Źródła rękopiśmienne

Biblioteka Jagiellońska, rkps 127.

Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, rkps 92.

Biblioteka XX. Czartoryskich, rkps 1162 IV.

Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 230.

British Library, Add MS 4976; Add MS 19640.

Źródła drukowane

Archiwum nacji polskiej w Uniwersytecie Padewskim, t. I: Metryka nacji polskiej w Uniwersytecie Padewskim (1592–1745), oprac. H. Barycz, indeks osób oprac. K. Targosz, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971.

Dziennik podróży po cudzych krajach odbytej w latach 1660–1663, wyd. Ł. Tatomir, „Biblioteka Ossolińskich. Poczet Nowy” 1864, t. 5, s. 303–397.

Gawarecki S., Diariusz drogi. Podróż Jana i Marka Sobieskich po Europie 1646–1648, oprac. M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa 2013.

H.J. Černín na cestě za Alpy a Pyreneje, I: Cestovní denník Heřmana Jakuba Černínaz let 1678–1682, eds. Z. Hojda, E. Chodějovska, M. Hajná, Al. Tesařikova, Praha 2014.

Informacya JM Panu Stanisławowi Rzewuskiemu starościcowi chełmskiemu, jadącemu do cudzych krajów, od JM Pana Jabłonowskiego, hetmana wielkiego koronnego, „Tygodnik Ilustrowany” 1864, t. 9, nr 232.

Jasia Ługowskiego podróże do szkół w cudzych krajach 1639–1643, oprac. K. Muszyńska, Warszawa 1974.

LepieckiF., Secunda vota secunda omnia lextissimis neosponsis […]Georgio Lubomirski […]et […]Barbarae de Sczekarzowice Tarłoviae […], Cracoviae [1655].

Markiewicz A., Instrukcja hetmana Stanisława Jabłonowskiego do synów Jana Stanisława i Aleksandra Jana z 1682 r. [w:] Społeczeństwo a rodzina,Społeczeństwo Staropolskie. Seria Nowa, t. III, red. A. Karpiński, Warszawa 2011.

Die Matrikel der Deutschen Nation in Siena (1573–1738), ed. F. Weigle, t. I, Tübingen 1962.

Peregrynacja Stanisława Wierzbowskiego wojewodzica sieradzkiego do Francji w latach 1678, 1679, 1680 i 1681, wyd. J.K. Załuski, „Czas” (dodatek miesięczny) 1858 (marzec), t. IX.

Potocki W., Ogród fraszek, t. I, wyd. A. Brückner, Lwów 1907.

[Radoliński W.], Pamiętnik podróży odbytej roku 1661–1663 po Austryi, Włoszech i Francyi, wyd. Z. C[elichowski], Toruń 1874.

RudzkiJ.S., Isagoge politica, seu magnanimae iuventutis Polonae introductio, ad rempublicam liberam: in qua ostenditur cunctis Regium iter ad honores capessendos, et rite obeunda munera publica […], Cracoviae 1665.

Wierowski W., Caelatura phoebi in armis gentilitiis nobilissimae et antiquissimae Toporum familiae editi […]Sigismundi Tarło […]sub tempus hymenaeo sacrum, quo cum […] Elisabetha Kostczanka […]sacrum nuptiarum inibat, Cracoviae [1636].

Opracowania

Barycz H., Historia Szkół Nowodworskich, Kraków 1988.

Barycz H.,Z dziejów polskich wędrówek naukowych za granicę, Wrocław 1969.

BiałekE., Mrozowicz W., Polonische Einträge in den Stammbüchern der Universitätsbibliothek Wrocław, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1985, t. 891, s. 111–132; 1986, t. 954, s. 327–330.

BlackJ., The British Abroad. The Grand Tour in the Eighteenth Century, London 2003.

BlackJ., France and the Grand Tour, New York 2003.

BlackJ., Italy and the Grand Tour, New Haven–London 2003.

Bodniak S., Album amicorumJana Zborowskiego, „Silva Rerum” 1927, n. 11–12, s. 174–179.

BoutierJ., Le Grand Tour des gentilshommes et les académies d’éducation pour la noblesse : France et Italie, XVI^e–XVIII^e siècle [w:] Grand Tour. Adeliges Reisen und Europaische Kultur vom 14. bis 18. Jahrhundert. Akten der Internationalen Kolloquien in der villa Vigoni 1999 und im Deutschen Historischen Institut Paris 2000, hrsg. von R. Babel,
W. Paravicini, Ostfildern 2005, s. 237–253.

Bratuń M., „Ten wykwintny, wykształcony Europejczyk”. Zagraniczne studia i podróże edukacyjne Michała Jerzego Wandalina Mniszcha w latach 1762–1768, Opole 2002.

Chachaj M., Jeszcze o wykształceniu Tarłów od połowy V do połowy XVII wieku [w:] Tarłowie. Z dziejów kulturalnych, gospodarczych i politycznych rodu, t. 2, red. H. Gmiterek, A. Szymanek, Janowiec nad Wisłą 2009, s. 33–35.

Chachaj M., Metryki zagranicznych uniwersytetów i akademii jako źródło do dziejów kultury polskiej (XVI–XVII w.) [w:] Studia z dziejów epoki renesansu, red. H. Zins, Warszawa 1979, s. 37–56.

Chachaj M., Wykształcenie Tarłów od połowy XV do połowy XVII wieku [w:] Tarłowie. Rola i znaczenie rodziny w dziejach ogólnonarodowych i lokalnych XVI–XIX wieku. Materiały sesji naukowej 24 czerwca 2006, red. H. Gmiterek, A. Szymanek, Janowiec nad Wisłą 2006 [2007], s. 52–71.

Chachaj M., Wykształcenie Tarłów od połowy XVII do końca XVIII wieku [w:] Tarłowie. Z dziejów kulturalnych, gospodarczych i politycznych rodu, t. 2, red. H. Gmiterek, A. Szymanek, Janowiec nad Wisłą 2009, s. 9–31.

Chachaj M., Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995.

Chachaj M., Związki kulturalne Sieny i Polski do końca XVIII wieku. Staropolscy studenci i podróżnicy w Sienie. Sieneńczycy i ich dzieła w Polsce, Lublin 1998.

Chaney E., The Evolution of the Grand Tour: Anglo-Italian Cultural Relations since the Renaissance, London 2002.

Chaney E., The Grand Tour and the Great Rebellion: Richard Lassels and “The Voyage of Italy” in the 17 Century, Geneve 1985.

Chaney E., Wilks T., The Jacobean Grand Tour: Early Stuart Travellers in Europe, London–New York 2014.

Chmiel A., „Imionnik” z 1582 r. Jana Alembeka aptekarza, „Nowe Czasopismo Aptekarskie” 1920, s. 4–12.

ChodějovskáE., I giovani nobili provenienti dalle Terre ceche nel loto viaggio d’educazione a Roma. Topografia della loro vita quotidiana nella Città eterna del XVII secolo, „Bolletino dell’Istituto storico ceco di Roma” 2012, bolletino 8.

Czapliński W., Długosz J., Podróż młodego magnata do szkół, Warszawa 1969.

Długosz J., Ossoliński Maksymilian, PSB, t. 24, Wrocław–Kraków1979, s. 423–424.

Fijakowski A., Tradycja i nowatorstwo w Orbis sensualium pictus Jana Amosa Komeńskiego, Warszawa 2012.

Fokt K., Rudzki (Rucki) Jan Stanisław [w:] K. Ożóg, K. Fokt, M. Mikuła, M. Zdanek, D. Wójcik-Zega, K. Kuras, Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. I: 1364–1780, red. W. Uruszczak, Kraków 2015.

Frejlichówna J., Ideał wychowawczy szlachty polskiej w XVI i początku XVII wieku,Warszawa 1938.

Golik-Prus A., Dedykacje z Alba Amicorumprzełomu wieków XVI i XVII w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej jako źródło biograficzne, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, R. 49, 1999, s. 137–141.

Golik-Prus A., Kobiece wpisy sztambuchowe w Polsce XVI–XVII wieku, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, R. 48, 1998, s. 13–21.

Golik-Prus A., Poezja figuratywna na kartach sztambuchów z przełomu wieku XVI i XVII, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2000, t. 44, s. 101–106.

Golik-Prus A., Różnorodność formuły „non omnis moriar” w łacińskich wpisach sztambuchowych przełomu XVI i XVII w., Katowice 2004.

Golik-Prus A., Wpisy Daniela Naborowskiego do „alba amicorum”, „Pamiętnik Literacki” 1997, z. 4, s. 145–151.

HibbertCh., The Grand Tour, London 1969.

Kamecka M., Do cudzych krajów. Edukacyjne podróże szlachty polskiej do Francji w epoce saskiej, Białystok 2012.

Kot S., Historia wychowania, t. I, Warszawa 1994.

Kot S., Polacy na studiach w Orleanie w XVI i XVII wieku, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” 1920, nr 5, s. 2–3.

Kotarski E., O imionnikach XVI i XVII wieku [w:] Staropolska kultura rękopisu, red. H. Dziechcińska, Warszawa 1990, s. 93–111.

Kotońska K., Album przyjaciół Jana Naeranusa, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1990, t. 34, s. 169–206.

Kubeš J., Náročne dospiváni urozených. Kavalirské cesty české a rakouské šlechty (1620–1750), Pelhřimov 2013.

Kucharski A., Theatrum peregrinandi. Poznawcze aspekty staropolskich podróży w epoce późnego baroku, Toruń 2013.

LasockiZ., Cetner Jan, PSB, t. 3, Kraków 1937, s. 239–240.

LeibetsederM., Die Kavalierstour. Adlige Erziehungreisen im 17. und 18. Jahrhundert, Köln 2004.

MarkiewiczA., „In limine cizího světa“. Jak se v Praze vzdělávala šlechta z polsko-litevského soustátív poslední čtvrtině17. století, „Acta Universitatis Carolinae. Historia Universitatis Carolinae Pragensis. Příspevky k dějinám Univerzity Karlovy” 2016, t. 56, fasc. 2 [w druku].

Markiewicz A., Peregrinationes Jablonovianae. Grand tourw czasach Jana III Sobieskiego, Warszawa 2011.

Mączak A., Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku, Warszawa 1980.

MeadW.E., The Grand Tour in the Eighteenth Century, Boston 1914.

Nowaczyk K., Hafty w sztambuchach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, „Biblioteka” 2011, 15/24, s. 281–294.

The Origins of the Grand Tour. The Travels of Robert Montagu, Lord Mandeville (1649–1654), William Hammond (1655–1658), and Banaster Maynard (1660–1663), ed. M.G. Brennan, London 2004.

Pawlak M., Studia uniwersyteckie młodzieży z Prus Królewskich w XVI–XVIII wieku, Toruń 1988.

Pelc J., Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych, Kraków 2002.

Pietrzyk Z., Przyczynek do studiów zagranicznych Mikołaja Ostroroga i Jakuba Sobieskiego, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1998, t. 42, s. 139–144.

Pietrzyk Z., Sztambuchy jako źródło do peregrynacji studenckich na przykładzie Polaków studiujących w Strasburgu,„Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1999, t. 43, s. 139–150.

Pietrzyk Z., W kręgu Strasburga. Z peregrynacji młodzieży z Rzeczpospolitej polsko-litewskiej w latach 1538–1621, Kraków 1997.

Pirożyńska C.,Sztambuch Daniela Naborowskiego, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, R. 21, 1971, s. 93–104.

Piwarski Z., Chomętowski Marcin, PSB, t. 3, Kraków 1937.

Popiołek B., Podróże edukacyjne i poznawcze w źródłach czasów saskich [w:] Polski Grand Tourw XVIII i początkach XIX wieku, red. A. Roćko, Warszawa 2014, s. 45–64.

Przyboś K., Myszkowski Franciszek, PSB, t. 22, Wrocław–Kraków 1977, s. 370.

Rachuba A.,Sapieha Benedykt Paweł, PSB, t. 34, Wrocław–Warszawa 1992–1993, s. 583–591

Rachuba A., Sapieha Franciszek Stefan, PSB, t. 34, Wrocław–Warszawa1992–1993, s. 602–604.

Rachuba A., Sapieha Kazimierz Jan Paweł, PSB, t. 35, Warszawa–Kraków 1994, s. 37–48.

Rastawiecki E., Imionnik cudzoziemców A. Kazanowskiego, „Biblioteka Warszawska” 1853, t. 50, s. 441–479.

Rok B., Życie towarzyskie Teofili z RadziwiłłówMorawskiej w europejskiej podróży w latach 1773–1774 [w:] Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. J. Urwanowicz, Białystok 2003, s. 639–649.

SweetR.,Cities and the Grand Tour. The British in Italy, c. 1690–1820, Cambridge 2012.

Targosz K., Jana Sobieskiego nauki i peregrynacje, Wrocław 1985.

TreaseL.G., The Grand Tour, London 1967.

Tygielski W., Na cóż te koszta i trudy? W jakim celu w XVII wieku wysyłano młodzież szlachecką na zagraniczne studia?, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2006, t. 50,
s. 141–156.

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.

Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 4: Ziemia smoleńska i województwo smoleńskie XIV–XVIII wieku, red. A. Rachuba, oprac. H. Lulewicz, A. Rachuba, P.P. Romaniuk, Warszawa 2003.

Urzędnicy województwa lubelskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. W. Kłaczewski, W. Urban, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1991.

Urzędnicy województwa ruskiego XIV–XVIII wieku (ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy, oprac. K. Przyboś, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.

Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.

Wrześniak M., Florencja – Muzeum. Miasto i jego sztuka w oczach polskich podróżników, Kraków 2013.

ZelenkováP., “Vidi stellas undecim”. Šternberské alegorie na grafických listech podle Karla Škréty, „Umění” 2006, t. 54, s. 327–342.

Ziembiński J., Manu propria. Wpis Olbrychta Karmanowskiego do Liber amicorumAndrzeja Lubienieckiego, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2013, t. 57, s. 154–169.

Żołądź-Strzelczyk D., Peregrinatio academica. Studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Poznań 1996.