FAQ

Początki naukowej toksykologii roślin i jej wpływ na narodziny koncepcji drobnoustrojowego pochodzenia chorób

Publication date: 11.09.2024

Modern medicine, 2024, Volume 30 (2024) Supplement I, pp. 217 - 264

https://doi.org/10.4467/12311960MN.24.019.20012

Authors

Jacek Drobnik
Medical University of Silesia in Katowice; Faculty of Pharmaceutical Science in Sosnowiec, Medical University of Silesia
, Poland
https://orcid.org/0000-0002-9996-5843 Orcid
All publications →

Titles

Początki naukowej toksykologii roślin i jej wpływ na narodziny koncepcji drobnoustrojowego pochodzenia chorób

Abstract

This work shows the birth of the concept of the microbial origin of disease in the 19th century, as influenced by earlier advances in the knowledge of drugs and poisons. It attempts to understand the essence of ancient medical theories (about miasmas, contagions, hospital infections, venoms of infectious diseases) by understanding the dosage forms of old anti-plague remedies and prophylactic behaviours. The ancient term miasma represented a pathogenic gas. It was considered a chemical poison and called aër, vapor or halitus in the 18th-century toxicology. Such a nature demanded to admit that gas retained its infectious nature in significant dilutions, which contradicted chemical knowledge. The 16thcentury term cont agium was an idea of contact infection and any other one caused by visible pathogenic matter. In the 19th century, hospital-acquired gangrene was thought to be transmitted by evaporating excretions and thus ultimately by the polluted air of hospital wards. This delayed the recognition of contagion as both contact infection and contamination of objects. In 1785, J. Plenck divided poisons into dose-dependent and dose-independent ones. The former were vegetable and inorganic chemical poisons. The latter caused infectious diseases, which he called virus. The idea of microorganisms was born only after the multiplication of chemical poisons was questioned. This required to assume that a pathogenic “poison” is produced in minute cells, living and able to reproduce. Hahnemann’s theory did not fi t with the concept of the microbial origin of disease.

References

Download references

van der Aa A.J., Biographisch Woordenboek der Nederlanden, deel 13, Haarlem 1868.

B.L. [Lutostański B.], Użycie środków odwietrzających, „Przegląd Lekarski” t. 10, z. 1, s. 5, t. 10, z. 2, s. 14, t. 10, z. 4, s. 30.

Beatus E., Męczkowski W., Rys historyczny oraz stan obecny szpitala Starozakonnych w Kaliszu, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego” 1904, z. 100, s. 1–260.

Bergius P.J., Materia medica e Regno Vegetabili, sistens Simplicia offi cinalia, pariter atque culinaria, Ed. 2, T. 1, Stockholmiae 1782.

Brach G., Lehrbuch der gerichtlichen Medicin, Ausgabe 2, Köln 1850.

Brachel P. à, Hygieia, id est bonae Valetudinis conservandae Thesaurus locupletissimus, Coloniae Agryppinae 1628.

Caels T.P., De Belgii Plantis Qualitate quadam Hominibus caeterisve Animalibus nociva seu venenata praeditis, Bruxellis 1774.

Canadelle M., Petit traicte et familier de la peste, A Geneve 1615.

Chądzyński J., Cholera w r. 1865, Lwów 1865.

Crantz H.J.N., Materia medica et chirurgica juxta systema Naturae digesta, t. 3, Viennae Austriae 1762.

Crantz H.J.N., Materia Medica et Chirurgica juxta Systema Naturae digesta, t. 3, Lovanii 1772.

Crombie A.C., Nauka średniowieczna i początki nauki nowożytnej, t. 1–2, Warszawa 1960.

Cursach J., Botanicus medicus ad Medicinae Alumnorum usum, Ex typis Joannis Fabregues liber 1, [sine loco] 1791.

Dantz I., Uffenbach P., Kräuterbuch der uralten und in aller Welt beruhmtesten Griechischen Scribenten Pedacii Dioscoridis Anazarbaei…, Franckfurt am Mayn 1610.

de Laugier R., Institutiones pharmaceuticae sive Philosophia pharmaceutica, Mutinae 1788.

Dispensatorium Brandenburgicum seu Norma, juxta quam in Provinciis Marchionatus Brandenburgici, Medicamenta Offi cinis familiaria dispensanda ac praeparanda sunt, Berolini 1698.

Drobnik J., Historia botaniki farmaceutycznej, Warszawa 2021.

Drobnik J., Pisa Iridis, groszki kosaćcowe, dawny środek ropopędny, „Farmacja Polska” 2012, t. 68, z. 4, s. 245–250.

Drobnik J., Zasługi Karola Linneusza dla postępu nauk farmaceutycznych w XVIII w., „Medycyna Nowożytna” t. 29, z. 1, s. 105–133.

Falęcki [n.], O cholerze. Kliniczny wykład profesora Dietla miany w r . 1854, Kraków 1865.

Fox N.J., Scientifi c Theory Choice and Social Structure: The Case of Joseph Lister’s Antisepsis, Humoral Theory and Asepsis, “History of Science” 1988; t. 26, z. 4, s. 367–397. DOI: https://doi.org/10.1177/007327538802600402.

Fracastorius H., De Sympathia et Antipathia Rerum liber unus. De Contagione et contagiosis Morbis et Curatione, Venetiis 1546.

Gandolph M., Instructio practica de Offi cio Parochorum aliorumque Curatorum pro Tempore Pestis expositorum, Salisburgi 1680.

Gardinius L. (DuGardin), Contra Pestem, sive de Pestis Natura, Causis, Signis, Prognosticis, Praecautione et Curatione, Duaci 1631.

Gockel E., Gallicinium medico-practicum sive Consiliorum, Observationum et Curationum medicinalium novarum Centuriae duae, cum dimida, Ulmae 1700.

Hahn S., Nieście i przyjmujcie Dobrą Nowinę. Wyzwania Nowej Ewangelizacji, Poznań 2015.

Hahnemann S., Organon of medicine, tłum. R.E. Dudgeon. W. Headland, London 1849.

Hering H., Tractatus de Pestilentia singularis, qui accessit Fasciculus Medicamentorum antipestilentialium…, Bremae 1638.

Holubar K., A kind of Mozart of medicine: Joseph Plenck (1735–1807), „Acta Dermato venerologica Croatica” 2003, t. 11, z. 4, s. 207–211.

Horstius J.D., Pharmacopoeia Galeno -chemica catholica, Francofurti ad Moenum 1651.

Jourdain [n.], Abhandlung über die chirurgischen Krankheiten des Mundes und der mit demselben in Verbindung stehenden Theile, t. 1, Nürnberg 1784.

Karaberopoulos D., Karamanou M., Androutsos G., The theriac in antiquity, „The Lancet” 2012, t. 379, z. 9830, s. 1942–1943.

Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000.

Klecki W., Rozwój współczesnej mikrobiologii chemicznej, „Kosmos” 1895, t. 20, s. 23–59.

Koźluk M., L’Aromathérapie au temps de la « peste » en France (XVIe-XVIIe siècles), [w:] M. Koźluk, M. Staroń (red.), L’art. de vivre, de survivre, de revivre. Approches littéraires. 50e anniversaire des études romanes à l’Université de Łódź, Łódź 2022.

Kuchowicz Z., Medycyna domowa w Polsce XVI w., „Rocznik Łódzki” 1973, t. XVIII (XXI), s. 63–76.

Kurzer Bericht wie man sich in Sterbensleufften beydes mit der Curation zuverhalten, Franckfurt an der Oder 1613.

Lessing M.B., Kurzer Abriss der Materia medica, Aufl . 2, Leipzig 1866.

Lutostański B., Jad cholery i odtruwanie przenośników tegoż jadu. Sprawozdanie z najnowszych poszukiwań, „Przegląd Lekarski” 1868, t. 7, z. 15, s. 125–127.

Markowski J., Rozprawa o toxylologii, „Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim Połączonego” 1829, t. 13, s. 296–319.

Moseley B., A treatise on the Lues bovilla or cow pox, London 1804.

Nahuys A.P., Dissertatio de Qualitate noxia Aëris in Nosocomiis et Carceribus ejusque Remediis, Harlemi 1770.

Nencki M., Pomysł oddychadła (respirator) mającego ochronić od chorób zaraźliwych udzielających się przez powietrze, „Dwutygodnik Medycyny Publicznej” 1879, t. 3, z. 6, s. 83–86.

Orfi la M.J.B., Traité des poisons tirés des règnes minéral, végétal et animal, ed. 3, t. 2, Paris 1826.

Paliga R. E., Wojny i epidemie w dziejach Rzeczypospolitej. Dżuma, cholera, tyfus, Warszawa 2022.

Petrycy S., Instructia abo nauka, jak się sprawować czasu moru, Kraków 1613.

Pękacka-Falkowska K., Profilaktyka przeciwdżumowa w nowożytnym Toruniu na przykładzie działań administracyjnych i leczenia, Toruń 2009.

Plenck J.J., Toxicologia seu Doctrina de Venenis et Antidotis, Viennae 1785.

Plezia M., Słownik łacińsko-polski, Warszawa 1999.

Powodowski H. Recepta duszna i cielesna przeciw powietrzu morowemu, Poznań 1589.

Raffeneau-Delile A., Dissertation sur le effets d’un poison de Java, applé Upas tieuté, et sur la Noix vomique, la fève de St.-Ignace, le Strychnos potatorum, et la pomme de vontac, qui sont du mème genre de plantes que l’Upas tieuté, Paris 1809.

Raj D., Pękacka-Falkowska K., Włodarczyk M., Węglorz J., The real Theriac – panacea, poisonous drug or quackery?, „Journal of Ethnopharmacology” 2021, t. 281. DOI: 10.1016/j.jep.2021.114535.

Rantzovius H., De conservanda Valetudine Liber in privatum Liberorum suorum Usum, Francofurti 1604.

Reid J.D., The disinfectant action of certain organic acids, „American Journal of Hygiene” 1932, nr 16, s. 540–556.

Schlesinger S., Venena eorumque Antidota, Budae 1837.

Schneider P.J., Ueber die Gifte in medicinisch-gerichtlicher und medicinischpolizeylicher Beziehung: Nebst einem Anhange von der Behandlung der Vergifteten im Allgemeinen, Würzburg 1815.

Schwenckfeld C., Thesaurus pharmaceuticus, Basileae 1587.

Sennert D., De Febribus Libri quattuor… qui accessit Fasciculus Medicamentorum contra Pestem, Francofurti et Wittebergae 1653.

Sennert D., De Febribus Libri quattuor…, ed. 2, auctior, Wittebergae 1628.

Sławikowski [n.], O aeroskopie w ogólności, a szczegółowo o takiemże narzędziu przez prof. Jendrassika w Peszcie, „Przegląd Lekarski” 1862, t. 1, z. 6, s. 7–8.

Störck A., Libellus de Usu medico Pulsatillae nigricantis, Vindobonae 1771.

Störck A., Libellus quo continuantur Experimenta et Observationes circa nova sua Medicamenta, Vindobonae 1765.

Störck A., Libellus quo demonstratur Colchici autumnalis radicem, Vindobonae 1763.

Störck A., Libellus quo demonstratur Herbam veteribus dictam Flammula Jovis, Viennae 1769.

Störck A., Libellus quod demonstratur Stramonium, Hyosciamum, Aconitum…, Vindobonae 1762.

Szeliga A., De Venenis et Morbis venenosis Tractatus locupletissimi. Ex voce excelentissimi Hieronymi Mercurialis Forolivien […] in libros duos digesti Opera Alberti Scheligii, Venetiis 1584.

Szneberger A., Książki O zachowaniu zdrowia człowieczego, od zarazy morowego powietrza, W Krakowie 1569.

Szumowski W., Historia medycyny filozoficznie ujęta, Warszawa 1994.

Śniadecki J., O wyziewach jadowitych i zarazach, „Pamiętnik Lekarski Warszawski” 1837, t. 1, z. 3, s. 395–429.

Umiastowski P., Nauka o morowym powietrzu na czwory xięgi rozlozona, W Krakowie 1591.

Wahrig B., Organisms that matter. German toxicology (1785–1822) and the role of Orfila’s textbook, [w:] J.R. Bertomeu-Sánchez, A. Nieto-Galan (red.), Chemistry, Medicine, and crime. Mateu J.B. Orfi la (1787–1853) and his times, Sagamore Beach 2006.

Wiernikowski A., Groszek B., Toksykologia kliniczna w Krakowie – XXXV lat działalności Kliniki Toksykologii, „Przegląd Lekarski” 2001, t. 58, z. 4, s. 171–174.

Woyna J., Pharmacopoea Cracoviensis, [w:] D.M. Matthias, Experimentorum medico-chymicorum Decades tres […] cui succedit Pharmacopoea Cracoviensis, Francofurti 1683.

von Wurzbach C., Störck, Anton Freiherr von, [w:] Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich, Theil 39, Wien 1879.

von Wurzbach C., Crantz, Heinrich Johann Nepomuk von, [w:] Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich, Theil 3, Wien 1858.

Information

Information: Modern medicine, 2024, Volume 30 (2024) Supplement I, pp. 217 - 264

Article type: Original article

Titles:

Polish: Początki naukowej toksykologii roślin i jej wpływ na narodziny koncepcji drobnoustrojowego pochodzenia chorób
English: The origins of scientific plant toxicology and its influence on the birth of the concept of the microbial origin of disease

Authors

https://orcid.org/0000-0002-9996-5843

Jacek Drobnik
Medical University of Silesia in Katowice; Faculty of Pharmaceutical Science in Sosnowiec, Medical University of Silesia
, Poland
https://orcid.org/0000-0002-9996-5843 Orcid
All publications →

Medical University of Silesia in Katowice; Faculty of Pharmaceutical Science in Sosnowiec, Medical University of Silesia
Poland

Published at: 11.09.2024

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Jacek Drobnik (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish