FAQ

Parlamentaryzm doby Jana III Sobieskiego

Publication date: 09.05.2019

History Notebooks, 2019, Issue 146 (2), pp. 381 - 397

https://doi.org/10.4467/20844069PH.19.019.9915

Authors

Robert Kołodziej
University of Wrocław, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław, Poland
https://orcid.org/0000-0002-3900-6667 Orcid
All publications →

Titles

Parlamentaryzm doby Jana III Sobieskiego

Abstract

Parliamentary system during John III Sobieski’s time

The parliamentary system under John III Sobieski stands out against other eras and has many distinguishing characterstics. Initially, the parliament functioned more effectively at that time than during the reign of Michał Korybut Wiśniowiecki, but its efficiency was steadilly falling. The successes of parliaments were bought at the price of several months of deliberation. The desperate nobility looked for legal solutions, but without violating the liberum veto principle they were not very effective. The increase in the importance of dietines meant that they gathered much more often than before. The limita (continuing the debate after a few weeks’ break) allowed for frequent dietine meetings without issuing a new royal document (uniwersał). However, dietines also experienced a period of political struggle, which can be seen in the increasing number of interrupted dietines. “Senatorial councils” functioned efficiently, but their competences were limited. The king’s attempts to replace parliaments with councils could’ not succeed. 

References

Rękopisy

Archiwum Główne Akt Dawnych
Archiwum Publiczne Potockich: 133, 323, 324.
Archiwum Radziwiłłów: dział VI, II-51.
Archiwum Zamoyskich: 3046.

Archiwum Państwowe w Poznaniu
Księgi grodzkie poznańskie: 775, 796.
Księgi grodzkie wschowskie: 178, 179.

Archiwum Państwowe w Toruniu
Akta miasta Torunia, XIV 39.

Biblioteka XX. Czartoryskich w Krakowie
Teki Naruszewicza 181, 183, rękopisy 866.

Biblioteka Narodowa w Warszawie
III.6641.

Biblioteka Ordynacji Zamoyskich
1150.

Biblioteka PAU i PAN w Krakowie
671, 8343.

Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu
247, 1767.

Centralnyj Dierżawnyj Istorycznyj Archiw Ukrainy Lwów
Fond 1, Opis 1, 274.

Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz Berlin-Dahlem
I HA, Rep. 9, 27.e Fasz. 3, 27.k.3, 27.m.2.

Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka Wilno
F. 20-1209.

Muzeum Narodowe w Krakowie
169, t. 6.

Źródła drukowane

Volumina Constitutionum, t. 4, vol. 1, przyg. S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2015.

Volumina Legum, t. V, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860.

Źródła do dziejów Polski, wyd. F. Nowakowski, t. 2, Berlin 1841.

Literatura

Bobiatyński K., Michał Kazimierz Pac – wojewoda wileński, hetman wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, Warszawa 2008.

Bobiatyński K., W walce o hegemonię. Rywalizacja polityczna w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1667–1674, Warszawa 2016.

Czapliński W., Walka pierwszych Wazów polskich ze stanami [w:] Studia z dziejów ustroju i skarbowości Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w., red. K. Matwijowski, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, No 504, Historia 34, Wrocław 1981.

Filipczak-Kocur A., Kto wypłacał diety poselskie w XVII w.? [w:] Parlament, prawo, ludzie. Studia ofi arowane Profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćdziesięciolecie pracy twórczej, red. K. Iwanicka, M. Skowronek, K. Stembrowicz, Warszawa 1966.

Jaroszuk J., Radziwiłł Michał Kazimierz h. Trąby (1635–1680) [w:] Polski słownik biograficzny, t. 30, s. 293–299.

Kamieński A., Polska a Brandenburgia-Prusy w drugiej połowie XVII wieku. Dzieje polityczne, Poznań 2002.

Kamieński A., Wpływy polityczne Brandenburgii-Prus na sejmiku średzkim za panowania Jana III Sobieskiego [w:] Między barokiem a oświeceniem. Parlamentaryzm, red. B. Krysztopa-Czupryńska, J. Kiełbik, Olsztyn 2016.

Kawecki R., Kardynał Michał Stefan Radziejowski (1645–1705), Opole 2005.

Kołodziej R., Ilu posłów brało udział w obradach sejmowych w czasach Jana III Sobieskiego? [w:] Społeczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej w epoce wczesnonowożytnej, red. J. Maroń, F. Wolański, L. Ziątkowski, Wrocław 2016.

Kołodziej R., Litewski sejmik generalny w Słonimiu na tle sytuacji w Rzeczypospolitej przed sejmem 1685 roku, „Res Historica” 2015, nr 40, s. 97–113.

Kołodziej R., Ostatni wolności naszej klejnot. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.

Kołodziej R., Poprawa funkcjonowania sejmu w opinii szlachty w czasach Jana III Sobieskiego [w:] Szlachta polska i jej dziedzictwo. Księga na 65 lat Prof. dr. hab. Jana Dzięgielewskiego, Warszawa 2013.

Kołodziej R., Prawo do protestu w praktyce sejmowej i sejmikowej w czasach Jana III Sobieskiego, „Biblioteka Epoki Nowożytnej” 2016, nr 4, s. 71–96.

Kołodziej R., Reforma procedury sejmowej w świetle anonimowej polemiki przed sejmem 1683 r. [w:] Sic erat in fatis. Studia i szkice historyczne dedykowane Profesorowi Bogdanowi Rokowi, t. 2, Toruń 2012.

Kołodziej R., Sejm elekcyjny w 1674 roku – precedens w procedurze sejmowej? [w:] Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI–XVIII w., red. M. Markiewicz, D. Rolnik, F. Wolański, Katowice 2016.

Kołodziej R., Sejm z 22 grudnia 1693 roku, „Wieki Stare i Nowe” 2016, t. 10, s. 47–76.

Kołodziej R., Specyfi ka funkcjonowania sejmu Rzeczypospolitej w czasach Jana III Sobieskiego [w:] Między barokiem a oświeceniem. Parlamentaryzm, red. B. Krysztopa-Czupryńska, J. Kiełbik, Olsztyn 2016.

Konieczna D., Pomiędzy Pacami, Radziwiłłami i Sapiehami – polityczne wybory Aleksandra Hilarego Połubińskiego za panowania Jana III, „Klio” 2015, 35, nr 4, s. 3–18.

Konopczyński W., Liberum veto. Studium porównawczo-historyczne, Kraków 2002.

Krupa J., Rady senatu za Jana III Sobieskiego (1674–1696), „Studia Historyczne” 1992, nr 35, z. 3, s. 307–329.

Majewski A.A., Aleksander Hilary Połubiński (1629–1679), marszałek wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, Warszawa 2017.

Markiewicz M., Rzeczpospolita bez sejmu. Funkcjonowanie państwa [w:] Między barokiem a oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie, red. K. Stasiewicz, S. Achremczyk, Olsztyn 1996.

Maroń J., Sejmy z lat 1688–1689, mps pracy doktorskiej, Biblioteka IH UWr.

Matwijowski K., Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wrocław 1976.

Matwijowski K., Sejm grodzieński 1678–1679, Wrocław 1985.

Matwijowski K., Senat w czasach Jana III Sobieskiego [w:] Senat w Polsce. Dzieje i teraźniejszość, red. K. Matwijowski, J. Pietrzak, Warszawa 1993.

Nycz M., Geneza reform skarbowych sejmu niemego. Studium z dziejów skarbowo-wojskowych z lat 1697–1717, Oświęcim 2016.

Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, t. 2, Wrocław 2000.

Olszewski H., Praktyka limitowania sejmików, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1961, nr 13, z. 1, s. 33–55.

Olszewski H., Sejm konny. Rzecz o funkcjonowaniu ideologii demokracji szlacheckiej w dawnej Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1985, nr 37, z. 2, s. 225–242.

Olszewski H., The Political System and Political Thought in Poland During the Reign of John Sobieski, „Acta Poloniae Historica” 1985, nr 52, s. 87–103.

Olszewski H., The Political System and Political Thought in Poland During the Reign of John Sobieski, „Acta Poloniae Historica” 1985, nr 52, s. 87–103.

Olszewski H., Ustrój i doktryna w Rzeczypospolitej czasów Jana III Sobieskiego, „Studia Historyczne” 1985, nr 26, s. 15–28.

Piwarski K., Projekty reformy państwa za Jana III Sobieskiego [w:] Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 1, Kraków 1938.

Przyboś A., Michał Korybut Wiśniowiecki 1640–1673, Kraków 2007.

Sawicki M., Dom sapieżyński 1666–1685. Droga do hegemonii w Wielkim Księstwie Litewskim, Opole 2016.

Trawicka Z., Sejmik województwa sandomierskiego w latach 1572–1695, Kielce 1985.

Ujma M., Sejmik lubelski 1572–1696, Warszawa 2003.

Wierzbicki L., O zgodę w Rzeczypospolitej. Zjazd warszawski i sejm pacyfi kacyjny 1673 r., Lublin 2006.

Wierzbicki L., Pospolite ruszenie w Polsce w drugiej połowie XVII wieku. Ostatnie wyprawy z lat 1670–1672, Lublin 2011.

Woliński J., Epilog elekcji 1674 r., Kraków 1952.

Zwierzykowski M., Komisja Skarbowa Poznańska. Z dziejów sejmikowej administracji i sądownictwa skarbowego w Wielkopolsce w XVII i XVIII w., Poznań 2003.

Information

Information: History Notebooks, 2019, Issue 146 (2), pp. 381 - 397

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Parlamentaryzm doby Jana III Sobieskiego

English:

Parliamentary system during John III Sobieski’s time

Authors

https://orcid.org/0000-0002-3900-6667

Robert Kołodziej
University of Wrocław, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław, Poland
https://orcid.org/0000-0002-3900-6667 Orcid
All publications →

University of Wrocław, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław, Poland

Published at: 09.05.2019

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Robert Kołodziej (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish

View count: 1964

Number of downloads: 1025

<p> Parliamentary system during John III Sobieski’s time</p>