Zapomniane dziedzictwo, czyli o ludowych nazwach miesięcy okresu jesienno-zimowego w Rumunii
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEZapomniane dziedzictwo, czyli o ludowych nazwach miesięcy okresu jesienno-zimowego w Rumunii
Data publikacji: 10.09.2013
Zarządzanie w Kulturze, 2013, Tom 14, Numer 3, s. 263 - 279
https://doi.org/10.4467/20843976ZK.13.018.1340Autorzy
Zapomniane dziedzictwo, czyli o ludowych nazwach miesięcy okresu jesienno-zimowego w Rumunii
The meaning of time in culture as presented on the examples of the folk names for the autumn and winter months in Romania
The category of time functioning in individual cultures, as well as calendars – the corresponding systems of time classification – can be perceived as examples of cultural phenomena. They prove to be extremely interesting, but at the same time difficult to analyze. In many cases the circumstances are quite complicated as there are various methods of measuring time within an individual culture. They correspond to the national, secular calendars, the official religion, the calendars of minority faiths, and the so-called folk tradition. The purpose of this article is to analyze the names of the months functioning in the Romanian folk culture in the context of the official names of months present in the Romanian language. Cultural anthropology, supported by the idea of research on cultural senses and meanings as well as the inter-translation among them denotes that the traditions presented vary, are incoherent and refer to various sources. However, for a few centuries they have been undergoing a process of formulation within one cultural domain. The fundamental issue for an anthropologist is to be convinced that a proper linguistic translation cannot be conducted unless the senses and meanings of a given culture are quite profoundly penetrated.
The ethnolinguistic as well as cultural analyses plainly indicate that behind the contemporary division into twelve months there might be another, even older tradition of time classification. A part of the folk nomenclature is of a very distant provenance; it is known to have been present in the religious texts around the Romanian land as long ago as at least the second half of the 16th century. The nomenclature corresponded to the phenomena observed in nature, the changes of seasons and the vegetation cycle of plants. Other functioning names mentioned household activities, agricultural labour performed in the fi elds and the village life. The names of the months and weeks within them encompass various mythological aspects. They refer to people’s beliefs and significant personas of the folk pantheon. The names also relate to religious attributes associated with saints from the liturgical calendar and the customs as well as rituals of the Orthodox Church performed at a given time of the year. They were a result of a different perception of time – not linear and historical, but rather cyclical, making a full circle during the year.
Despite the fact that folk culture is slowly disappearing and the global infl uence is gaining momentum, the folk names of the months are still present in the contemporary official language of the Orthodox Church as well as within the popular culture
A., Antropologia. Zarys teorii i historii, Warszawa 2006.
Cârlan-Antoci G.-L., Ţăranul român între forţele naturii şi puterile divine, „Acta Yassyensia Comparationis” 2000, nr 4, s. 48–52.
Clifford J., Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, Warszawa 2000.
Cristea J.M., Sărbătorile lupilor, http://www.agero-stuttgart.de/REVISTA-AGERO/ISTORIE/Sarbatorile%20lupilor%20de%20JMC.htm [odczyt: 3.09.2012].
Deliège R., Historia antropologii, Warszawa 2011.
Dicţionarul explicativ al limbii române, http://dexonline.ro [odczyt: 3.12.2012].
Dudaş F., Codicele prologar slavon scris la mănăstirea Perii Maramureşului în 1599–1600, în timpul doamnei lui Mihai Viteazul, http://crisia.mtariicrisurilor.ro/pdf/2010/FDudas.pdf
Dumistrăcel S., Andrei, cap de iarnă, http://www.ziarullumina.ro/articole;1884;0;4667;0;Andrei--cap-de-iarna.html [odczyt: 3.06.2012].
Dumistrăcel S., Vin brumele, http://www.ziarullumina.ro/articole;1758;0;64093;0;Vin-brumele. html [odczyt: 4.06.2012].
Dudaş F., Manuscrisele româneşti din bisericele Bihorului, część II – Literatura medievală şi catalogul manuscriselor, Oradea 1986.
Duta C.-I., Calendarul popular al Românilor, http://ro.scribd.com/doc/82326659/Calendarul-Popular-Al-Romanilor [odczyt: 1.10.2012].
Eco U., Diariusz najmniejszy, Kraków 2007.
Eliade M., Historia wierzeń i idei religijnych, t. III – Od Mahometa do wieku Reform, Warszawa 1995.
Eller J.D., Antropologia kulturowa. Globalne siły, lokalne światy, Kraków 2012.
Geertz C., Dzieło i życie. Antropolog jako autor, Warszawa 2000.
Geertz C., Interpretacja kultur. Wybrane eseje, Kraków 2005.
Geertz C., Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, Kraków 2005.
Geremek B., Słowiańskie nazwy miesięcy: między folklorem a historią [w:] Cultus et cognito. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976, s. 151–160.
Gębarowicz M., Mater misericordiae Pokrow-Pokrowa w sztuce i legendzie Środkowo-Wschodniej Europy, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1986 (Studia z Historii Sztuki, nr 38).
Gheorghiu C.D., Calendarul femeilor superstiţioase, Piatra-Neamţ 1907.
Gloger Z., Encyklopedia staropolska, t. 3, Warszawa 1902.
Hasdeu B.P., Codex Sturdzanus. Studiu filologic, studiu lingvistic, ediţie de text şi indice de cuvinte de G. Chivu, Bucureşti 1993.
Hedeşan O., Lecţii despre calendarul, Timişoara 2005.
Larre C., Empiryczne pojmowanie czasu a koncepcja historii w myśli chińskiej [w:] A. Zajączkowski (red.), Czas w kulturze, Warszawa 1988.
Leonte L., Calendarul popular românesc, http://flamuraverde.wordpress.com/2011/05/10/explicatia-calendarului-popular-romanesc/ [odczyt: 1.10.2012].
Marian S.Fl., Descântece poporane române. Vrăji, farmece şi desfaceri, Bucureşti 1996.
Miklosich F., Die slawischen Monatsnamen, „Denkschriften d. k. Akademie d. Wissenschaften”, t. XVII, Wien 1868, s. 1–38.
Mihăilescu G., Vechi texte româneşti de prevestice: Gromovnicul, http://aub.unibuc.ro/index.pl/vechi_texte_romneti_de_prevestire_gromovnicul [odczyt: 2.09.2012].
Mureşan R.P., Stilismul în România (1924–2011), Sibiu 2012.
Nicolescu C., Sfântul Mare Mucenic Gheorghe Purtătorul de Buruinţă. Viaţa, minunile, legende şi obiceiurile, Bucureşti 1999.
Niculiţă-Voronca E., Datinele şi credinţele poporului român adunate şi aşezate în ordine mitologică, vol. I, Iaşi 1998.
Olteanu A., Calendarele poporului român, Bucureşti 2001.
Pamfile T., Sărbătorile la români, Bucureşti 1997.
Panaitescu P. (red,), Cronicile slavo-romîne din sec. XV–XVI publicate de Ion Bogdan, Bucureşti 1959.
Photius of Traditsa, The 70th Anniversary of the Pan-Orthodox Congress, Part II of II A Major Step on the Path Towards Apostasy, http://orthodoxinfo.com/ecumenism/photii_2.aspx [odczyt: 2.09.2012].
Pop P., Tradiţii şi obiceiuri în luna lui Brumărel, http://petrutapop.ro/calendar-popular/octombrie/traditii-si-obiceiuri-in-brumarel/ [odczyt: 13.09.2012].
Porawska J., Jak Polacy i Rumuni mierzą czas? Nazwy miesięcy jako językowe odzwierciedlenie kultury [w:] Polacy i Rumuni na drodze do wzajemnego poznania. Materiały z sympozjum, Suceava 2002.
Richards E.G., Odmierzanie czasu, Warszawa 1999.
Sala M., Istoria cuvintelor. IX. Numele lunilor în România, „ProSeaculum” 2006, nr 5–6.
Septembrie-Rapciune, http://www.antrec.ro/index.php?option=com_content&view=article&id=114 [odczyt: 13.10.2012].
Tarkowska E., Czas w społeczeństwie. Problemy, tradycje, kierunki badań, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
Theodossiou E., Manimanis V.N., Dimitrijevi´c M.S., Six Calendar Systems in the European History from 18th to 20th Century, „Bulgarian Astronomical Journal” 2011, nr 16, s. 109–233.
Wąsowicz H., Kalendarz juliański i gregoriański [w:] Z. Kijas (red.), Czas i kalendarz, Kraków 2001, s. 117–158.
Wąsowicz H., Kalendarz chrześcijański [w:] Z. Kijas (red.), Czas i kalendarz, Kraków 2001, s. 77–115.
Wąsowicz H., Kalendarz rzymski [w:] E. Gigilewicz (red.), Kalendarze, Lublin 2003.
A., Antropologia. Zarys teorii i historii, Warszawa 2006.
Cârlan-Antoci G.-L., Ţăranul român între forţele naturii şi puterile divine, „Acta Yassyensia Comparationis” 2000, nr 4, s. 48–52.
Clifford J., Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, Warszawa 2000.
Cristea J.M., Sărbătorile lupilor, http://www.agero-stuttgart.de/REVISTA-AGERO/ISTORIE/Sarbatorile%20lupilor%20de%20JMC.htm [odczyt: 3.09.2012].
Deliège R., Historia antropologii, Warszawa 2011.
Dicţionarul explicativ al limbii române, http://dexonline.ro [odczyt: 3.12.2012].
Dudaş F., Codicele prologar slavon scris la mănăstirea Perii Maramureşului în 1599–1600, în timpul doamnei lui Mihai Viteazul, http://crisia.mtariicrisurilor.ro/pdf/2010/FDudas.pdf
Dumistrăcel S., Andrei, cap de iarnă, http://www.ziarullumina.ro/articole;1884;0;4667;0;Andrei--cap-de-iarna.html [odczyt: 3.06.2012].
Dumistrăcel S., Vin brumele, http://www.ziarullumina.ro/articole;1758;0;64093;0;Vin-brumele. html [odczyt: 4.06.2012].
Dudaş F., Manuscrisele româneşti din bisericele Bihorului, część II – Literatura medievală şi catalogul manuscriselor, Oradea 1986.
Duta C.-I., Calendarul popular al Românilor, http://ro.scribd.com/doc/82326659/Calendarul-Popular-Al-Romanilor [odczyt: 1.10.2012].
Eco U., Diariusz najmniejszy, Kraków 2007.
Eliade M., Historia wierzeń i idei religijnych, t. III – Od Mahometa do wieku Reform, Warszawa 1995.
Eller J.D., Antropologia kulturowa. Globalne siły, lokalne światy, Kraków 2012.
Geertz C., Dzieło i życie. Antropolog jako autor, Warszawa 2000.
Geertz C., Interpretacja kultur. Wybrane eseje, Kraków 2005.
Geertz C., Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, Kraków 2005.
Geremek B., Słowiańskie nazwy miesięcy: między folklorem a historią [w:] Cultus et cognito. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976, s. 151–160.
Gębarowicz M., Mater misericordiae Pokrow-Pokrowa w sztuce i legendzie Środkowo-Wschodniej Europy, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1986 (Studia z Historii Sztuki, nr 38).
Gheorghiu C.D., Calendarul femeilor superstiţioase, Piatra-Neamţ 1907.
Gloger Z., Encyklopedia staropolska, t. 3, Warszawa 1902.
Hasdeu B.P., Codex Sturdzanus. Studiu filologic, studiu lingvistic, ediţie de text şi indice de cuvinte de G. Chivu, Bucureşti 1993.
Hedeşan O., Lecţii despre calendarul, Timişoara 2005.
Larre C., Empiryczne pojmowanie czasu a koncepcja historii w myśli chińskiej [w:] A. Zajączkowski (red.), Czas w kulturze, Warszawa 1988.
Leonte L., Calendarul popular românesc, http://flamuraverde.wordpress.com/2011/05/10/explicatia-calendarului-popular-romanesc/ [odczyt: 1.10.2012].
Marian S.Fl., Descântece poporane române. Vrăji, farmece şi desfaceri, Bucureşti 1996.
Miklosich F., Die slawischen Monatsnamen, „Denkschriften d. k. Akademie d. Wissenschaften”, t. XVII, Wien 1868, s. 1–38.
Mihăilescu G., Vechi texte româneşti de prevestice: Gromovnicul, http://aub.unibuc.ro/index.pl/vechi_texte_romneti_de_prevestire_gromovnicul [odczyt: 2.09.2012].
Mureşan R.P., Stilismul în România (1924–2011), Sibiu 2012.
Nicolescu C., Sfântul Mare Mucenic Gheorghe Purtătorul de Buruinţă. Viaţa, minunile, legende şi obiceiurile, Bucureşti 1999.
Niculiţă-Voronca E., Datinele şi credinţele poporului român adunate şi aşezate în ordine mitologică, vol. I, Iaşi 1998.
Olteanu A., Calendarele poporului român, Bucureşti 2001.
Pamfile T., Sărbătorile la români, Bucureşti 1997.
Panaitescu P. (red,), Cronicile slavo-romîne din sec. XV–XVI publicate de Ion Bogdan, Bucureşti 1959.
Photius of Traditsa, The 70th Anniversary of the Pan-Orthodox Congress, Part II of II A Major Step on the Path Towards Apostasy, http://orthodoxinfo.com/ecumenism/photii_2.aspx [odczyt: 2.09.2012].
Pop P., Tradiţii şi obiceiuri în luna lui Brumărel, http://petrutapop.ro/calendar-popular/octombrie/traditii-si-obiceiuri-in-brumarel/ [odczyt: 13.09.2012].
Porawska J., Jak Polacy i Rumuni mierzą czas? Nazwy miesięcy jako językowe odzwierciedlenie kultury [w:] Polacy i Rumuni na drodze do wzajemnego poznania. Materiały z sympozjum, Suceava 2002.
Richards E.G., Odmierzanie czasu, Warszawa 1999.
Sala M., Istoria cuvintelor. IX. Numele lunilor în România, „ProSeaculum” 2006, nr 5–6.
Septembrie-Rapciune, http://www.antrec.ro/index.php?option=com_content&view=article&id=114 [odczyt: 13.10.2012].
Tarkowska E., Czas w społeczeństwie. Problemy, tradycje, kierunki badań, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
Theodossiou E., Manimanis V.N., Dimitrijevi´c M.S., Six Calendar Systems in the European History from 18th to 20th Century, „Bulgarian Astronomical Journal” 2011, nr 16, s. 109–233.
Wąsowicz H., Kalendarz juliański i gregoriański [w:] Z. Kijas (red.), Czas i kalendarz, Kraków 2001, s. 117–158.
Wąsowicz H., Kalendarz chrześcijański [w:] Z. Kijas (red.), Czas i kalendarz, Kraków 2001, s. 77–115.
Wąsowicz H., Kalendarz rzymski [w:] E. Gigilewicz (red.), Kalendarze, Lublin 2003.
Informacje: Zarządzanie w Kulturze, 2013, Tom 14, Numer 3, s. 263 - 279
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Zapomniane dziedzictwo, czyli o ludowych nazwach miesięcy okresu jesienno-zimowego w Rumunii
The meaning of time in culture as presented on the examples of the folk names for the autumn and winter months in Romania
Instytut Kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego
ul. prof. Stanisława Łojasiewicza 4, 30-348 Kraków, Polska
Publikacja: 10.09.2013
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 3352
Liczba pobrań: 1280