FAQ
logo of Jagiellonian University in Krakow

Tężnie w Polsce. Geneza, stan i przyszłość zjawiska

Publication date: 30.09.2020

Geographical Studies, 2020, Issue 161, pp. 41 - 59

https://doi.org/10.4467/20833113PG.20.007.12549

Authors

Robert Faracik
Institute of Geography, University of the National Education Commission, Krakow
, Poland
All publications →

Titles

Tężnie w Polsce. Geneza, stan i przyszłość zjawiska

Abstract

Graduation towers in Poland. Genesis, current state and future of the phenomenon
 
Salt is one of the materials with many uses. For centuries, its therapeutic values have been emphasized. Former salt mining centres, in which graduation towers were used to concentrate brine, played a special role. Along with changes in the technology of obtaining salt, these devices were gradually withdrawn from the use. Some of them began to perform a spa function, which resulted from the impact of the specific microclimate around them on treatment options, including upper respiratory tract diseases. At the turn of the 20th and 21st centuries, a great interest in the graduation towers was noted, due to which new facilities began to be built, and adapted to perform the therapeutic function. The literature on the subject is basically limited to analyses of the individual historical objects in terms of history and technology as well as popular-scientific guidebooks and informational studies. The purpose of this study is to give an idea of the genesis and current state of the construction of external graduation towers in Poland (89 facilities have been inventoried), taking into account the dynamics of this state, and the diversity of graduation towers due to its form, size and method of funding. Particular attention was paid to the spatial diversity of this phenomenon.
 
Keywords: graduation tower, halotherapy, salt, spa, city, Poland
 
Zarys treści: Sól należy do surowców o wszechstronnym zastosowaniu. Od wieków podkreślane były jej walory terapeutyczne. Szczególna rola przypadła dawnym ośrodkom górnictwa soli, w których w celu stężania solanki wykorzystywano tężnie (gradiernie). Wraz ze zmianami w technologii pozyskiwania soli, urządzenia te stopniowo były wycofywane z użycia. Część z nich zaczęła pełnić funkcję uzdrowiskową, co wynikało z wpływu specyficznego mikroklimatu wokół nich na możliwość leczenia m.in. chorób górnych dróg oddechowych. Na przełomie XX i XXI w. odnotowano duże zainteresowanie tężniami, dzięki czemu zaczęły powstawać nowe obiekty, specjalnie budowane i przystosowane do pełnienia funkcji leczniczej. Literatura przedmiotu ogranicza się w zasadzie do analizy poszczególnych obiektów zabytkowych pod względem historycznym i technologicznym oraz popularno-naukowych opracowań o charakterze przewodnikowym i informacyjnym. Celem niniejszej pracy jest ukazanie genezy i stanu obecnego budownictwa tężni zewnętrznych w Polsce (zinwentaryzowano 89 obiektów) z uwzględnieniem jego dynamiki oraz zróżnicowania tężni ze względu na formę, wielkość i sposób finansowania inwestycji. Zwrócono szczególną uwagę na przestrzenne zróżnicowanie tego zjawiska.

References

Bednarczyk J., 2011, W Inowrocławiu odkryto pozostałości najstarszej w Europie tężni solankowej, Nasze miasto Inowrocław, 2 (72), 1–2.
 
Burkowska-But A., 2016, Tężnie jako czynnik kształtujący mikrobiologiczną jakość powietrza w uzdrowisku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
 
Engelhardt H-J., Borstel von L., 2015, The graduation tower of Bad Kösen (Germany) – its history and the formation of thornstone, Przegląd Solny/Salt Revue, 11, 98–108.
 
Duda-Gromada K., 2014, W blasku czy w cieniu metropolii? Rozwój podstołecznej miejscowości na przykładzie Konstancina-Jeziorny, Warsztaty z Geografii Turyzmu, 4, 145–159.
 
Faracik R., 2011, Park Solankowy w Inowrocławiu, [w:] K. Pyka (red.), Zdjęcia lotnicze. Atlas fotointerpretacyjny, MGGPAero sp. z o.o., Tarnów.
 
Faracik R., 2020, Dziedzictwo salinarne a współczesna haloterapia w Europie Środkowej, [w:] B. Płonka-Syroka, P. Brzegowy, A. Syroka, S. Dolnicki (red.), Tradycje i perspektywy rozwoju kultury uzdrowiskowej w Muszynie w kontekście europejskim, Oficyna Wydawnicza Arboretum, 
Wrocław, 383–398.
 
Gaweł J., Kuczaj P., 2012, W cieniu tężni, Wszechświat, 113, 4–6, 128–131.
 
Gerko W., 2001, Warzelnia soli w Ciechocinku i okolicy, [w:] S. Kubiak (red.), Ciechocinek. Dzieje uzdrowiska, Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławek, 89–111.
 
Gorbenko P., Gorbenko K., 2014, 30 years of halotherapy, Acta Balneologica, 56, 3, 150.
 
Mazur Z., 2007, Inowrocław jako uzdrowisko (część II), Biuletyn Przewodnicki, Oddział Kujawski PTTK we Włocławku, 89, 2–4.
 
Nocna A., 2016, Architektura urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego w Ciechocinku w świetle użytkowym i historycznym, [w:] S. Kubiak (red.), Ciechocinek i jego znaczenie we współczesnym lecznictwie uzdrowiskowo-rehabilitacyjnym, Zeszyty Naukowo-Historyczne Towarzystwa Przyjaciół Ciechocinka, 4, 129–150.
 
Piasecki P., 2010, Salinentechnik, [w:] F. Jaeger (red.), Enzyklopädie der Neuzeit, 2010, Band 11, Verlag J. B. Metzler, Stuttgart/Weimar, 542–549.
 
Ponikowska I., Ferson D., 2009, Nowoczesna medycyna uzdrowiskowa, Medi Press, Warszawa.
 
Sibora T., 2015, „Solanki” wczoraj i dziś. Zarys dziejów uzdrowiska 1875–2015, Drukarnia Poykal, Inowrocław.
 
Słownik Języka Polskiego, red. W. Doroszewski; hasło: tężnia – wersja elektroniczna [www.sjpd.pwn.pl], (dostęp: 25.03.2020).
 
Tłoczek I.F., 1958, Tężnie ciechocińskie, Ochrona Zabytków, 11/3–4 (42–43), 212–219.
 
Zabel B., 2008, Dzieje kołobrzeskich solanek, Wydawnictwo Reda, Kołobrzeg.
 
Ziółkowski B., 2001, Zarys dziejów Ciechocinka, [w:] S. Kubiak (red.), Ciechocinek. Dzieje uzdrowiska, Włocławskie Towarzystwo Naukowe, Włocławek, 15–88.

Information

Information: Geographical Studies, 2020, Issue 161, pp. 41 - 59

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Tężnie w Polsce. Geneza, stan i przyszłość zjawiska

English:

Graduation towers in Poland. Genesis, current state and future of the phenomenon

Authors

Institute of Geography, University of the National Education Commission, Krakow
Poland

Published at: 30.09.2020

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Robert Faracik (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish