Maciej Czerwiński

The article discusses the role played in the early 1950s by M. Krleža’s essay titled The Gold and Silver of Zadar (1951), as well as the circumstances of its emergence. In addition to the text itself, the analysis also encompasses Krleža’s unpublished notes from his trip to Dalmatia, his scholarly production, journalism and political discourse of that time (in the light of Krleža’s earlier literary works and essays). The aim of the paper is to indicate the ways in which cultural heritage was processed to semioticise space (Dalmatia within Yugoslavia) in the context of articulating certain political visions.

Niniejszy tekst został napisany w momencie, w którym Chorwacja – drugi kraj powstały na gruzach komunistycznej Jugosławii – przygotowywała się do wejścia do Unii Europejskiej, co ostatecznie nastąpiło 1 lipca 2013 r. Choć aspekt polityczny integracji europejskiej nie zmienia w zasadniczym stopniu ogólnych dylematów chorwackiej kultury, to jednak – za sprawą doraźnej akcji propagandowej prowadzonej przez wszystkie strony sporu politycznego – wyjaskrawia pewne fundamentalne jej obszary. Jednym z nich jest spór historyczny, ale w swojej istocie kulturowy, przebiegający wzdłuż linii podziałów politycznych, które dzielą społeczeństwo, mówiąc umownie, na lewicę i prawicę. Polaryzacja taka nie odbiega od przeciętnego modelu w innych krajach europejskich, ale charakteryzują ją również okoliczności lokalne, do tego stopnia odmienne od polskich, że nakładanie na chorwacką i jugosłowiańską rzeczywistość społeczną polskich okularów może prowadzić do skrajnie uproszczonych ocen.

In the article a problem of mutual intertwining relationships between two Croatian short novels is taken into consideration. Although Vjekoslav Kaleb’s Glorious Dust (1954) and Antun Šoljan’s Short Excursion (1965) are set in a diff erent chronotope, namely the former in the Dalmatian hinterland during World War Two and the latter in the Istrian post- war Yugoslav reality, they possess some similar structural features. Among resemblances a motif of journey, taken allegorically as life (conceptual metaphor “life if a journey”), that binds together the two novels, is the most important. The author of this article attempts to investigate the problem of such a concept of journey referring both to the  philosophy of existentialism (notably Camus and Sartre) and literary preoccupations concerning the problem of meaningfulness and senselessness of human raison d’être.

The aim of the article is to discuss the forgotten motif of a Dalmatian wet nurse in the artistic prose of three writers: Milan Begović, Vladan Desnica and Enzo Bettiza, and attempt to situate it in the context of disputes over Dalmatia. The literary update on the motif is in line with the modeling strategies of Dalmatian hinterland referring to the vision of “noble savages” (the Morlacchis/Vlajs). They can serve in bringing about the colonisation policy (as was done in the 18th century by the Republic of Venice) as well as in defining complex relationships in this Croatian-Serbian-Italian borderlands.