Wykorzystanie elementów dziedzictwa kulturowego i tożsamości lokalnej a jakość przestrzeni publicznej na obszarach wiejskich w Polsce

Joanna  Jamróz-Woźniak

Titles

Abstract

Celem pracy jest wskazanie powiązań między wykorzystaniem elementów dziedzictwa kulturowego i tożsamości lokalnej a jakością projektów przestrzeni publicznych realizowanych na terenach wiejskich. Badanie, przeprowadzone przez autorkę na próbie 231 inwestycji, które zostały dofinansowane ze środków Unii Europejskiej na operację pod nazwą „Kształtowanie przestrzeni publicznej”, w ramach działania „Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020, wykazało, że polska wieś jest miejscem rozwoju ogólnodostępnych funkcji sportowych i rekreacyjnych, jednak przeważnie w przestrzeniach o niskim stopniu innowacyjności, schematycznych oraz niewykorzystujących swoich lokalnych potencjałów i tradycji. Jednocześnie analiza projektów zrealizowanych w ramach Programu potwierdziła, że podkreślenie tożsamości lokalnej i historii danego miejsca jest związane z innowacyjnym podejściem do projektowania ruralistycznego, a w efekcie może oddziaływać na holistyczną ocenę i walory danej inwestycji. Wykorzystanie elementu genius loci stanowi czynnik, który w istotnym stopniu wpływa na wartość przestrzeni publicznej, pozwala na zachowanie odrębności oraz wspiera rozwój poszczególnych miejscowości w Polsce. Wyniki badania sugerują, że odwołanie do elementów dziedzictwa kulturowego i tożsamości lokalnej może przyczynić się do odwrócenia negatywnych zjawisk obserwowanych w fizjonomii obszarów wiejskich w ostatnich latach, takich jak typizacja form architektonicznych narzucająca powszechną unifikację, a także odcięcie od lokalnych zwyczajów i tożsamości miejsca.

The purpose of the study is to explore the relationship between the use of elements of cultural heritage and local identity and the quality of public space projects implemented in rural areas. The study, carried out on a sample of 231 investments cofinanced by the European Union for operations of the type ’Shaping public space’ under the measure ‚Basic services and village renewal in rural areas’ covered by the Rural Development Programme for 2014–2020, showed that numerous generally accessible sports and leisure facilities are currently developed in Polish villages but usually result in the creation of spaces that are not particularly innovative, repeating existing solutions and not using local potentials and traditions. At the same time, the analysis of projects implemented under the above-mentioned programme confirmed that emphasising the local identity and heritage of a given place is associated with a more innovative approach to rural design and, as a result, may affect the holistic assessment and value of a given investment. The use of the genius loci element is a factor that significantly affects the value of public space, allows for the preservation of distinctiveness, and supports the development of individual villages in Poland. The results of the study suggest that drawing inspiration from and making reference to elements of cultural heritage and local identity may contribute to reversing the negative phenomena observed in the physiognomy of rural areas in recent years, such as the typification of architectural forms imposing universal unification, as well as distancing itself from local customs and place identity.

Keywords

genius loci, przestrzeń publiczna, obszary wiejskie, tożsamość lokalna, dziedzictwo kulturowe

genius loci, public space, rural areas, local identity, cultural heritage

References

Bogdanowski J., 1997, Procesy osadnicze i przemiany architektoniczno-krajobrazowe (1939–1970), [w:] Z. Noga (red.), Osadnictwo i krajobraz od schyłku średniowiecza po współczesność, Zarząd Zespołu Parków Krajobrazowych w Krakowie, Kraków, 69–86.

Braun H., Dimroth D., Pieper F., 1978, Kernbebauubg landlichger Orte, Funktionswandel, Nutzung und Gestaltung, dargestellt an Beispielen in Nordrhein-Westfalen, Verlag für Wirtschaft und Verwaltung Hubert Wingen, Essen, 1978.

Czapiewska G., 2018, Kształtowanie wiejskich przestrzeni publicznych przykład konkursu „Najlepsza przestrzeń publiczna województwa pomorskiego”, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 33, 5–25.

Francis J., Giles-Corti B., Wood L., Knuiman M., 2012, Creating sense of community: The role of public space, Journal of Environmental Psychology, 32(4), 401–409.

Górka A., 2012, Krajobraz przestrzeni publicznej wsi. Zagadnienia planowania i projektowania ruralistycznego, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.

Jaszczak A., 2019, Planowanie przestrzeni publicznej na wsi w województwie warmińsko-mazurskim, Studia Obszarów Wiejskich, 54, 101–111.

Korzeniowska A., 2021, Rola i znaczenie tradycji miejsca w rozwoju przestrzennym wsi na przykładzie Zamagurza Spiskiego, praca doktorska, Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej, Kraków.

Micek M., Staszewska S., 2019, Urban and rural public spaces: Development issues and qualitative assessment, Bulletin of Geography. Socio-Economic Series, 45, 75–93.

Murzyn-Kupisz M., Działek J., 2013, Cultural heritage in building and enhancing social capital, Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, 3(1), 35–54.

Murzyn-Kupisz M., Hołuj D., Działek J., 2022, Społeczno-ekonomiczne oddziaływanie dziedzictwa kulturowego. Stan badań oraz perspektywy i potrzeby badawcze w kontekście polskim, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Warszawa–Kraków.

Soszyński D., Sowińska-Świerkosz B., Gawryluk A., 2016, Kształtowanie wiejskich przestrzeni publicznych – ocena rozwiązań krajobrazowych w wybranych gminach Polesia Zachodniego, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 34, 149–162.

Soszyński D., Sowińska-Świerkosz B., Kamiński J., Trzaskowska E., Gawryluk A., 2021, Rural public places: Specificity and importance for the local community (case study of four villages), European Planning Studies, 30, 1–25.

Tomecka J., Korzeniowska A., 2017, Przestrzeń publiczna na wsi jako miejsce spotkań na przykładzie województwa podkarpackiego, PUA – Przestrzeń, Architektura Urbanistyka, 1, 329–340.

Uruszczak M., Myga-Piątek U., Pijanowski J., Przegon W., Nita J., Szczepańska M., Kwoczyńska B., Dudzińska A., Koziara Z., 2015, Planowanie krajobrazu a rozwój regionalny. Architektura krajobrazu w polityce rozwoju regionalnego w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Kraków.

Wilczyński R., 2015, Przestrzeń wiejska, [w:] J. Sepioł (red.), Przestrzeń życia Polaków, SARP, Warszawa, 37–65.

Wolski O., Sykała Ł., 2016, Zasoby lokalne, odnowa wsi i koncepcje rozwoju obszarów wiejskich. Próba teoretycznego ujęcia zależności, Studia Obszarów Wiejskich, 44, 21–38.

Wójcik M., 2018, Odnowa wsi w badaniach geograficznych, [w:] Ł. Sykała, M. Dej (red.), Odnowa wsi jako narzędzie rozwoju lokalnego. Ujęcie teoretyczne i praktyczne, KIPPiM, Kraków, 11–21.

Zegar S., 2016, Esej o rozwoju rolnictwa i wsi we współczesnych uwarunkowaniach, Studia Obszarów Wiejskich, 42, 9–22.

Ustawa o z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2021 poz. 741 t.j. ze zm.).

Strony internetowe

Biuletyn Informacji Publicznej województwa: małopolskiego, opolskiego, podkarpackiego, lubelskiego, łódzkiego, mazowieckiego, wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego, lubuskiego, warmińsko-mazurskiego, zachodniopomorskiego oraz pomorskiego.

Gmina Sanok, https://gminasanok.pl/rewitalizacja-parku-w-markowcach-zakonczona/ (dostęp: 26.10.2021).

Gmina Słopnice, https://slopnice.pl/pl/237/3001/centrum-nabiera-nowych-ksztaltow.html (dostęp: 26.10.2021).

Limanowa.In, https://limanowa.in/aktualnosci/centrum-miejscowosci-nabiera-nowych-ksztaltow/45652 (dostęp: 26.10.2021).

Świebodzin Nasze Miasto, https://swiebodzin.naszemiasto.pl/lubuskie-renowacja-stawowpozytywnie-zmieni-wizerunek/ar/c1-5166465 (dostęp: 26.10.2021).

Tygodnik Tucholski, https://tygodnik.pl/pl/11_wiadomosci/5807_tak-b-dzie-wygl-da-parkw-cekcynie-zobacz-zdj-cia.html (dostęp: 26.10.2021).

Information

Information: Geographical Studies, 2023, Issue 172, pp. 83 - 102

DOI: https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.016.19203

Article type: Original article

Titles:

Polish: Wykorzystanie elementów dziedzictwa kulturowego i tożsamości lokalnej a jakość przestrzeni publicznej na obszarach wiejskich w Polsce

English: The use of elements of cultural heritage and local identity and the quality of public spaces in rural areas in Poland

Authors

Joanna Jamróz-Woźniak

https://orcid.org/0009-0009-0944-156X

Institute of Geography and Spatial Management, Jagiellonian University
Poland

Published at: 02.2024

Article status: Open

Licence: CC BY

Percentage share of authors:

Joanna Jamróz-Woźniak (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish

View count: 420

Number of downloads: 204

The use of elements of cultural heritage and local identity and the quality of public spaces in rural areas in Poland

Pobierz pełny tekst