty horodelskie heraldyka litewskich bojarów [w:] Akty horodelskie 1413 roku (dokumenty studia), red. J. Kiaupienė, L. Korczak, oprac. J. Kiaupienė, L. Korczak, P. Rabiej, E. Rimša, J. Wroniszewski, Vilnius–Kraków 2013, s. 211–254.

Semkowicz W., Braterstwo szlachty polskiej bojarstwem litewskim unii horodelskiej 1413 roku [w:] Polska Litwa dziejowym stosunku, Kraków 1914, s. 393–446.

Sochacka A., Jan Czyżowa namiestnik Władysława Warneńczyka. Kariera rodziny Półkozów średniowieczu, Lublin 1993.

Sochacka A., Możnowładcy polscy wobec unii horodelskiej. Średniowiecze Polskie Powszechne, t. 3, red. I. Panic, J. Sperka, Katowice 2004, s.122–139.

Sochacka A., Związki rodzinne szlachty lubelskiej ze szlachtą ziemi chełmskiej późnym średniowieczu [w:] Narodziny Rzeczypospolitej. Studia dziejów średniowiecza czasów wczesnonowożytnych, red. W. Bukowski, T. Jurek, Kraków 2012, t. 1, s. 497–518.

Sperka J., Otoczenie Władysława Opolczyka latach 1370–1401. Studium elicie władzy relacjach monarchą, Katowice 2006.

Sperka J., dziejów migracji rycerstwa śląskiego na ziemie Rusi Koronnej końcu XIV i w początkach XV wieku (wstępne rozpoznanie) [w:] Narodziny Rzeczypospolitej. Studia dziejów średniowiecza czasów nonowożytnych, red. W. Bukowski, T. Jurek, Kraków 2012, t. 1, s. 519–548.

Strzelczyk J., Ku Rzeczpospolitej wielu narodów wyznań. Katolicy prawosławni późno­średniowiecznej Polsce [w:] Średniowiecze polskie powszechne, t. 1, red. I. Panic, Katowice 1999, s. 153–176.

Sułkowska-Kurasiowa I., Polska kancelaria królewska latach 1447–1506, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967.

Supruniuk A., Krąg rodzinny Andrzeja Korabiewic herbu Szarza [w:] A. Supruniuk, Szkice rycerstwie mazowieckim XIV/XV wieku, Toruń 2008, s. 55–67.

Supruniuk A., Otoczenie księcia mazowieckiego Siemowita IV (1374–1426). Studium elicie politycznej Mazowsza na przełomie XIV XV wieku, Warszawa 1998.

Szweda A., Stronnictwo starosty Domarata Pierzchna czasie wojny domowej Wielkopolsce [w:] Książęta, urzędnicy, złoczyńcy, Gdańsk 1999, s. 213–234.

Szybkowski S., Kariera Jana Mikołajewica Jana Janowica Kościeleckich. Starostwa bydgoskie, świeckie dobrzyńskie końcu XV w. [w:] Kopijnicy, szyprowie, tenutariusze, red. B. Śliwiński, Gdańsk 2002, s. 159–188.

Szybkowski S., Krzyżacki szpieg, lubelski mieszczanin sandomierski chorąży. Kilka uwag sprawie badań prozopograficznych personelu kancelarii Wielkiego Księcia Witolda [w:] Krzyżowcy, kronikarze, dyplomaci, red. B. Śliwiński, Gdańsk–Koszalin 1997, s. 263–275.

Szybkowski S., Kujawska szlachta urzędnicza późnym średniowieczu (1370–1501), Gdańsk 2006.

Szybkowski S., kilku koligacjach Oporowskich herbu Sulima [w:] Krzyżacy, szpitalnicy, kondotierzy, red. B. Śliwiński, Malbork 2006, s. 283–317.

Szybkowski S., Pozakancelaryjne aspekty życiorysu Mikołaja Cebulki Czechowa – sekretarza, dyplomaty doradcy Witolda. Przyczynek do badań nad kręgiem polskich współpracowników wielkiego księciaSpołeczeństwo Polski Średniowiecznej, t. 7, red. S.K. Kuczyński, Warszawa 1996, s. 243–265.

Szybkowski S., Starostowie przedeccy późnym średniowieczu (koniec XIV–XV w.). Studium prozopografizne [w:] Kaci, święci, templariusze, red. B. Śliwiński, Gdańsk 2008, s. 399–436.

Szymczakowa A., Krewniacze podstawy elit lokalnych [w:] Od genealogii do historii społecznej, red. A. Jaworska, B. Trelińska, Warszawa 2011, s. 27–43.

Szymczakowa A., Nobiles Siradienses. Rody Porajów, Pomianów, Gryfów, Kopaczów Pobogów, Warszawa 2011.

Szymczakowa A., Toporowie ziemi sieradzkiej średniowieczu [w:] Narodziny Rzeczypospolitej. Studia dziejów średniowiecza czasów wczesnonowożytnych, red. W. Bukowski, T. Jurek, Kraków 2012, t. 1, s. 433–450.

Szyszka J., Terytorium infrastruktura gospodarcza starostwa gródeckiego do połowy XVI wieku [w:] Narodziny Rzeczypospolitej. Studia dziejów średniowiecza czasów wczesnonowożytnych, red. W. Bukowski, T. Jurek, Kraków 2012, t. 1, s. 671–717.

Tęgowski J., Sprawa ruska stosunkach Siemowita IV Władysławem Jagiełłą, „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej Częstochowie. Zeszyty Historyczne” 1994, z. 2, s. 115–125.

Tęgowski J., Ślub tajemny Jana Janowica Zabrzezińskiego. Garść uwag powiązaniach rodzinnych elity możnowładczej na Litwie XV początkach XVI wiekuŚredniowiecze Polskie Powszechne, t. 2, red. I. Panic, J. Sperka, Katowice 2002, s. 246–257.

Tęgowski J., Świadectwo postępów chrystianizacji Litwy. Misja legatów papieża Bonifacego IX na Litwę 1390 roku [w:] Ecclesia – cultura – potestas, Kraków 2006, s. 432–438.

Trajdos T.M., Kościół Katolicki na ziemiach ruskich Korony Litwy za panowania Władysława II Jagiełły (1386–1434), t. 1, Wrocław 1983.

Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy wieluńscy XIII–XV wieku. Spisy, oprac. J. Bieniak, A. Szymczakowa, red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1985.

Urzędnicy małopolscy XII–XV wieku. Spisy, oprac. J. Kurtyka, T. Nowakowski, F. Sikora, A. Sochacka, P.K. Wojciechowski, B. Wyrozumska, red. A. Gąsiorowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.

Wawrzyńczyk A., Rozwój wielkiej własności na Podlasiu XV XVI wieku, Wrocław 1951.

Wiśniewski J., Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny: geneza, rozwój oraz zróżnicowanie przemiany etniczne, „Acta Baltico-Slavica” 1977, t. 11, s. 7–27.

Wiśniewski J., Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko-rusko-litewskim od końca XIV do połowy XVII w., „Acta Baltico-Slavica” 1964, t. 1, s. 116–130.

Wolski M., Trzeciescy herbu Strzemię. Małopolska rodzina szlachecka XIV–XVI wieku, Kraków 2005.

Wroniszewski J., Nobiles Sandomirienses. Rody Dębnów, Janinów, Grzymałów, Doliwów Powałów, Kraków 2013.

Wroniszewski J., Pieczęcie przy dokumencie adopcyjnym polskiej szlachty 1413 r. [w:] Akty horodelskie 1413 roku (dokumenty studia), red. J. Kiaupienė, L. Korczak, oprac. J. Kiaupienė, L. Korczak, P. Rabiej, E. Rimša, J. Wroniszewski, Vilnius–Kraków 2013, s. 321–358.

Wroniszewski J., Szlachta ziemi sandomierskiej średniowieczu. Zagadnienia społeczne gospodarcze, Poznań–Wrocław 2001.

Zawitkowska W., służbie pierwszych Jagiellonów. Życie działalność kanclerza Jana Taszki Koniecpolskiego, Kraków 2005.

Information

Information: History Notebooks, 2014, Issue 141 (2), pp. 459-480

Article type: Original article

Titles:

Polish:
Szlachta prowincjonalna wobec unii polsko-litewskiej
English:
Provincial gentry and its attitude towards the Polish-Lithuanian union

Authors

University of Lodz, Poland, ul. Narutowicza 65, 90-131 Łódź

Published at: 15.01.2015

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Alicja Szymczakowa (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish