FAQ
National Archives in Krakow logo

Opis granic wsi Czeluśnica, Gąsówka i Umieszcz pod koniec XVIII w. w świetle pierwszego austriackiego katastru nieruchomości

Publication date: 25.11.2024

Krakowski Rocznik Archiwalny, 2023, XXIX, pp. 11 - 41

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.23.001.18609

Authors

Jakub Bodaszewski
Archiwum Państwowe w Rzeszowie Oddział w Sanoku
https://orcid.org/0000-0002-4100-7992 Orcid
All publications →

Titles

Opis granic wsi Czeluśnica, Gąsówka i Umieszcz pod koniec XVIII w. w świetle pierwszego austriackiego katastru nieruchomości

Abstract

Celem artykułu jest opisanie pomiarów katastralnych przeprowadzanych przez władze zaborcze austriackie w 1787 r. na podstawie zapisów z metryki józefińskiej z 1787 r. dla miejscowości Czeluśnica, Gąsówka i Umieszcz w dzisiejszym powiecie jasielskim. Ukazano nie tylko ustalanie przebiegu granic wsi, ale i poruszono kwestie dotyczące znaków granicznych, osób uczestniczących w komisjach pomiarowych oraz sposobów spisywania granic i ich uprawomocniania. Zwrócono uwagę na kierunek rozpoczynania pomiarów oraz słabo zbadaną sprawę tzw. świadków granicznych. Niniejszy artykuł, przy braku ksiąg metrykalnych, może stanowić także przyczynek do badań genealogicznych oraz geografii historycznej.

References

Download references
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Narodowe w Krakowie

Archiwum Adama Bogusza, adwokata w Krakowie, sygn. 29/1416/28.

Центральний Державний Историчний Aрхів України, м. Львів (Central’nij Deržavnij Istoričnij Arhiv Ukraini, m. L’viv) Галицькe Гyбepнaтopcтвo м. Львівгрyпa „Фaciї”, Йосифінська метрика Циркул Дуклянський, Грунтові метрики по земельного прибутку, описи земельних границь громади, правила фасіювання нив, сумарії та ін. документи с. Арламiв, Фонд 19, Опіс XV, Oд. Зб. 11 (Galyc’ke Gubernatorstvo, m. L’viv, grupa „Fasii”, Josyfins’ka metryka. Cyrkul Dukljans’kij, Gruntovi metryky po zemel’nogo prybutku, opysy zemel’nyh granyc’ gromady, fasijuvannja nyv, sumarii ta in. Dokumenty s. Arlamiv, Fond 19, Opis XV, Od. zb.11).

Галицькe Гyбepнaтopcтвo м. Львів грyпa „Фaciї”, Йосифінська метрика Циркул Дуклянський, Вiдoмocтi пpo пpибyтки вiд пaнщини з пepeлiкoм нaceлeння c. Хлeбнa, Пeтpiвкa Яcлiвcькoгo oкpyгy i мaэткoвий cтaн йoгo влacникa, Фонд 146, Опіс 17, Oд. Зб. 994 (Galyc’ke Gubernatorstvo, m. L’viv, grupa „Fasii”, Josyfins’ka metryka. Cyrkul Dukljans’kij, Vidomos’ci pro prybutky vidpanszczyny z perelikomnaselennja s. Hlebna, Petrivka Jaslivs’kogo okrugu i maetkovyj stan jogo vlasnyka, Fond 146, Opis 17, Od. zb. 994).

Галицькe Гyбepнaтopcтвo м. Львівг рyпa „Фaciї”, Йосифінська метрика Циркул Дуклянський, Грунтові метрики по земельного прибутку, описи земельних границь громади, правила фасіювання нив, сумарії та ін. документис. Целусница, Фонд 19, Опіс II, Oд. Зб. 312 (Galyc’ke Gubernatorstvo, m. L’viv, grupa „Fasii”, Josyfins’ka metryka. Cyrkul Dukljans’kij, Gruntovi metryky po zemel’nogo prybutku, opysy zemel’nyh granyc’ gromady, fasijuvannja nyv, sumarii ta in. dokumenty s. Celusnyca, Fond 19, Opis II, Od. zb. 312).

Галицькe Гyбepнaтopcтвo м. Львів грyпa „Фaciї”, Йосифінська метрика Циркул Дуклянський, Грунтові метрики по земельного прибутку, описи земельних границь громади, правила фасіювання нив, сумарії та ін. документи с. Госивка, Фонд 19, Опіс II, Oд. Зб. 313 (Galyc’ke Gubernatorstvo, m. L’viv, grupa „Fasii”, Josyfins’ka metryka. Cyrkul Dukljans’kij, Gruntovi metryky po zemel’nogo prybut- ku, opysy zemel’nyh granyc’ gromady, fasijuvannja nyv, sumarii ta in. Dokumenty s. Gosivka, Fond 19, Opis II, Od. zb. 313).

Галицькe Гyбepнaтopcтвo м. Львів грyпa „Фaciї”, Йосифінська метрика Циркул Дуклянський, Грунтові метрики по земельного прибутку, описи земельних границь громади, правила фасіювання нив, сумарії та ін. документи с. Потаківка, Фонд 19, Опіс II, Oд. 83 п. 1 (Galyc’ke Gubernatorstvo, m. L’viv, grupa „Fasii”, Josyfins’ka metryka. Cyrkul Dukljans’kij, Gruntovi metryky po ze- mel’nogo prybutku, opysy zemel’nyh granyc’ gromady, fasijuvannja nyv, sumarii ta in. dokumenty s. Potakivka, Fond 19, Opis II, Od. zb. 83, p.1).

Галицькe Гyбepнaтopcтвo м. Львів грyпa „Фaciї”, Йосифінська метрика Циркул Дуклянський, Грунтові метрики по земельного прибутку, описи земельних границь громади, правила фасіювання нив, сумарії та ін. документи с. Умещ, Фонд 19, Опіс II, Oд. Зб. 312 (Galyc’ke Gubernatorstvo, m. L’viv, grupa „Fasii”, Josyfins’ka metryka. Cyrkul Dukljans’kij, Gruntovi metryky po zemel’nogo prybut- ku, opysy zemel’nyh granyc’ gromady, fasijuvannja nyv, sumarii ta in. Dokumenty s. Umeszcz, Fond 19, Opis II, Od. zb. 312).

Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka NAN Ukrainy Oddział rękopisów. Zespół (fond) 141. Zbiór Aleksandra Czołowskiego. Dział (opis) I. 2429. Kataster właścicieli dóbr w Galicji ok. 1780 r.

Źródła drukowane

Długosz Jan: Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis nunc Primus e Codice autogra­ phoeditus. T. 2: Ecclesiae Parochiales. Kraków: Ex typographia Kirchmejeriana, 1864. Długosz Jan: Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis nunc Primus e Codice autographoeditus. T. 3: Monasteria. Kraków: Ex typographia Kirchmejeriana, 1864.

Informacja z 12 kwietnia 1785 r. W: Continuatio edictorum, mandatorum et universalium in regnis Galiciae et Lodomeriae a die 1. Januarii ad ultimam Decembris anno 1785 emanatorum. Kontynuacya wyrokow y rozkazow powszechnych w Galicyi y Lodomeryi Krolestwach od dnia 1 stycznia aż do końca grudnia roku 1785 wypadłych, t. 13. Lwów: Józef Piller, 1785.

Instrukcja katastralna. Informacja dla gruntowych zwierzchności, mandatariuszów lub ich substytutów i oficjalistów, jako też i dla gromad, jak się przy spisywaniu, rozmiarze i fasji, czyli wyznawaniu gruntów zachować mają. W: Continuatio edictorum, manda­ torum et universalium in regnis Galiciae et Lodomeriae a die 1. Januarii ad ultimam Decembris anno 1785 emanatorum. Kontynuacya wyrokow y rozkazow powszechnych w Galicyi y Lodomeryi Krolestwach od dnia 1 stycznia aż do końca grudnia roku 1785 wypadłych, t. 13. Lwów: Józef Piller, 1785.

Uniwersał z 12 kwietnia 1785 r. W: Continuatio edictorum, mandatorum et universalium in regnis Galiciae et Lodomeriae a die 1. Januarii ad ultimam Decembris anno 1785 emanatorum. Kontynuacya wyrokow y rozkazow powszechnych w Galicyi y Lodomeryi Krolestwach od dnia 1 stycznia aż do końca grudnia roku 1785 wypadłych, t. 13. Lwów: Józef Piller, 1785.

Opracowania

Bukowski Waldemar, Bogusław Dybaś, Zdzisław Noga: Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779–1783, t. 3, cz. A, sekcje 53–80. Kraków: Wydawnictwo Antykwa, 2015.

Dubiel Franciszek: Gmina Tarnowiec. Dzieje dawne i współczesne. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1994.

Duma Paweł: Tajne świadki graniczne w Europie Środkowej od XVI do XIX w. – problem słabo zbadany. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2015, R. 63, nr 1, s. 79–91.

Felcenloben Dariusz: Granice nieruchomości i sposoby ich ustalania. Warszawa: LexisNexis, 2013.

Figlus Tomasz: Uwagi na temat procesu kształtowania granic wsi w Polsce do końca XVIII wieku w kontekście morfogenetycznym. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”2015, t. 4, s. 253–276.

Gloger Zygmunt: Encyklopedja staropolska ilustrowana, t. 2. Warszawa: Druk P. Laskauera i W. Babickiego, 1901.

Gołaski Janusz: Technika rozgraniczania dóbr ziemskich w końcu XVI i w XVII wieku w świetle poznańskich ksiąg podkomorskich. „Przegląd Geodezyjny” 1959, R. 31, nr 11–12, s. 449–455.

Gołaski Janusz: Technika rozgraniczania dóbr ziemskich w XVIII wieku w świetle poznańskich ksiąg podkomorskich. „Przegląd Geodezyjny” 1961, R. 33, nr 5, cz. 1, s. 186–191.

Kiersnowski Ryszard: Znaki graniczne w Polsce średniowiecznej. „Archeologia Polski” 1960, t. 5, s. 257–289.

Kuczera Aleksander: Samborszczyzna. Ilustrowana monografia miasta Sambora i ekonomii Samborskiej, t. 2. Sambor: Księgarnia Nauczycielska w Samborze, 1937.

Łaguna Stosław: O prawie granicznym polskiem. Warszawa: J. Bieliński, 1875.

Łaszewski Ryszard: Wiejskie prawo karne w Polsce XVI–XVIII w. Toruń: UMK, 1988.

Moniuszko Adam: Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej (XVI–XVIII w.). Zarys wykładu z wyborem źródeł. Warszawa: Campidoglio, 2017.

Nowak Daniel Krzysztof: Austriackie katastry gruntowe na terenie Galicji. Metryka Józefińska (1785–1789) Metryka Franciszkańska (1819–1820) i Stały Kataster Galicyjski (1844–1854). Krosno: Wydawnictwo Ruthenus, 2020.

Piórkowska-Flieger Joanna: Przestępstwa przeciwko państwu i dobrom zbiorowym. W: System prawa karnego, t. 8. Red. Lech Gardocki. Warszawa: Wydawnictwo C–H Beck, 2013.

Sarna Władysław: Opis powiatu jasielskiego. Jasło: Drukarnia Stanisław Kuźniarski, 1908.

Smolka Stanisław: Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego. Cz. 2: Obejmująca rzeczy od roku 1401 do roku 1506. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1875.

Stoksik Janina: „Zjazdowy sąd komorniczy”. Praktyka wytyczania granic przez Sąd Podkomorski.

„Krakowski Rocznik Archiwalny” 2011, t. 17, s. 25–46.

Stoksik Janina Mirosława: Geometrzy małopolscy do końca XVIII wieku. Z dziejów geodezji i kartografii wielkoskalowej w Polsce. Kraków: Archiwum Narodowe w Krakowie, 2013.

Stoksikówna Janina: Galicyjski kataster gruntowy, jego geneza, dzieje i spuścizna aktowa.

„Archeion” 1975, t. 63, s. 165–187.

Styś Wincenty: Metryki gruntowe józefińskie i franciszkańskie jako źródło do historii gospodarczej Galicji. „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1932–1933, t. 2, s. 57–92.

Sygit Adam: Sporne kwestie na tle prawnokarnej ochrony znaków granicznych. „Prokuratura i Prawo” 2017, t. 6, s. 89–103.

Ślusarek Krzysztof: Materiały podatkowe jako źródło do dziejów miast galicyjskich w czasach józefińskich. W: Galicyjskie miasta w epoce zmian społeczno-politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII–XIX wieku. Red. Tomasz Kargol, Bogdan Pietryszak, Krzysztof Ślusarek. Kraków–Lwów: Towarzystwo Wydawnicze Historia Jagellonica, 2018, s. 269–287.

Śmiałowska-Uberman Zofia: Prawo geodezyjne i kartograficzne. Komentarz. Katowice: Wydawnictwo Gall, 1999.

Urbańczyk Stanisław: Słownik staropolski, t. 9, z. 5 (59) (Uczynić–Upomionąć). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987.

Wiśniewski Jerzy: Dzieje osadnictwa w pow. augustowskim od XV do końca XVIII wieku. W: Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego. Red. Jerzy Antoniewicz. Białystok: Białostockie Towarzystwo Naukowe, 1967, s. 13–294.

Wróbel Włodzimierz, Zoll Andrzej: Komentarz. Kodeks karny. Cz.: Szczegółowa, t. 2. Kraków: Wydawnictwo Wolters Kluwer, 2008.

Information

Information: Krakowski Rocznik Archiwalny, 2023, XXIX, pp. 11 - 41

Article type: Original article

Titles:

Polish:
Opis granic wsi Czeluśnica, Gąsówka i Umieszcz pod koniec XVIII w. w świetle pierwszego austriackiego katastru nieruchomości
English: Description of the Czeluśnica, Gąsówka and Umieszcz village borders at the end of the 18th century in the light of the first Austrian real estate cadastre

Authors

https://orcid.org/0000-0002-4100-7992

Jakub Bodaszewski
Archiwum Państwowe w Rzeszowie Oddział w Sanoku
https://orcid.org/0000-0002-4100-7992 Orcid
All publications →

Archiwum Państwowe w Rzeszowie Oddział w Sanoku

Published at: 25.11.2024

Article status: Open

Licence: CC BY  licence icon

Percentage share of authors:

Jakub Bodaszewski (Author) - 100%

Information about author:

Jakub Bodaszewski – senior archival worker, Sanok Branch of the State Archives in Rzeszow; research interests: the economy and society of Galicia in the years 1772–1850, the Spring of Nations in Galicia in the years 1848–1849, cartography of Galicia, genealogy, political parties of the Second Polish Republic; e-mail: bodaszewski88@vp.pl

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish