Celem artykułu jest naszkicowanie stosunku władzy i społeczeństwa sowieckiego wobec Żydów od zakończenia II wojny światowej do rozwiązania ZSRR. Szczególnie istotne stało się wykazanie antysemickiej polityki i propagandy reżimu stalinowskiego. Celem jest także wyznaczenie zmiany w podejściu do Żydów, która nastąpiła po dojściu do władzy Chruszczowa. Liberalizacji systemu towarzyszyło złagodzenie antysemickiej propagandy. W artykule nakreślony zostanie również okres stagnacji systemu władzy w ZSRR w okresie rządów Breżniewa. Odbije się on negatywnie na sytuacji Żydów w tym państwie. Propagowana jedność i braterstwo narodów zestawiana była z szykanami biurokratycznymi wobec Żydów. Blokowano także ich emigrację oraz stosowano powszechną inwigilację. W latach 70. XX w. na poprawę ich położenia wpłynęło odprężenie międzynarodowe. W okresie „pieriestrojki” Gorbaczowa nastąpił wzrost nacjonalizmu rosyjskiego i nastrojów antysemickich. Pojawiły się grupy dysydenckie, polepszyły możliwości rozwoju organizacyjnego i kultury żydowskiej, nasiliła się emigracja. Pojawiło się poparcie ze strony Światowego Kongresu Żydów. W systemie sowieckim stosunek do Żydów widoczny był na dwóch płaszczyznach charakteryzujących się antysemityzmem państwowym i antysemityzmem społecznym.

aim of this article is to sketch the attitude of Soviet power and society towards the Jews from the end of the Second World War until the dissolution of the USSR. It has become particularly important to demonstrate the anti‑ Semitic policies and propaganda of the Stalinist regime. The aim is also to delineate the change in attitude towards Jews that occurred after Khrushchev came to power. The liberalisation of the regime was accompanied by a softening of anti‑ Semitic propaganda. The article will also outline the period of stagnation of the system of power in the USSR during Brezhnev’s rule. It will reflect negatively on the situation of Jews in the country. The promoted unity and brotherhood of nations was juxtaposed with bureaucratic harassment of the Jews. Their emigration was also blocked and widespread surveillance was carried out. In the 1970s, their situation was improved by international relaxation. The period of Gorbachev’s Perestroika saw a rise in Russian nationalism and anti‑ Semitic sentiment. Dissident groups emerged, opportunities for Jewish organisational development and culture improved, and emigration intensified. There was support from the World Jewish Congress. In the Soviet system, attitudes towards Jews were visible on two levels characterised by state anti‑ Semitism and social anti Semitism.