FAQ
Jagiellonian University in Krakow logo

Koncepcje wychowania estetycznego w Królestwie Polskim w dobie przemian modernizacyjnych na przełomie XIX i XX wieku

Publication date: 14.11.2022

Polish Pedagogical Thought, VIII (2022), Issue 8, pp. 331 - 346

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.22.017.16070

Authors

,
Aneta Bołdyrew
University of Lodz, Poland, ul. Narutowicza 65, 90-131 Łódź
https://orcid.org/0000-0002-6121-0816 Orcid
All publications →
Joanna Falkowska
Nicolaus Copernicus University in Toruń
, Poland
https://orcid.org/0000-0002-6895-3014 Orcid
All publications →

Titles

Koncepcje wychowania estetycznego w Królestwie Polskim w dobie przemian modernizacyjnych na przełomie XIX i XX wieku

Abstract

W artykule przedstawiono najważniejsze koncepcje wychowania estetycznego w Królestwie Polskim u schyłku XIX i na początku XX w. Analizie poddano zarówno znane już teksty pedagogów i teoretyków sztuki, jak i te, które dotychczas nie były przedmiotem badań historyczno-pedagogicznych. Ponieważ edukacja estetyczna stanowi jeden z zasadniczych kierunków nowoczesnego wychowania autorki przedstawiły związki między przemianami społeczno-kulturalnymi, typowymi dla nowoczesności w okresie fin de siècle’u a okolicznościami sformułowania ideału wychowawczego homo aestheticus. Ukazano zachodnioeuropejskie korzenie tego ideału i jego recepcję w polskim piśmiennictwie. Koncepcje i praktyczne sposoby realizacji wychowania estetycznego w rozprawach i prasie są ważnym elementem polskiej refleksji pedagogicznej na temat edukacji przez sztukę. Ich autorzy przekonywali do uniwersalnej wartości idei wychowania estetycznego i podkreślali jego znaczenie dla holistycznie rozumianej edukacji młodego pokolenia.

ABSTRACT

Concepts of Aesthetic Education in the Kingdom of Poland in the Era of Modernization Changes at the Turn of the 19th and 20th Centuries

The article presents the most important concepts of aesthetic education in the Kingdom of Poland in the late 19th and early 20th centuries. The analysis covers both the already known texts of educators and art theorists, as well as those that have not been the subject of historical and pedagogical research so far. As aesthetic education is one of the main directions of modern education, the authors presented the relationship between the socio-cultural changes typical of modernity in the fin de siècle period and the circumstances of formulating the educational ideal of homo aestheticus. The Western European roots of this ideal and its reception in Polish literature are shown. Concepts and practical ways of implementing aesthetic education in dissertations and in the press are an important element of Polish pedagogical reflection on education through art. Their authors promoted the universal value of the idea of aesthetic education and emphasized its importance for the holistically understood education of the young generation.

References

Download references
Ambjornsson, Ronny. „Key Ellen”. W: Encyclopedia of Children and Childhood: In Historyand Society, red. Paula S. Fass, 522–523. New York – London: Macmillan Reference USA, 2004.
Boguszewska, Anna. „Miejsce przedmiotu «rysunek» w kształceniu ogólnym w pierwszej połowie XX wieku”. Przegląd Historyczno-Oświatowy 1–2 (2001): 65–81.
Bołdyrew, Aneta. „Nowoczesność, edukacja, młode pokolenie w perspektywie badań historyczno-pedagogicznych”. Wychowanie w Rodzinie 2 (2019): 65–79.
Br. R. „Wyrob zabawek polskich”. Zorza 6 (1914): 82–83, 7 (1914): 100–101.
Bujno, Maria. John Ruskin i jego poglądy. Warszawa: Zakłady Wydawnicze „M. Arct”, 1901.
Chmielewska, Katarzyna. „Podmiot jako utopia estetyczna: Listy o estetycznym wychowaniu człowieka Friedricha Schillera a Dziennik Witolda Gombrowicza”. Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 95 (4) (2004): 7–20.
Falkowska, Joanna. Ambasadorki wychowania. Poglądy pedagogiczne polskich kobiet w II połowie XIX wieku i początkach XX wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2018.
Gerson-Dąbrowska, Maria. Program i metodyka rysunku dla ochron i szkół początkowych. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, 1916.
Hutnikiewicz, Artur. Młoda Polska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.
Jaroszyński, Tadeusz. „Wykształcenie zawodowe i twórczość artystyczna”. Biblioteka Warszawska 3 (1905): 498.
Kropatsch, Anna. „Estetyka i literatura w wychowaniu szkolnym”. Wychowanie w Domu i Szkole 7 (1910): 614–621.
Kubiczek, Wojciech. Wychowanie estetyczne w szkolnictwie ogólnokształcącym zaboru rosyjskiego w  drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1996.
Lisiecka, Alicja. „Recepcja poglądów Johna Ruskina na wychowanie w Polsce przełomu XIX i XX wieku”. Biuletyn Historii Wychowania 42 (2020): 145–158.
Lubierzyński, Feliks. „Dziecko w sztuce”. Złoty Róg 43 (1912): 3–4.
M., „Rysunki dzieci w nauce poglądowej”. Przegląd Pedagogiczny 18 (1900): 205–207.
Marrene-Morzkowska, Waleria. „Wykształcenie estetyczne”. Przegląd Pedagogiczny 5 (1902): 49–51.
Mortkowiczowa, Janina. O wychowaniu estetycznym. Warszawa: G. Centnerszwer i Ska., 1903.
Mortkowiczowa, Janina. „Wychowanie estetyczne”. Nowe Tory 4 (1906): 385–408.
Moszczeńska, Iza. „Kształcenie muzykalności”. Przegląd Pedagogiczny 10 (1902): 116–117.
Moszczeńska, Iza. „Pożyteczne i niepożyteczne nauki”. Przegląd Pedagogiczny 11 (1899): 101.
Moszczeńska, Iza. „Rozwój smaku estetycznego u dzieci”. Przegląd Pedagogiczny 8 (1902): 86–88.
Moszczeńska, Iza. Zasady wychowania. Warszawa: Księgarnia Naukowa, 1907.
Niewiadomski, Eligiusz. Program i metoda nauki rysunków w średnich i wyższych szkołach techniczno-mechanicznych. Warszawa: Gebethner i Wolf, 1917.
Pankowska, Krystyna. „Rozwój polskiej teorii wychowania estetycznego – prekursorzy i twórcy”. Kwartalnik Pedagogiczny 4 (2017): 41–55.
Plater-Zyberkowna, Cecylia. W sprawie szkoły polskiej. Warszawa: P. Laskauer i S-ka, 1906.
Perez, Bernard. L’education des le berceau. Essai de pedagogie experimentale. Paryż: Ancienne Librairie Germer Baillirre, 1880.
Perez, Bernard. L’art et la poesie de l’enfant. Paryż: Ancienne Librairie Germer Baillirre, 1888.
Posner, Stanisław. „John Ruskin (1819–1900)”. Prawda 4 (1900): 43–44; 5 (1900): 55–56; 6 (1900): 68–69.
Rożanowski, Ryszard. „Homo aestheticus – «przebiegły chłop znad Dolnego Renu»”. Dyskurs 16 (2013): 202.
Saenger, Samuel. John Ruskin, jego życie i działalność. Warszawa: Wydawnictwo „Przeglądu tygodniowego”, 1901.
Schiller, Friedrich. „Listy o estetycznym wychowaniu człowiek”. W: Friedrich Schiller, Listy o estetycznym wychowaniu człowieka i inne rozprawy, tłum. Irena Krońska, Jerzy Prokopiuk. Warszawa: Czytelnik, 1972.
St. „Wartość życiowa sztuki”. Prąd. Miesięcznik Społeczny i Literacko-Naukowy. Dodatek stały: Dział młodzieży 1 (1911): 1–5.
Stempkowska-Kozierska, Melania. „Myśli o wychowaniu estetycznym”. Przegląd Pedagogiczny 16 (1904): 183; 17 (1904): 202.
Suchodolski, Bogdan. Wychowanie i strategia życia. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1983.
Szuman, Stefan. O sztuce i wychowaniu estetycznym. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1975.
Werner-Silberstein, Ada. Wstęp do estetyki nowoczesnej, cz. 1. Warszawa: Skład Główny w Księgarni E. Wende i S-ka, 1911.
Winiarski, Leon. William Morris. Warszawa: Skład Główny Księgarni J. Fiszera, 1900.
Wojnar, Irena. Estetyczna samowiedza człowieka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
Wojnar, Irena. Estetyka i wychowanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970.
Wojnar, Irena. Teoria wychowania estetycznego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
Zalewska-Pawiak, Mirosława. Wychowanie estetyczne dziecka w wieku przedszkolnym. Geneza i rozwój problematyki w polskiej teorii pedagogicznej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1988.
z.b. „Z Towarzystwa Badań nad Dziećmi”. Bluszcz 13 (1908): 145.
Żypowska, Eugenia. „Zabawa jako czynnik wychowania estetycznego”. Złoty Róg 52 (1912): 22–23.

Information

Information: Polish Pedagogical Thought, VIII (2022), Issue 8, pp. 331 - 346

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Koncepcje wychowania estetycznego w Królestwie Polskim w dobie przemian modernizacyjnych na przełomie XIX i XX wieku

English:

Concepts of Aesthetic Education in the Kingdom of Poland in the Era of Modernization Changes at the Turn of the 19th and 20th Centuries

Authors

https://orcid.org/0000-0002-6121-0816

Aneta Bołdyrew
University of Lodz, Poland, ul. Narutowicza 65, 90-131 Łódź
https://orcid.org/0000-0002-6121-0816 Orcid
All publications →

University of Lodz, Poland, ul. Narutowicza 65, 90-131 Łódź

https://orcid.org/0000-0002-6895-3014

Joanna Falkowska
Nicolaus Copernicus University in Toruń
, Poland
https://orcid.org/0000-0002-6895-3014 Orcid
All publications →

Nicolaus Copernicus University in Toruń
Poland

Published at: 14.11.2022

Article status: Open

Licence: CC BY  licence icon

Percentage share of authors:

Aneta Bołdyrew (Author) - 50%
Joanna Falkowska (Author) - 50%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish