Professor Marian Smoluchowski (1872–1917): The Forgotten Rector of the Jagiellonian University
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTEProfesor Marian Smoluchowski (1872–1917) – zapomniany rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
Publication date: 31.03.2020
History Notebooks, 2020, Issue 147 (1), pp. 87-110
https://doi.org/10.4467/20844069PH.20.005.12459Authors
Profesor Marian Smoluchowski (1872–1917) – zapomniany rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
The article presents the figure of the great Polish physicist Professor Marian Smoluchowski who lived at the turn of the 19th and 20th centuries. It presents his most important achievements as a scientist, a physicist of the Nobel Prize dimension, and in other fields:: didactic, organizational, as well as personal (related to his greatest passion – mountaineering). The study specifies the three most important periods of Smoluchowski’s life and scientific activity: the Vienna, Lviv and Krakow periods, and describes his cooperation with other scholars, mostly of the world-wide renown, such as Albert Einstein. The Viennese period included childhood, education at the Collegium Theresianum, physical studies at the University of Vienna, PhD and habilitation. In Lviv, Smoluchowski spent fourteen years employed at Jan Kazimierz University. There, he developed, among others, the theory of Brownian motion. He spent the last four years of his life in Krakow as a professor at the Jagiellonian University, where he mainly dealt with experimental physics. In 1917 he was elected rector of the University, but in the same year, at the age of 45, he died prematurely of dysentery before taking over this office. He managed to prepare the inaugural lecture “On the uniformity of natural laws.”
Agarwal A., Nobel Prize Winners in Physics, New Delhi 2008.
Bator J., Organizatorzy Akademii Górniczej – dr Jan Jakub Stock, „Vivat Akademia” (Kraków) 2014, nr 12.
Blackmore J.T., Itagaki R., Tanaka S., Ernst Mach’s Vienna 1895–1930: Or Phenomenalism as Philosophy of Science, Dordrecht 2001.
Brock W.H., Historia chemii, Warszawa 1999.
Chandrasekhar S., Kac M., Smoluchowski R., Marian Smoluchowski: His Life and Scientific Work, Warszawa 2000.
Cichocki B., Efekt św. Mateusza, „Delta” 1997, nr 12, s. 10.
Cichocki B., Osiemdziesiąt lat temu zmarł Marian Smoluchowski mając zaledwie 45 lat, „Delta” 1997, nr 12, s. 1.
Cichocki B., Trautman A., Sprawa profesury w Wiedniu, „Delta” 1997, nr 12, s. 1.
Corry L., David Hilbert and the Axiomatization of Physics (1898–1918): From Grundlagen der Geometrie to Grundlagen der Physik, Dordrecht 2004.
Davis E.A., Falconer I.J., J.J. Thomson and the Discovery of the Electron, London–New York 2014.
Dziennik X. Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich, red. W. Sieradzki, „Lwowski Tygodnik Lekarski” 1907, nr 30, s. 57–73.
Ebeling W., Sokolov I.M., Statistical Thermodynamics and Stochastic Theory of Nonequilibrium Systems, World Scientific Publishing Co. 2005.
Einstein A., Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhend en Flüssigkeiten suspendierten Teilchen, „Annalen der Physik” 1905, t. 322, z. 8, s. 549–560.
Einstein A., Zur allgemeinen molekularen Theorie der Wärme, „Annalen der Physik” 1904, t. 319, z. 7, 354–362.
Fredro-Boniecki A., Historja narciarstwa polskiego 1907–1914 r. [w:] Narciarstwo Polskie. Roczników Polskiego Związku Narciarskiego tom I, red. S. Fächer, Kraków 1925, s. 33–62.
GAeF: SMOLUCHOWSKI Award, http://www.gaef.de/frames/awards/smolaw.html.
Gallavotti G., Reiter W.L., Yngvason J., Boltzmann’s Legacy, Zürich 2008.
Godlewski T., Maryan Smoluchowski. Jego życie i działalność naukowa, Warszawa 1919.
Goetel W., Ze wspomnień osobistych o Maryanie Smoluchowskim, „Kosmos” 1917, t. 42, s. 218–230.
Gołąb-Meyer Z., Marian Smoluchowski o kobietach w naukach ścisłych, „Foton” 2003, nr 80, s. 52–55.
Gołąb-Meyer Z., Poglądy Mariana Smoluchowskiego na nauczanie fizyki z perspektywy stulecia, „Foton” 2003, nr 81, s. 32–36.
Górska A., Od Biblioteki Towarzystwa Tatrzańskiego do Centralnej Biblioteki Górskiej PTTK w Krakowie – 135 lat historii, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum” 2009, nr 15, s. 59–75.
Grandner M.M., König T., Reichweiten und Außensichten: Die Universität Wien als Schnittstelle wissenschaftlicher Entwicklungen und gesellschaftlicher Umbrüche, Göttingen 2015.
Grotowski K., Marian Smoluchowski – taternik i narciarz, „PAUza Akademicka” 2017, nr 380–381, s. 8–9.
Gudowska-Nowak E., Lindenberg K., Metzler R., Preface: Marian Smoluchowski’s 1916 paper – a century of inspiration, „Journal of Physics A: Mathematical and Theoretical” 2017, t. 50, nr 38, s. 1–8.
Haduch J., Marian Smoluchowski-alpinista” – seminarium w Bonie, „Co słychać? Informator Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego” 2017, nr 5, s. 9.
Instytut Fizyki im. Mariana Smoluchowskiego – Uniwersytet Jagielloński, http://www.if.uj.edu.pl/
Jankowski M., Ś.p. Marjan Smoluchowski (ur. 28 maja 1872 r. – um. 5 września 1917 r.), „Rocznik Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1917, t. 10, s. 196–197.
Kac M., Marian Smoluchowski a ewolucja idei statystycznej w fizyce, „Postępy Fizyki” 1986, t. 37, nr 2, s. 145–150.
Kaczorowska T., Córka mazowieckich równin, czyli Maria Skłodowska-Curie z Mazowsza, Ciechanów 2011.
Klemensiewicz Z., Marjan Smoluchowski, „Taternik” 1915–1921, s. 3–4.
Klemensiewicz Z., Turystyka wysokogórska, Warszawa 1937.
Kociński J., Współczesne badania zjawisk krytycznych a klasyczne prace Mariana Smoluchowskiego, „Postępy Fizyki” 1972, t. 23, z. 5, s. 475–513.
Kox A.J., The Scientific Correspondence of H.A. Lorentz, t. 1, New York 2008.
Laylin J.K., Nobel Laureates in Chemistry, 1901–1992, Washington 1993.
Lewan M., Zarys dziejów turystyki w Polsce, Kraków 2004.
Loria S., Marian Smoluchowski i jego dzieło (1872–1917), „Postępy Fizyki” 1953, t. 4, z. 1, s. 5–38.
Ludwig Boltzmann: His Later Life and Philosophy, 1900–1906: Book One: A Documentary History, red. J. Blackmore, Dordrecht 1995.
Mach E., Charakter ekonomiczny badań przyrodniczych, [w:] Odczyty popularno-naukowe E. Macha, red. S. Kramsztyk, Łódź 1899, s. 127.
Malarski T., Marian Smoluchowski. W 15. rocznicę zgonu, „Mathesis Polska” 1932, t. 7, nr 7–8, s. 118–130.
Marek A., Alpy jako kierunek polskich ekspedycji do 1989 roku, „Słupskie Prace Geograficzne” 2017, nr 14, s. 109–136.
Marian Wilhelm Theofil von Smoluchowski 28 May 1872 – 5 September 1917, http://www.iara.org/newsfolder/pioneers/1AerosolPioneerEditedAugMarian_v_Smoluchowski.pdf.
Medal Mariana Smoluchowskiego – Polskie Towarzystwo Fizyczne, http://www.ptf.net.pl/pl/programy/medal-i-nagrody/medal-mariana-smoluchowskiego/regulamin/.
Mehrer H., Stolwijk N.A., Heroes and highlights in the history of diffusion, „Diffusion Fundamentals” 2009, t. 11, s. 1–32.
Metallmann J., Marian Smoluchowski badacz i myśliciel, „Wiedza i Życie” 1937, nr 12, s. 829–833.
Miecznik J.B., Wspomnienia: Na cmentarzu w Laskach – o Profesorze Wojciechu Jaroszewskim, „Przegląd Geologiczny” 2011, t. 59, nr 1, s. 36–38.
Mladjenovic M., The History of Early Nuclear Physics (1896–1931), Singapore 1992.
Murawski R., Filozofia matematyki i logiki w Polsce międzywojennej, Toruń 2011.
Niemiec M., Marian Smoluchowski – człowiek wszechstronny, „Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego” 2006, nr 3–4, s. 26–30.
Nycz R., Język modernizmu. Prolegomena historyczno-literackie, Toruń 2013.
Overbye D., Einstein in Love: A Scientific Romance, New York 2000.
Pais A., Subtle is the Lord: The Science and the Life of Albert Einstein, Oxford 2005.
Palczewski A., Marian Smoluchowski – alpinista, „Delta” 1997, nr 12, 1997, s. 7–9.
Patkowski J., Szczeniowski S., Wacław Dziewulski, „Wszechświat” 1938, nr 7, s. 195–199.
Pisma Mariana Smoluchowskiego, red. W. Natanson, J. Stock, Kraków 1924, 1927, 1928, t. 1–3.
Przymusiała A., Ks. Konstanty Michalski (1879–1947), „Studia Philosophiae Christianae” 1966, t. 2, nr 1, s. 265–273.
Purrington R.D., Physics in the Nineteenth Century, New Brunswick–New Jersey–London 1997.
Pyza E., 140-lecie Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, „PAUza Akademicka” 2015, nr 310, s. 2–3.
Quirini-Popławski Ł., Początki zorganizowanego ratownictwa górskiego w Czarnohorze i Tatrach [w:] Stan i perspektywy rozwoju turystyki w Tatrzańskim Parku Narodowym, red. J. Pociask-Karteczka, A. Matuszyk, P. Skawiński, Kraków–Zakopane 2007, s. 111–120.
Rafalska-Łasocha A., Kontakty Marii Skłodowskiej-Curie ze środowiskiem krakowskim, „Prace Komisji Historii Nauki PAU” 2013, t. 12, s. 50.
Rafalska-Łasocha A., Maria Skłodowska-Curie i jej kontakty ze środowiskiem krakowskim, Kraków 2015.
Rafalska-Łasocha A., Obchody 100. rocznicy śmierci Karola Stanisława Olszewskiego (1846-1915), „Prace Komisji Historii Nauki PAU” 2015, t. 14, s. 335–345.
Ranson P., Ouillon R., Pinan-Lucarré J.P, W stulecie Nagrody Nobla z fizyki za rok 1908 Przyznanej Gabrielowi Lippmannowi za fotografię barwną, „Postępy Fizyki” 2009, t. 60, z. 3, s. 121–124.
Reiter W.L., Aufbruch und Zerstörung: Zur Geschichte der Naturwissenschaften in Österreich 1850 bis 1950, Wien 2017.
Roszkowska E., Alpejska działalność Mariana Smoluchowskiego, „Folia Turistica” 2012, nr 26, s. 213–238.
Rovenchak A., Lviv period for Smoluchowski: Science, teaching, and beyond, „Condensed Matter Physics” 2012, t. 15, nr 4, s. 1–15.
Rovenchak A., Oskar Fabian, the First Head of the Departmentfor Theoretical Physics at the University of Lviv, „Acta Physica Polonica A” 2009, t. 116, nr 2, s. 110.
Sady W., Jak Max Planck, mechanicysta, zdołał wprowadzić kwanty do fizyki?, „Filozofia Nauki” 2010, t. 18, nr 1, s. 91–120.
Sady W., Spór o racjonalność naukową: Od Poincarégo do Laudana, Toruń 2013.
Sękowska A., Sękowski S., Poczet wielkich chemików, Warszawa 1976.
Sime R.L, Lise Meitner: A Life in Physics, Berkeley–Los Angeles–London 1996.
Sinaiski E.G., Zaichik L.I., Statistical Microhydrodynamics, Darmstadt 2008.
Skierczyńska J., Marian Smoluchowski (1872-–1917), „Postępy Fizyki” 1967, t. 18, z. 6, s. 621–629.
Skłodowska-Curie M., Badanie ciał radioaktywnych, „Chemik Polski” 1904, nr 8.
Smoluchowski M., Atomistyka współczesna [w:] Pisma Mariana Smoluchowskiego, red. W. Natanson, J. Stock, Kraków 1928, t. 3, nr 1, s. 31–42.
Smoluchowski M., Experimentell nachweisbare, der üblichen Thermodynamik Widersprechende Molekularphänomene [w:] Pisma Mariana Smoluchowskiego, red. W. Natanson, J. Stock, Kraków 1927, t. 2, nr 1, s. 226–251.
Smoluchowski M., Granice stosowalności drugiej zasady termodynamiki [w:] Wkład polskich uczonych do fizyki statystyczno-molekularnej, red. T. Piech, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962, s. 185–213.
Smoluchowski M., Kilka uwag o fizycznych podstawach teoryj górotwórczych, „Kosmos” 1909, nr 34, s. 547–579.
Smoluchowski M., Kobiety w naukach ścisłych [w:] Pisma Mariana Smoluchowskiego, red. W. Natanson, J. Stock, Kraków 1928, t. 3, nr 1, s. 138–152.
Smoluchowski M., Kongres międzynarodowy fizyków, odbyty w Paryżu od d. 6–12 sierpnia 1900 roku, „Wiadomości Matematyczne” 1901, t. 5, z. 1–3, s. 80–89.
Smoluchowski M., Lord Kelvin [w:] Pisma Mariana Smoluchowskiego, red. W. Natanson, J. Stock, Kraków 1928, t. 3, nr 1, s. 1–15.
Smoluchowski M., O metodach fizyki doświadczalnej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków (23 V 1913), „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce” 2017, nr 42, s. 245–276.
Smoluchowski M., On the practical applicability of Stokes’ law of resistance and its modifications required in certain cases [w:] Pisma Mariana Smoluchowskiego, red. W. Natanson, J. Stock, Kraków 1927, t. 2, nr 1, s. 195–208.
Smoluchowski M., Trzy wykłady: o dyfuzji, ruchach Browna i koagulacji cząstek koloidalnych [w:] Wkład polskich uczonych do fizyki statystyczno-molekularnej, red. T. Piech, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962, s. 226–274.
Smoluchowski M., Über die innere Reibung in nicht wässerigen Lösungen [w:] Pisma Mariana Smoluchowskiego, red. W. Natanson, J. Stock, Kraków 1924, t. 1, s. 1–4.
Smoluchowski M., Über Unregelmässigkeiten in der Verteilung von Gasmolekülen und deren Einfluss auf Entropie und Zustandsgleichung [w:] Pisma Mariana Smoluchowskiego, red. W. Natanson, J. Stock, Kraków 1924, t. 1, nr 1, s. 421–435.
Smoluchowski M., Über Wärmeleitung pulverförmiger Körper und ein hierauf gegründetes neues Wärmeisolierungsverfahren [w:] Pisma Mariana Smoluchowskiego, red. W. Natanson, J. Stock, Kraków 1927, t. 2, nr 1, s. 112–120.
Smoluchowski M., Zarys teorii kinetycznej ruchów Browna i roztworów mętnych [w:] Pisma Mariana Smoluchowskiego, red. W. Natanson, J. Stock, Kraków 1924, t. 1, nr 1, s. 490–514.
Smoluchowski M., Zarys kinetycznej teorii ruchów Browna i roztworów mętnych [w:] Wkład polskich uczonych do fizyki statystyczno-molekularnej, red. T. Piech, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962, s. 226–274.
Smoluchowski M., Zur kinetischen Theorie der Brownschen Molekularbewegung und der Suspensionen, „Annalen der Physik” 1906, t. 326, z. 14, s. 756–780.
Sprawozdanie z posiedzeń naukowych w sekcyach X. Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie, red. W. Sieradzki, Lwów 1907/8.
Sroka S.T., Tarczyńska E., Dzieje oświaty i postępu rolniczego w Małopolsce do uzyskania niepodległości w roku 1918, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2003, t. 48, nr 3–4, s. 139–148.
Stachel J., Einstein from „ ‘B’ to ‘Z’, Boston–Basel–Berlin 2001.
Staruszkiewicz A., Krótka historia pojęcia energii, „Foton” 2011, nr 114, s. 6.
Stinia M., Rola krakowskiego środowiska naukowego w rozwoju kultury narodowej w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2010, t. 8, nr 1–2, s. 44–62.
Suffczyński M., Stulecie urodzin Mariana Smoluchowskiego, „Postępy Fizyki” 1972, t. 23, nr 5, s. 469–473.
Szpecht J., Wśród fizyków polskich, Lwów 1939.
Średniawa B., Marian Smoluchowski (1872–1917), „Delta” 1997, nr 12, 1997, s. 3–6.
Średniawa B., Recepcja teorii względności w Polsce, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1985, t. 30, nr 3–4, s. 555–584.
Średniawa B., Pawlikowska-Brożek Z., Polskie podręczniki historii fizyki, astronomii i matematyki, „Analecta – Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 2005, t. 14, z. 1–2, s. 99–125.
Tanner R.I., Walters K., Rheology: An Historical Perspective, Elsevier Science 1998.
Teske A., Marian Smoluchowski: życie i twórczość, Kraków 1955.
„The Brooklyn Daily Eagle”, 9 VIII 1932.
„The Brooklyn Daily Eagle”, 12 VI 1932.
Urbanowski M., Prawą stroną literatury polskiej: szkice i portrety, Kraków 2007.
Wawer L., Entropja w fizyce i filozofji, „Przegląd Powszechny” 1929, t. 183, s. 259–276.
Włodek E., Kulewski A., Lwów: przewodnik, Pruszków 2006.
Wróblewski A.K., Historia fizyki: Od czasów najdawniejszych do współczesności, Warszawa 2007.
Zakrzewski J., Dzieci Mariana Smoluchowskiego, „PAUza Akademicka” 2017, nr 380–381, s. 11.
Ziółkowska Z., Fizyka teoretyczna w Polsce do 1939 r. Geneza i rozwój, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1987, t. 32, nr 2, s. 313–342.
44 Zjazd Fizyków Polskich – Pomnik Smoluchowskiego, http://44zfp.pwr.edu.pl/pomnik-smoluchowskiego.php.
Z Rady miejskiej, „Ilustrowany Kuryer Codzienny” 1917, nr 234, s. 4.
Information: History Notebooks, 2020, Issue 147 (1), pp. 87-110
Article type: Original article
Titles:
Profesor Marian Smoluchowski (1872–1917) – zapomniany rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
Professor Marian Smoluchowski (1872–1917): The Forgotten Rector of the Jagiellonian University
University of Zielona Góra
Licealna 9, 65-417 Zielona Góra, Poland
Published at: 31.03.2020
Article status: Open
Licence: CC BY-NC-ND
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
PolishView count: 1098
Number of downloads: 1310