FAQ

Jan III Sobieski wobec Cerkwi prawosławnej i unickiej

Publication date: 09.05.2019

History Notebooks, 2019, Issue 146 (2), pp. 399 - 415

https://doi.org/10.4467/20844069PH.19.020.9916

Authors

Dorota Wereda
University of Siedlce
ul. Stanisława Konarskiego 2, 08-110 Siedlce, Poland, Poland
https://orcid.org/0000-0003-1084-2212 Orcid
All publications →

Titles

Jan III Sobieski wobec Cerkwi prawosławnej i unickiej

Abstract

John III Sobieski towards the Orthodox Church and the Uniate Church

John III Sobieski had to deal with the problem of conflicted religious denominations, i.e. the Eastern Churches: the Uniate Church and the Eastern Orthodox Church, which had been in conflict for almost 80 years. The King’s actions were dependent on various aspects of international politics. Religious matters were an important part of shaping relations with Russia and the Cossacks and remained within the area of interest of the Holy See. Having established peace with Russia, the King left aside the concept of establishing an autocephalous Eastern Orthodox Church in the territory of the Polish-Lithuanian Commonwealth and adopted a strategy of expanding the union in the Eastern Orthodox Church dioceses by trying to convince individual hierarchs to this concept. For bishops the king nominated individuals who favoured the union and enjoyed trust among the Cossack community, but most of all, who were experienced officials and soldiers holding high esteem among local nobleman elites. The policy-making of John III Sobieski contributed to expanding the Catholic Kiev Metropolis of the Eastern Rite (united with Rome) over the Przemyśl, Lutsk and Lviv bishoprics. The aim of Sobieski’s policies related to religious denominations was to lead to a change in religious attitudes by way of people identifying themselves with the state’s interests. 

References

Źródła rękopiśmienne

Archiwum Państwowe w Lublinie, Chełmski Konsystorz Grecko-Katolicki, sygn. 680.

Źródła drukowane

Acta Nuntiaturae Polonae, t. XXXIV, vol. 1, red. M. Domin, Rzym 1995; vol. 2, Rzym 1997; vol. 6, Kraków 2008.

Epistolae metropolitarum Kioviensium catholicorum Cypriani Zochovskyj, Leonis Slubicz Zalenskyj, Georgii Vynnyckyj, vol. 3 (1674–1713), collegit, paravit, adnotavit editionemque curavit P. Athanasius, G. Welykyj, Romae 1956.

Litterae Nuntiorum Apostolicorum historiam Ucrainae illustrantes (1550–1850), vol. 12 (1670–1674), collegit, paravit, adnotavit editionemque curavit P. Athanasius, G. Welykyj, Romae 1968.

Litterae S.C. Propaganda Fide Eccelesiam Catholicam Ukrainae et Bielarusjae spectantes, vol. 2 (1670–1710), collegit et adnotationibus illustravit P. Athanasius, G. Welykyj, Romae 1955.

Maria Kazimiera i Jan Sobiescy. Listy okresu odsieczy wiedeńskiej, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1983.

Volumina Legum, wyd. J. Ohryzko, t. V, VI, Sankt Petersburg 1860.

Winnicki I., Ustawy rządu duchownego i inne pisma, do druku przygot. W. Filipowicz, przedm. S. Stępień, Przemyśl 1998.

Архивъ Юго-Западной Россіи, cz. 1, t. 4, Кiевъ 1871; t. 10, Кiевъ 1904.

Literatura

Andrusiak M., Józef Szumlański. Pierwszy biskup unicki lwowski (1667–1708), Lwów  1934.

Barącz S., Pamiątki miasta Żółkwi, Lwów 1877.

Bendza M., Inkorporacja metropolii kijowskiej do patriarchatu moskiewskiego [w:] Autokefalie Kościoła prawosławnego w Polsce, red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik, Białystok 2006, s. 65–114.

Bendza M., Prawosławna diecezja przemyska w latach 1596–1681, Warszawa 1982.

Bendza M., Tendencje unijne względem Cerkwi prawosławnej w Rzeczypospolitej w latach 1674–1686, Warszawa 1987.

Bieńkowski L., Organizacja Kościoła wschodniego w Polsce [w:] Kościół w Polsce, t. 2, red. J. Kłoczowski, Kraków 1968, s. 781–1049.

Ćwikła L., Polityka władz państwowych wobec Kościoła prawosławnego i ludności prawosławnej w Królestwie Polskim, Wielkim Księstwie Litewskim oraz Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1344–1795, Lublin 2006.

Encyklopedia kościelna, wyd. M. Nowodworski, t. 28, Warszawa 1905.

Fundacja zakonu i kościoła księży kapucynów w Warszawie opisana przez Michała Balińskiego, Warszawa 1840.

Gil A., Skoczylas I., Kościoły wschodnie w państwie polsko-litewskim w procesie przemian i adaptacji. Metropolia kijowska w latach 1458–1795, Lublin 2014.

Gil A., Skoczylas I., Szumlański Jan (Iwan) w zakonie Józef [w:] Polski słownik biografi czny, t. XLIX, Warszawa–Kraków 2012, s. 343–350.

Górecka K., Św. Jan Nowy Suczawski. Postać, dzieje relikwii, kult i ikonografi a Świętego, ASP w Warszawie mps 7806, Warszawa 2006.

Koczegarow K., Rzeczpospolita a Rosja w latach 1680–1686. Zawarcie traktatu o pokoju wieczystym, red. nauk. T. Szwaciński, Warszawa 2017.

Kołodziej R., „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.

Kruk M.P., Jan III Sobieski i Maria Kazimiera na ikonach, http://mobile.wilanow-palac.pl/ article/jan_iii_sobieski_i_maria_kazimiera_na_ikonach.html, dostęp 21 kwietnia 2018 r.

Likowski E., Dzieje Kościoła unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX w. uważane głównie ze względu na przyczyny jego upadku, t. 2, Warszawa 1906.

Mańkowski T., Mecenat Jana III Sobieskiego w Żółkwi, Kraków 1948.

Mironowicz A., Działalność nuncjusza Franciszka Martellego w Rzeczypospolitej w latach 1675–1681 [w:] Nuncjatura Apostolska w Rzeczypospolitej, red. T. Chynczewska-Hennel, K. Wiszowata-Walczak, Białystok 2012, s. 321–335.

Mironowicz A., Kościół prawosławny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej, Białystok 2001.

Mironowicz A., Prawosławie i unia za panowania Jana Kazimierza, Białystok 1997.

Mokry W., Stosunek państwowych i cerkiewnych władz moskiewskich do ukraińskiej Cerkwi prawosławnej i unickiej w wiekach XVII–XX [w:] Unia brzeska. Geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Kraków 1994, s. 83–94.

Patjasz W., Historyczne znaczenie dzieła biskupa Innocentego Winnickiego [w:] Polska Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, t. 3: Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej, red. S. Stępień, Przemyśl 1996, s. 51–62.

Pietrzak J., Metropolita, święte relikwie i skarby. Jeszcze raz o pobycie władyki mołdawskiego Dozyteusza w Polsce w latach 1686–1693 i kwestii spadku po nim [w:] Conferinţa ştiinţifi că internaţională: Dialectica necesităţii şi libertăţii în educaţie, col. red. V. Contantinov, Chişinău 2016, s. 213–225.

Schilling H., Konfesjonalizacja. Kościół i państwo w Europie doby przednowoczesnej, tłum. J. Kałążny, posł. H. Orłowski, Poznań 2010.

Stolicki J., Wobec wolności i króla. Działalność polityczna szlachty ruskiej, ukrainnej i wołyńskiej w latach 1673–1683, Kraków 2007.

Wawrzeniuk P., Confessional civilising in Ukraine: the bishop Iosyf Shumliansky and the introduction of reforms in the diocese of Lviv 1668–1708, [Stockholm] 2005.

Wereda D., Polityka Jana III Sobieskiego wobec hierarchów cerkiewnych [w:] Społeczeństwo polskie i wojsko. Studia i materiały, red. K. Maksymiuk, D. Wereda, A. Zawadzki, Siedlce 2016, s. 111–123.

Wimmer J., Wiedeń 1683. Dzieje kampanii i bitwy, Warszawa 1983.

Wołoszyn J., Problematyka wyznaniowa w praktyce parlamentarnej Rzeczypospolitej w latach 1648–1696, Warszawa 2003.

Wójcik Z., Jan Sobieski, Warszawa 1983.

Балик Б., Iнокентий Винницкий, епископ Перемиський, Самбiрський i Сяноцький (1680–1700), Рим 1978.

Кочегаров К.А., Князья Огинские и сношения православных Великого княжества Литовского с Россией в 80-х гг. XVII в. [w:] Россия, Польша, Германия в европейской и мировой политике, Мocквa 2009, s. 82–117.

Кочегаров К.А., Речь Посполитая и Россия в 1680–1686 года. Заключение договора о Вечном мире 1686 г., Мocквa 2008.

Кургановичъ С.В., Діонісій Жабокрицький, єпископъ Луцькій и Oстрoжскiй. Исто-рико-бiографическiй очеркъ, Кieвъ 1914.

Титовъ Ф.І., Западная Русь в борьбе за веру и народность в XVII–XVIII в.в. (1654–1725), t. 1, Кiевъ 1905.

Флоря Б.Н., Россия и попытки установления «новой унии» в Речи Посполитой (1678–1681 годы), „Славяноведение” 2015, № 2, s. 3–18.

Чухліб Т., Львівський єпископ Йосиф Шумлянський – військовий діяч та дипломат Корони Польської (60-ті роки XVII-початок XVIII ст.) [w:] Україна: культурна спадщина, національна свідомість, державність, Вип. 21: Scripta manent. Ювілейний збірник на пошану Богдана Якимовича, red. М. Литвин, Львів 2012, s. 787–801.

Information

Information: History Notebooks, 2019, Issue 146 (2), pp. 399 - 415

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Jan III Sobieski wobec Cerkwi prawosławnej i unickiej

English:

John III Sobieski towards the Orthodox Church and the Uniate Church

Authors

https://orcid.org/0000-0003-1084-2212

Dorota Wereda
University of Siedlce
ul. Stanisława Konarskiego 2, 08-110 Siedlce, Poland, Poland
https://orcid.org/0000-0003-1084-2212 Orcid
All publications →

University of Siedlce
ul. Stanisława Konarskiego 2, 08-110 Siedlce, Poland, Poland

Published at: 09.05.2019

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Dorota Wereda (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish