FAQ
Jagiellonian University in Krakow logo

Opór w czynie - na kanwie budowy Szkół - Pomników Tysiąclecia. Wydźwięk realny i medialny

Publication date: 2020

The Polish Journal of the Arts and Culture. New Series, 2020, 12 (2/2020), pp. 11-26

https://doi.org/10.4467/24506249PJ.20.006.13445

Authors

Janusz Gołota
Institute of Journalism and Communication at the University of Warmia and Mazury in Olsztyn
All publications →

Titles

Opór w czynie - na kanwie budowy Szkół - Pomników Tysiąclecia. Wydźwięk realny i medialny

Abstract

Resistance in the act – on the canvas of the construction of Schools – Monuments of the Millennium
The article indicates various attitudes towards the construction of a thousand schools to celebrate the millennium of the Polish state. The undertaking was to provide a remedy for the post-war collapse of housing, a demographic explosion. It was also a political campaign, one of the aspects of which was the fight against the Catholic Church, including the 9-years Novena before the anniversary of the baptism of Poland. On the example of an effective campaign to build schools, various attitudes are visible: from authentic or opportunistic support, through official performance of duties, to contestation and even protests, complaints, and reluctance. In practice, one more attitude emerged: silence, which had a twofold value - in government practice it was withholding discrediting information, and on the other hand it was a kind of passive resistance.
 
Streszczenie
W artykule zasygnalizowane zostały różne postawy wobec akcji budowy tysiąca szkół na tysiąclecie państwa polskiego. Przedsięwzięcie miało stanowić remedium na powojenną zapaść lokalową szkolnictwa, eksplozję demograficzną oraz stanowić kampanię polityczną, której jednym z aspektów była walka z Kościołem katolickim, w tym 9 letnią Nowenną przed rocznicą chrztu Polski. Na przykładzie skutecznej akcji budowy tysiąclatek widoczne są różnorodne postawy: od autentycznego czy koniunkturalnego poparcia, poprzez urzędnicze wykonywanie powinności, aż po kontestację a nawet protesty, skargi, niechęć. W praktyce zarysowała się jeszcze jedna postawa: przemilczanie, które miało walor dwusieczny – w praktyce rządowej było wstrzymywaniem dyskredytujących informacji, a z drugiej strony stanowiło swoistą formę biernego oporu.

References

Źródła archiwalne
 
1. Archiwum Akt Nowych.
 
(a) Krajowy Komitet Społecznego Funduszu Budowy Szkół w Warszawie, sygn. 1170.
i. Posiedzenia KK i Komisji, t. 18 (1959), t. 16 (1961), t. 24 (1966).
ii. Zarządzenia i Wytyczne, t. 2 (1959), t. 3 (1960).
 
(b) Krajowy Komitet Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów w Warszawie sygn. 1171, t. 30.
 
(c) Najwyższa Izba Kontroli, sygn. 1154, Kontrola działalności społecznego Komitetu Funduszu Budowy Szkół – opracowanie zbiorcze, st. inspektor St. Skoroszewski, data rozpoczęcia 1 III 1965 data zakończenia: 30 IX 1965. Sprawozdanie Poufne NIK, AAN, sygn. 1154, t. 29/4.
 
(d) Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, Komitet Centralny, Wydział Nauki i Oświaty, sygn. 1354.
i. Dział Oświaty, 1960–1962, 237/XVI – 301.
ii. Społeczny Fundusz Budowy Szkół, 1965–1966,237/XVI – 516.
 
(e) Biuro Polityczne, mkf, 2895.
 
2. Archiwum Państwowe Olsztyn, Wojewódzki Komitet Frontu Jedności Narodu, sygn. 489, t. 97, 101.
 
Źródła drukowane
 
Co każdy obywatel o budowie szkół tysiąclecia w Łodzi wiedzieć powinien, wyd. Łódzki Komitet Społecznego Funduszu Budowy Szkół, Łódź, listopad 1960.
 
Instrukcja w sprawie społecznej akcji budowy 1000 szkół dla uczczenia Tysiąclecia Państwa Polskiego, Ogólnopolski Komitet Frontu Jedności Narodu i Krajowy Komitet Społecznego Funduszu Budowy Szkół Warszawa, grudzień 1958 roku, bez daty dziennej.
 
Statystyka urodzeń i zgonów po II wojnie światowej, „Rocznik Demograficzny”, Główny Urząd Statystyczny, 2012, s. 28–29.
 
Opracowania
 
Architektura i budownictwo szkolne PRL, red. J. Dobek, Z. Huszcza, F. Krysiak, J. Łoziński, Cz, Szymanek, Z. Szymański, A. Uniejewski, T. Wysocki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1976.
 
Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1999), Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2006.
 
Dudek A., Zblewski Z., Utopia nad Wisłą: historia Peerelu, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa, Bielsko-Biała, 2008.
 
Eisler J., Zarys dziejów politycznych Polski 1944–1989, BGW, Warszawa 1992.
 
Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945–1980, A. Wyd. Aneks, Londyn 1994.
 
Gołota J., Społeczny Fundusz Budowy Szkół, Powstanie, przykłady działalności, efekty (1958–1966), [w:] Polska Ludowa 1944–1989 – wybrane problemy historii politycznej i społecznej, red. D. Litwin-Lewandowska, K. Bałękowski, Wydawnictwo Tygiel, Lubin 2016, s. 302–316.
 
Gołota J., Around the social construction of schools in the Olsztyn voivodeship 1959–1965: (politics, economy, social communication), [w:] Past and contemporary contexts of school education in Warmia and Mazury. Pt. 1, Selected problems of the school education system in Warmia and Mazury: from II Republic of Poland to the end of the 20th century, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2018, s. 83–103.
 
Krzysztofowicz-Kozakowska S., Krasny, P., Walczak M., Sztuka w czasach PRL, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 2007.
 
Paczkowski A., Strajki, bunty, manifestacje jako „polska droga” przez socjalizm, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Poznań 2003.
 
Rozłuski J., Rozwój oświaty na wsi w latach 1945–1973: studium o inicjatywie społecznej, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1974.
 
Sowa A. L., Historia polityczna Polski 1944–1991, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011.
 
Terlecki R., Polska w niewoli 1945–1989. Historia sowieckiej kolonii, Wydawnictwo AA, Kraków 2015.
 
Prasa
 
„Biuletyn Informacyjny”, „Głos Nauczycielski”, „Nowa Szkoła”, „Słowo Polskie”,
 
„Trybuna Ludu”, „Życie Gospodarcze”, „Życie Warszawy”.

Information

Information: The Polish Journal of the Arts and Culture. New Series, 2020, 12 (2/2020), pp. 11-26

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Opór w czynie - na kanwie budowy Szkół - Pomników Tysiąclecia. Wydźwięk realny i medialny

English:
Resistance in the act – on the canvas of the construction of Schools – Monuments of the Millennium

Authors

Institute of Journalism and Communication at the University of Warmia and Mazury in Olsztyn

Published at: 2020

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Janusz Gołota (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish