Pamięć o bitwie pod Warną w polskich źródłach historiograficznych do końca XVI wieku

Anna Obara-Pawłowska

Pamięć o bitwie pod Warną w polskich źródłach historiograficznych do końca XVI wieku

Publication date: 24.11.2021

History Notebooks, 2021, Issue 148 (3), pp. 463 - 486

https://doi.org/10.4467/20844069PH.21.033.14009

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Pamięć o bitwie pod Warną w polskich źródłach historiograficznych do końca XVI wieku

Abstract

Remembrance of the Battle of Varna in Polish historiographic sources until the end of the 16th century

The aim of this article is to trace the means of presenting the Battle of Varna in the Polish historiographic sources until the end of the 16th century. Particular attention was given to such narrative elements as: issue of oath-breaking by the Christian side, information on Poles participating in the battle, formation of king Władysław’s remembrance or establishment of the Jagiellonian Dynasty as the defender of Christendom (which was associated with the conviction of Poland’s unique role in Europe as the Bulwark of Christendom). The article also indicates functions which the recollection of the memory of the Battle of Varna could have played throughout the period of more than a hundred years, particularly in the context of cultural memory.

Keywords

bitwa pod Warną, Władysław Warneńczyk, kroniki, XV–XVI stulecie, piśmiennictwo historyczne; Battle of Varna, Władysław of Varna, chronicles, 15th–16th century, historical writing

Battle of Varna, Władysław of Varna, chronicles, 15th–16th century, historical writing

References

Download references

Źródła

Bielski M., Kronika wsztkyego swyata, Kraków 1551.

Codex epistolaris seculi decimi quinti, t. 1, pars 2, ed. J. Szujski, Cracoviae 1876.

Der Briefwechsel des Eneas Silvius Piccolomini: Abt. 3: Brief als Bischof von Siena: Briefe von seiner Erhebung zum Bischof von Siena bis zum Ausgang des Regensburger Reichstages (23. September 1450–1. Juni 1454) [w:] Fontes rerum Austricarum, wyd. R. Wolkan, Bd. 68, Wien 1918.

Decii I.L., Contenta De Vetustatibus Polonorum Liber I. De Iagellonum Familia Liber II. De Sigismundi Regis Temporibus Liber III, Cracoviae 1521.

Decjusz J.L., Księga o czasach Króla Zygmunta, przygotował do druku, wstępem i przypisami opatrzył T. Bieńkowski, tłum. zespół Koła Naukowego Studentów Filologii Klasycznej UW, Warszawa 1960.

Długosz J., Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, lib. 1–2, editionem curavit et introductionem scripsit I. Dąbrowski, Varsaviae 1964.

Długosz J., Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae, lib. 11–12, consilium ed. C. Baczkowski et al., Varsaviae 2001.

Enee Silvii Piccolominei epistolarium seculare complectens De duobus amantibus, De naturis equorum, De curialium miseriis, post R. Wolkan iterum recognouit edidit A. van Heck, Città del Vaticano 2007.

Gwagnin A., Kronika Sarmacyey Europskiey… przez Marcina Paszkowskiego za staraniem Autorowym z Lacinskiego na Polskie przełożona, Kraków 1611.

Janicki K., Vitae regum Polonorum, Cracoviae 1573.

Kalendarz katedry krakowskiej [w:] Pomniki Dziejowe Polski, seria II, t. V, wyd. Z. Kozłowska-Budkowa, Warszawa 1978.

Kallimach F., Ad Innocentum VIII de bello Turcis inferendo oratio, recensuit in linguam Polonam traduxit I. Lichońska, commentariis historicis illustravit T. Kowalewski, Varsaviae 1964.

Kallimach F., De his quae a Venetis tentata sunt Persis ac Tartaris contra Turcos movendis, commentariis historicis illustravit T. Kowalewski, recensuit in linguam Polonam traduxit M. Cytowska, Varsaviae 1962.

Kallimach F., Historia de rege Vladislao, ed. I. Lichońska, commentariis historicis illustravit T. Kowalewski, in linguam Polonam traduxit A. Komornicka, Varsaviae 1961.

Kallimach F., Vita et mores Gregorii Sanocei, ed., commentariis historicis illustravit, recensuit in linguam Polonam traduxit I. Lichońska, Varsaviae 1963.

Kromer M., De origine et rebus gestis Polonorum libri XXX, Basileae 1555.

Kronika polska Marcina Bielskiego nowo przez Joachima Bielskiego syna jego wydana, Kraków 1597.

Lubieniecki A., Poloneutychia, oprac. A. Linda, M. Maciejewska, J. Tazbir, Z. Zawadzki, Warszawa–Łódź 1982.

Maciej z Miechowa, Chronica Polonorum, Cracoviae 1521.

Orzechowski S., Mowy, wyd. K.J. Turowski, Sanok 1855.

Orzelski Ś., Interregni Poloniae libros 1572–1576, wyd. E. Kuntze, Cracoviae 1917.

Sarnicki S., Annales sive de originis et rebus gestis Polonorum er Litvanorum libri octo, bmw 1587.

Spominki bochnieńskie [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, wyd. S. Lukas, Lwów 1878.

Spominki przeworskie [w:] Monumenta Poloniae Historica, t. 3, wyd. A. Bielowski, Lwów 1878.

Stryjkowski M., Która przedtym nigdy światła nie widziała. Kronika Polska Litewska, Żmodzka, y wszystkiey Rusi Kijowskiey, Moskiewskiey, Siwierskiey, Wołyńskiey, Podolskiey, Podgorskiey, Podlaskiey, etc. Y rozmaite przypadki woienne y domowe, Pruskich, Mazowieckich, Pomorskich y innych Królestwu Polskiemu y Wielkiemu Księstwu Litewskiemu przyległy…, Królewiec 1582.

Stryjkowski M., O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich i domowych sławnego narodu litewskiego, żemojdzkiego i ruskiego, przedtym nigdy od żadnego ani kruszone, ani opisane, z natchnienia Bożego a uprzejmie pilnego doświadczenia, oprac. J. Radziszewska, Warszawa 1978.

Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia, vol. 2, ed. A. Theiner, Romae 1861.

Wapowski B., Dzieje Korony Polskiej i WKL od roku 1380 do 1535 przez Bernarda z Rachtamowic Wapowskiego, t. 2, wyd. Mikołaj Malinowski, Wilno 1847.

Włodkowic P., Saevientibus [w:] L. Ehrlich, Pisma wybrane Pawła Włodkowica, t. 1, Works of Paul Wladimiri (a Selection), Warszawa 1968.

Opracowania

Assmann J., Kultura pamięci [w:] Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009, s. 59–99.

Baczkowski K., Walka o Węgry w latach 1490–1492. Z dziejów rywalizacji habsbursko-jagiellońskiej w basenie środkowego Dunaju, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historyczne” 1995, z. 116.

Bełch S., Paweł Włodkowic jako historyk i jego wpływ na Długosza [w:] Paweł Włodkowic i polska szkoła prawa międzynarodowego, Warszawa 2018, s. 76–115.

Bering P., Struktury narracyjne w późnośredniowiecznych łacińskich kronikach regionalnych, Gniezno 2001.

Bębenek M., Polskie sny o wskrzeszeniu „Christianitatis” [w:] Stanisław Orzechowski – pisarz polityczny, red. J. Musiał, Przemyśl–Kraków 2014, s. 29–42.

Bielski M., Władysław Warneńczyk na Bałkanach (1443–1444). Dwie wyprawy, Toruń 2009.

Bujak F., Kallimach i znajomość państwa tureckiego w Polsce ok. początku XVI w., „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny” 1901, seria II, t. 15, s. 268–288.

Bukowski W., Apostazja Mikołaja Lipnickiego. Przyczynek do losów „Warneńczyków” (ze spuścizny Antoniego Prochaski) [w:] Historia vero testis temporum. Księga jubileuszowa poświęcona Profesorowi Krzysztofowi Baczkowskiemu w 70. rocznicę urodzin, red. J. Smołucha, A. Waśko, T. Graff, P.F. Nowakowski, Kraków 2008, s. 365–396.

Cynarski S., Uwagi nad problemem recepcji „Historii” Jana Długosza w Polsce XVI i VII wieku [w:] Dlugossiana. Studia historyczne w pięćsetlecie śmierci Jana Długosza, red. S. Gawęda, Warszawa 1980, s. 281–290.

Dąbrowski J., Rok 1444. Spór o traktat szegedyński, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966.

DeVries K., God and Defeat in Medieval Warfare: Some Preliminary Thoughts [w:] The Circle of War in the Middle Ages. Essays on Medieval Military and Naval History,eds. D.J. Kagay, L.J.A. Villalon, Woodbridge 1999, s. 87–97.

Dubel L., Kallimach – włoski realizm polityczny w Polsce, „Zeszyty Naukowe Puławskiej Szkoły Wyższej” 2002, z. 4, s. 13–26.

Dymmel P., Tradycja rękopiśmienna Roczników Jana Długosza, Warszawa 1992.

Dziubiński A., Stosunki dyplomatyczne polsko-tureckie w latach 1500–1572 w kontekście międzynarodowym, Wrocław 2005.

Erll A., Kultura pamięci. Wprowadzenie, Warszawa 2018.

Foryt A., 1444. Krucjata polskiego króla, Kraków 2019.

Garbacik J., Kallimach jako dyplomata i polityk, Kraków 1948.

Garbacik J., Ze studiów nad polską polityką zagraniczną na przełomie XV i XVI w. w świetle nowo odkrytych źródeł w Zagrzebiu [w:] Dziesięciolecie Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, Kraków 1957, s. 347–362.

Grabski A.F., Polska w opiniach Europy Zachodniej XIV–XV w., Warszawa 1968.

Grabski A.F., Wiersze o klęsce warneńskiej. Z dziejów okolicznościowej poezji politycznej w Polsce XV w., „Prace Polonistyczne” 1967, seria 23, s. 26–54.

Graff T., Grzegorz z Sanoka jako arcybiskup lwowski [w:] 600-lecie urodzin Grzegorza z Sanoka. Studia o Grzegorzu z Sanoka i jego czasach, red. L. Puchała, S.A. Sroka, Sanok 2008, s. 58–73.

Grygiel J., Echa bitwy warneńskiej w historiografii czeskiej XV i XVI wieku [w:] Świat chrześcijański i Turcy osmańscy w dobie bitwy pod Warną: pokłosie sesji zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w dniach 14–15 listopada 1994 r. w 550-lecie bitwy pod Warną, red. D. Quirini-Popławska, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 1995, z. 119, s. 131–140.

Hajdukiewicz L., Jan z Latoszyna, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-z-latoszyna.

Halecki O., Spór o Warneńczyka, „Teki Historyczne” 1958, t. 9, s. 16–34.

Handelsman M., Historyka, opr. P. Węcowski, Warszawa 2010.

Hirschberg A., O życiu i pismach Justa Ludwika Decjusza. 1485–1545, Lwów 1874.

Janicki M., Pochówki i pamięć poległych (XIV–XVII w.), „Napis” 2001, seria VII, s. 57–77.

Jasudowicz T., Człowiek, jego prawa i obowiązki w nauczaniu Pawła Włodkowica. Uwagi wstępne, „Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju” 1993, z. 1, s. 131–149.

Kołodziejczyk D., Ottoman-Polish Diplomatic Relations (15th–18th Century). An Annotated Edition of ‘Ahdnames and Other Documents, Leiden–Boston–Köln 2000.

Kołodziejczyk D., Stosunki dawnej Rzeczypospolitej z Turcją i Tatarami: czy naprawdę byliśmy przedmurzem Europy?, „Praktyka Teoretyczna” 2017, nr 4(26), s. 16–36.

Krochmal J., Władysław Warneńczyk w świetle Roczników Jana Długosza, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 1997, t. 8, s. 129–143.

Lew S., Karty z dziejów szkolnictwa i kultury Przeworska [w:] Siedem wieków Przeworska. Szkice, studia, materiały z dziejów miasta, red. A. Kunyszyn, Rzeszów 1974, s. 163–202.

Michalski M., Przekazy o chrzcie księcia Mieszka w piśmiennictwie polskim od schyłku średniowiecza po połowę wieku XIX, „Kronika Miasta Poznania” 2016, nr 1, s. 61–79.

Michalski W., Rodzinne dzieje z nieodległej przeszłości w pamięci polskich familii rycerskich [w:] Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, cz. 1: Przeszłość obrazowana w tradycjach zapisanych i ujęciach historiograficznych, red. J. Banaszkiewicz, A. Dąbrówka, P. Węcowski, Warszawa 2018, s. 143–161.

Możejko B., Szybkowski S., Śliwiński B., Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima, Gdańsk 2003.

Niemczyk K., Antemurale Christianitatis? Propaganda antyturecka a wyprawa Jana Olbrachta w 1497 roku w świetle źródeł, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2019, nr 146, z. 1, s. 43–61.

Nikodem J., Długosz i Kallimach o koronie węgierskiej Władysława III, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 1997, t. 8, s. 145–165.

Nosowski J., Polska literatura polemiczno-antyislamistyczna XVI, XVII i XVIII w., z. 1, Warszawa 1974.

Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Średniowiecze, Warszawa 1963.

Obara-Pawłowska A., Polish Monarchs’ Sexuality in the Light of the Annals by Jan Długosz, „Res Historica” 2021, t. 51, s. 103–143.

Obara-Pawłowska A., Stanowisko Jana Długosza wobec cudzoziemskich władców na tronie polskim, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2019, nr 11(15), s. 119–145.

Ojrzyński R., Obraz Polski i Polaków w pismach Eneasza Sylwiusza Piccolominiego (papieża Piusa II), Warszawa 2014.

Pentek Z., Polscy uczestnicy wyprawy warneńskiej, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 1997, t. 8, s. 93–108.

Piwowarczyk D., Herold Mikołaj Chrząstowski, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” 2003, t. 6, s. 15–24.

Potkowski E., Warna 1444, Warszawa 2004.

Prochaska A., List Andrzeja de Palatio o klęsce warneńskiej, Lwów 1882.

Rogowski P., Przysięga w średniowiecznym prawie polskim, Lublin 2016.

Rozbiór krytyczny Annalium Poloniae Jana Długosza z lat 1385–1444, T. 1, opr. St. Gawęda, K. Pieradzka, J. Radziszewska, K. Stachowska, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961.

Skomiał J., Jan Długosz o Władysławie II Jagielle. Charakterystyka króla w świetle Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 1994, t. 61, s. 15–31.

Smołucha J., Bernard Wapowski – kontynuator Jana Długosza i ojciec polskiej kartografii [w:] Krakowskie środowisko historyczne XV–XX wieku. Ludzie–idee–dzieła, red. T. Gąsowski, J. Smołucha, Kraków 2018, s. 183–194.

Smołucha J., Kontakty Zbigniewa z Eneaszem Sylwiuszem Piccolominim [w:] Zbigniew Oleśnicki książę Kościoła i mąż stanu, red. F. Kiryk, Z. Noga, Kraków 2006, s. 205–210.

Srodecki P., Władysław III and the Polish-Hungarian Bulwark topoi against the Background of the Ottoman Threat in the 15th Century [w:] Hungaro-Polonica. Young Scholars on Medieval Polish-Hungarian Relations, eds. D. Bagi. G. Barabás, Z. Máté, Pécs 2016.

Sroka S., Sława, chwała i plotka. Władysław Warneńczyk jako król Węgier, „Przegląd Nauk Historycznych” 2016, r. 15, nr 2, s. 103–126.

Szacka B., Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa 2006.

Szczerbicka-Ślęk L., W kręgu Klio i Kalliope. Staropolska epika historyczna, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973.

Szwedo P., Sub banderio cruciatae – Władysław III Jagiellończyk jako średniowieczny rycerz idealny. Wizerunek władcy na podstawie Roczników Jana Długosza, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2017, t. 9(13), s. 186–210.

Śliziński J., Legenda wokół postaci Warneńczyka, „Pamiętnik Słowiański” 1973, t. 23,s. 303–315.

Świat chrześcijański i Turcy osmańscy w dobie bitwy pod Warną: pokłosie sesji zorganizowanej przez Instytut Historii Uniwersytetu Jagielleńskiego w Krakowie w dniach 14–15 listopada 1994 r. w 550-lecie bitwy pod Warną, red. D. Quirini-Popławska, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 1995, z. 119, s. 7–160.

Tafiłowski P., „Imago Turci”. Studia z dziejów komunikacji społecznej w dawnej Polsce (1453–1572), Lublin 2013.

Talarowski A., Od poganina do króla arcychrześcijańskiego. Wizerunek Władysława Jagiełły w Rocznikach Jana Długosza, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2017,t. 9(13), s. 127–152.

Tazbir J., From Antemurale to Przedmurze, the History of the Term, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2017, t. 61, s. 67–87.

Tazbir J., „Krzywoprzysiężca” Władysław w opinii potomnych, „Kwartalnik Historyczny” 1985, r. 92, nr 3, s. 511–532.

Tazbir J., Od antemurale do przedmurza, dzieje terminu, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1984, t. 29, s. 166–184.

Tazbir J., Polska przedmurzem Europy, Warszawa 2004.

Teterycz-Puzio A., Wojownik, obrońca wiary i uciśnionych? Wzorce rycerskie w świetle średniowiecznych przekazów narracyjnych [w:] Ethos rycerski w kulturze. Tradycje i kontynuacje. T. I: W kręgu średniowiecza, red. T. Banaś-Korniak, B. Stuchlik--Surowiak, Katowice 2017, s. 151–183.

Ulewicz T., Związki kulturalne i literackie Polski ze Słowiańszczyzną południowozachodnią w dobie humanizmu i renesansu. Kilka uwag i propozycji, „Ruch Literacki” 1963, z. 4, s. 163–181.

Warna 1444. Rzeczywistość i tradycja, „Balcanica Posnaniensia. Acta et studia” 1997, t. 8, s. 5–233.

Weintraub W., Renaissance Poland and Antemurale Christianitatis, „Harvard Ukrainian Studies” 1979–1980, vol. 3–4, no. 2, s. 920–930.

Wielgus S., Teoria ius gentium w średniowiecznej Polsce. Geneza, historia, twórcy, oryginalność, główne problemy [w:] Paweł Włodkowic i polska szkoła prawa międzynarodowego, Warszawa 2018, s. 191–232.

Wiszniewski M., Historya literatury polskiej, t. 3, Warszawa 1841.

Wyczański A., Między kulturą a polityką. Sekretarze królewscy Zygmunta Starego (1506–1548), Warszawa 1990.

Information

Information: History Notebooks, 2021, Issue 148 (3), pp. 463 - 486

DOI: https://doi.org/10.4467/20844069PH.21.033.14009

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Pamięć o bitwie pod Warną w polskich źródłach historiograficznych do końca XVI wieku

English:

Remembrance of the Battle of Varna in Polish historiographic sources until the end of the 16th century

Authors

Anna Obara-Pawłowska

https://orcid.org/0000-0002-5507-4336

Maria Curie Skłodowska University, Lublin
Poland

Published at: 24.11.2021

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Anna Obara-Pawłowska (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 1019

Number of downloads: 826

<p> Remembrance of the Battle of Varna in Polish historiographic sources until the end of the 16th century</p>

Download xml