„Znać iżeście i bestyj podlejszy”. Zoomorficzne inkarnacje Szatana w Żywotach świętych Piotra Skargi
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 2019
Terminus, 2019, Tom 21, zeszyt 2 (51) 2019, s. 245 - 268
https://doi.org/10.4467/20843844TE.19.018.11192Autorzy
“You Are Evidently Inferior Even to Beasts.” Zoomorphic Incarnations of Satan in Piotr Skarga’s The Lives of the Saints
The paper presents the animal incarnations of Satan in the The Lives of the Saints (Żywoty świętych) by Piotr Skarga. Animal motifs are not independent elements in this work, but only part of larger narrative entireties, so-called miracula, which have not yet been analysed. Scholars (H. Barycz, J. Tazbir) considered them elements that depreciated a monumental work of art. These views have been revised recently. Newer findings (by authors such as A. Kapuścińska, A. Ceccherelli, A. Nowicka- Jeżowa, K. Kiszkowiak) shed a slightly different light on the miraculous plots in The Lives of the Saints. However, even these researchers do not offer detailed analyses of miracula. On the contrary, they publish panoramic, comprehensive studies that usually present such texts in the context of a specific problem (e.g. the influence on the shape of post-Tridentine devotion). In this paper, Cybulska attempts to interpret animal motifs using the findings of the so-called Silesian school of micrology. This method seems appropriate as it involves focusing on detail. Moreover, as Aleksander Nawarecki stated, “The aspect of degradation, or rejection is important.” This is how miracula were perceived for a long time—as elements that diminish the value of The Lives of the Saints. Are miracular motifs, and specifically animal motifs present in them, irrelevant from the perspective of literary studies? This paper is intended to demonstrate that this is not the case. Although scattered in a large text and seemingly of little value to its interpretation, these motifs are in fact carriers of important content. They show how the nature and ontology of evil were understood and how the influence of evil on man was perceived in the epoch in which Lives were written.
Źródła
Bielski M., Kronika wszystkiego świata, Kraków: Mateusz Siebeneicher, 1564.
Biernat z Lublina, Żywot Ezopa Fryga […], Kraków: Stanisław Szarffenberger, 1578.
Bułhakow M., Mistrz i Małgorzata, przeł. L.A. Przebina, G. Przebina, I. Przebina, Kraków 2016.
Eire. Wiersze irlandzkie: VI–XIX wiek, wybór, przeł. i oprac. E. Bryll, M. Goraj-Bryll, [zebrał i oprac. R. Bąk], Warszawa 2004.
Falimirz S., O ziołach i o mocy ich […], Kraków: Florian Ungler, 1534.
Mączyńki J., Lexicon latino-polonicum ex optimis latinae linguae scriptoribus concinnatum, Królewiec: Jan Daubman, 1564.
Paprocki B., Panosza […], Kraków: Maciej Wirzbięta, 1575.
Rej M., Kot ze lwem rozprawia, Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, rkps 3581 I.
Skarga P., Żywoty świętych, Wilno: Drukarnia Radziwiłłowska, 1579.
Opracowania
Amorth G., Wyznania egzorcysty, przeł. W. Zasiura, Częstochowa 2006.
Barycz H., Z dziejow jednej książki, w: H. Barycz, Z epoki renesansu, reformacji i baroku. Prądy, idee, ludzie, książki, Warszawa 1971.
Ceccherelli A., Od Suriusa do Skargi. Studium porownawcze o „Żywotach świętych”, przeł. M. Niewójt, Izabelin 2003.
Cholwińska H., Zagadnienie genezy zła w myśli św. Augustyna, „Studia Theologica Varsaviensia” 37 (1999), nr 1.
Cooper J.C., Zwierzęta symboliczne i mityczne, przeł. A. Kozłowska-Ryś, L. Ryś, Poznań 1998.
Cybulska-Bohuszewicz E., „Żywoty świętych” Piotra Skargi – biografie transgresyjne. Prolegomena do przyszłych badań, „Autobiografia. Literatura. Kultura. Media” (2018), nr 2.
Czyżewski B., Orygenesowe elementy egzegezy i nauki w komentarzu Do Księgi Jonasza św. Hieronima, „Biblica et Patristica Thoruniensia” 2 (2009).
Dębiec J., Opętanie. Proba psychologicznego ujęcia problemu, Kraków 2000.
Grabowski T., Piotr Skarga na tle katolickiej literatury religijnej w Polsce, Kraków 1913.
Jakóbiec J., Dyabeł w pojęciu ludowem, „Lud” (1899), t. 5.
Kapuścińska A., „Żywoty świętych” Piotra Skargi. Hagiografia – parenetyka – duchowość, Szczecin 2008.
Kielak O., Zwierzęta domowe a postaci demoniczne w języku i kulturze, „Kultura i Historia” (2017), nr 32.
Kiszkowiak K., W kręgu topiki hagiograficznej. „Żywoty świętych” Piotra Skargi, Kraków 2008.
Leksykon symboli – Herder, [oprac. oryg. M. Oesterreicher-Mollwo], przeł. J. Prokopiuk, red. L. Robakiewicz, Warszawa 2009.
Lurker M., Słownik obrazow i symboli biblijnych, przeł. K. Romaniuk, Poznań 1989.
Miniatura i mikrologia literacka, t. 1–3, red. A. Nawarecki, Katowice 2000–2003.
Nawarecki A., O śląskiej szkole mikrologii (1999–2005). Garść wspomnień, „Forum Poetyki” 2017, http://fp.amu.edu.pl/o-slaskiej-szkole-mikrologii-1999-2005-garsc-wspomnien/ (dostęp: 19.09.2019).
Nawarecki A., wstęp do: Miniatura i mikrologia literacka, t. 2, red. A. Nawarecki, Katowice 2000.
Nizwandowski J., Bog a zło. Na marginesie „O naturze dobra”, „Znak” 95 (1962).
Nowicka-Jeżowa A., Pokolenia trydenckie między tradycją a wyzwaniami przyszłości, w: Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej. Powszechność i narodowość polskiego katolicyzmu, red. J. Dąbkowska-Kujko (Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w Dialogu z Europą. Hermeneutyka Wartości, t. 6), Warszawa 2016.
Pelc J., Kontrreformacja, sarmatyzm a rozwoj literatury polskiej, w: Wiek XVII – kontrreformacja – barok. Prace z historii kultury, red. J. Pelc, Wrocław 1970.
Pełka L.J., Polska demonologia ludowa, Warszawa 1987.
Pochwat J., Złe duchy – diabeł i demony na podstawie Homilii o Księdze Psalmow Orygenesa-Hieronima, „Vox Patrum” 33 (2013), t. 59.
Posacki A., Egzorcyzmy, opętanie, demony, Radom 2005.
Przybylski R., Pustelnicy i demony, Kraków 1994.
Przygoda W., Teologia choroby, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 33 (2000).
Rutkowski P., Kot czarownicy. Demon osobisty w Anglii wczesnonowożytnej, Kraków 2012.
Skala mikro w badaniach literackich, red. A. Nawarecki, M. Bogdanowska, Katowice 2005.
Słownik polszczyzny XVI w. (wersja elektroniczna): Kacerz, http://spxvi.edu.pl/indeks/haslo/56406#znaczenie-1 (dostęp: 19.09.2019); Kacermistrz, http://spxvi.edu.pl/indeks/haslo/56398#znaczenie-1 (dostęp: 19.09.2019).
Słownik staropolski, t. 8, z. 5: Smętek–Stać, red. S. Urbańczyk et al., Wrocław 1980.
Słownik staropolski, t. 10, z. 1: W–Wesele, red. S. Urbańczyk et al., Wrocław 1988.
Słownik wyrazow obcych PWN, red. J. Tokarski, Warszawa 1971.
Sorensen E., Possession and Exorcism in the New Testament and Early Christianity (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 2. Reihe, 157), Tübingen 2002.
Szram M., Kościoł jako rzeczywistość wieczna w doktrynie Orygenesa, „Verbum Vitae” 6 (2004).
Sztych D., Kot – dobrotliwe bostwo, czy pomiot szatana?, „Przegląd Hodowlany” (2011), nr 11.
Szyjewski A., Szamanizm, Kraków 2005.
Tazbir J., Obraz heretyka i diabła w katolickiej propagandzie wyznaniowej XVI–XVII w., „Kwartalnik Historyczny” 88 (1981), nr 4.
Tazbir J., Piotr Skarga. Szermierz kontrreformacji, Warszawa 1978.
Wodziński C., Św. Idiota. Projekt antropologii apofatycznej, Gdańsk 2009.
Informacje: Terminus, 2019, Tom 21, zeszyt 2 (51) 2019, s. 245 - 268
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk
Publikacja: 2019
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1154
Liczba pobrań: 1768