Was Mikołaj of Błonie a Supporter of the Conciliarist Movement?
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEWas Mikołaj of Błonie a Supporter of the Conciliarist Movement?
Data publikacji: 03.2023
Terminus, 2023, Tom 25, zeszyt 1 (66) 2023, s. 1 - 24
https://doi.org/10.4467/20843844TE.23.002.17498Autorzy
Was Mikołaj of Błonie a Supporter of the Conciliarist Movement?
The main aim of the paper is to address the question of whether Mikołaj of Błonie (before 1400 – ca. 1448), a Polish doctor of canon law, was a supporter of the conciliarist movement. In the first half of the 15th century, the most prominent representatives of Poland’s intellectual elite were conciliarists. Initially, the Polish elite were moderately sympathetic towards conciliarism, but with the development of the situation during the Council of Basel (1431–1449), radical solutions started to be favoured.
This article analyzes selected fragments from two works by Mikołaj of Błonie in the broader context of the conciliarist discussion in order to determine to what extent the contemporary situation and the preacher’s personal opinion could be reflected in the preaching and pastoral texts. These texts are Tractatus sacerdotalis de sacramentis (known as Sacramentale), a pastoral manual written around 1430, prepared for the lower clergy, and two collections of sermons – de tempore and de sanctis – also intended for use by lower clergy and uneducated audiences, written probably around 1438. Mikołaj of Błonie strongly postulated the need for reforms of the Church in membris while maintaining great caution in formulating conclusions regarding the reform in capite. His approach to power in the Church places him more on the side of the papists, although in his texts one can see a distant echo of the writings of Jean Gerson, Stanisław of Skarbimierz, and the discussions by Polish theologians and decreeists. Mikołaj’s conservativeness can be explained in many ways: the preacher’s personal views, the specific purpose of the texts, which did not provide space for ecclesiological discussion, and the context of polemics with the Hussites as well as the need to
strengthen papal authority.
Primary sources
Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum selecta, vol. 2: Acta iudiciorum ecclesiastico rum dioecesum Gneznensis et Poznaniensis (1403–1530), ed. by B. Ulanowski, Kraków 1902. Codex diplomaticus Universitatis Studii Generalis Cracoviensis, vol. 2, ed. by Ż. Pauli, Kraków 1870.
Concilium Basiliense. Studien und Quellen zur Geschichte des Concils von Basel, vol. 3: Protokolle des Concils 1434–1435, ed. by J. Haller, Basel 1900.
Concilium Basiliense. Studien und Quellen zur Geschichte des Concils von Basel, vol. 5: Tage bücher un Acten 1431–1438, ed. by G. Beckmann, R. Wackernagel, G. Coggiola, Basel 1904. Determinatio Basiliensis, ed. by H. Anzulewicz, in Polskie traktaty koncyliarystyczne z połowy XV w., ed. by W. Bucichowski, Warsaw 1987, pp. 116–230.
Dokumenty soborów powszechnych. Tekst grecki, łaciński, arabski, ormiański, polski, vol. 3: (1415–1445): Konstancja, Bazylea – Ferrara – Florencja – Rzym, ed. by A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003.
Gerson Jean, Tractatus de potestate ecclesiastica, in Jean Gerson, Opera omnia, Antwerpen: Sumptibus Societatis, 1706, pp. 225–256.
Mateusz z Krakowa, O praktykach kurii rzymskiej oraz 2 kazania synodalne o naprawie obyczajów kleru, transl. and introd. by W. Seńko, Warsaw 1970.
Mikołaj z Błonia, Sermones venerabilis magistri Nicolai de Blony decretorum doctoris, capellani episcopi Posnoniensis [!], valde deservientes populo, sed et clero utcumque docto eos digne le genti predicanti, aut audienti, de tempore, et de sanctis, Strasbourg: Georgius Husner, 1498.
Nicolaus de Plove, Tractatus sacerdotalis de sacramentis, Venezia: Franciscus Bindonus, 1560.
Stanislaus de Scarbimira, Contra haeresim, ed. by W. Świeboda, in W. Świeboda, Universitas contra haeresim. Działalność antyheretycka Stanisława ze Skarbimierza jako przedstawiciela Uniwersytetu Krakowskiego, Kraków 2021, pp. 225–262.
Thomas Aquinas, Scriptum super Sententiis, Textum Parmae 1858 editum, https://www.corpust-homisticum.org/snp4007.html (accessed on 10 Dec. 2022).
Secondary sources
Bailey, M.D., Peters, E., “A Sabbat of Demonologists: Basel, 1431–1440”, The Historian 65 (2003), no. 6, pp. 1375–1395.
Benson, L., “Plenitudo potestatis: Evolution of a Formula from Gregory VII to Gratian”, Collectanea Stephan Kuttner. Studia Gratiana 14 (1967), pp. 195–217.
Black, A., Council and Commune: The Conciliar Movement and the Council of Basle, London 1979. Bylina, S., Podróż husytów do Bazylei, Warsaw 2013.
Bylina, S., Rewolucja husycka. Przedświt i pierwsze lata, Warsaw 2011.
Camargo Rodrigues de Souza, J.A. de, “Marsílio de Pádua e a ‘Plenitudo Potestatis’”, Revista Portuguesa de Filosofia 39 (1983), pp. 119–170.
A Companion the Council of Basel, ed. by M. Decaluwé, T.M. Izbicki, G. Christianson, Boston 2017. Coufal, D., Turnaj víry. Polemika o kalich na basilejském koncilu 1431–1433, Prague 2020.
Decaluwé, M., A Successful Defeat: Eugene IV’s Struggle with the Council of Basel for Ultimate Authority in the Church, 1431–1449, Brussels 2009.
Ecclesia semper reformanda. Kryzysy i reformy średniowiecznego Kościoła, ed. by T. Gałuszka, T. Graff, G. Ryś, Kraków 2013.
Fijałek, J., Mistrz Jakób z Paradyża i Uniwersytet Krakowski w okresie Soboru Bazylejskiego, vol. 1–2, Kraków 1900–1902.
Fois, M., “L’ecclesiologia del conciliarismo”, Archivum Historiae Pontificiae 42 (2004), pp. 9–26. Graff, T., “Biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki wobec schizmy bazylejskiej (1439–1449)”, in Zbigniew Oleśnicki. Książę Kościoła i mąż stanu, ed. by F. Kiryk, Z. Noga, Kraków 2006, pp. 195–204.
Graff, T., Episkopat monarchii jagiellońskiej w dobie soborów powszechnych w XV wieku, Kraków 2008.
Graff, T., “Katolicki episkopat metropolii gnieźnieńskiej i lwowskiej wobec wyboru pseudopapieża Feliksa V przez sobór bazylejski”, Nasza Przeszłość 99 (2003), pp. 55–129.
Graff, T., “Prałaci kapituły krakowskiej wobec kryzysu Kościoła w latach 1439–1449”, in Eccle sia semper reformanda. Kryzysy i reformy średniowiecznego Kościoła, ed. by T. Gałuszka, T. Graff, G. Ryś, Kraków 2013, pp. 337–355.
Graff, T., “Rozterki religijne biskupów monarchii jagiellońskiej w dobie tzw. II unii polsko-wę- gierskiej 1440–1444”, in Religijność. Wymiar prywatny i publiczny, ed. by W. Szymborski, P. Nowakowski, Kraków 2007, pp. 129–148.
Graff, T., “Wokół sprawy kardynalatu biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne (2002), no. 129, pp. 19–50.
Graff, T., “Wpływ kryzysu Kościoła powszechnego na społeczeństwo polskie w pierwszej połowie XV wieku. Wybrane zagadnienia”, Analecta Cracoviensia 44 (2012), pp. 217–240.
Grodziska, K., “Mikołaja Lasockiego pochwała Władysława Jagiełły i królowej Jadwigi na soborze bazylejskim”, Analecta Cracoviensia 20 (1988), pp. 381–399.
Grosse, L., Stosunki Polski z soborem bazylejskim, Warsaw 1885.
Grzybowska, L., Kazania de tempore i de sanctis Mikołaja z Błonia. Zarys monografii, Warsaw 2020. Iwańczak, W., “Dysputa religijna z husytami w Krakowie w 1431 roku”, in W. Iwańczak, W poszukiwaniu lepszego świata, czyli prawdy i nieprawdy o husytyzmie, Kraków 2021, pp. 53–68.
Izbicki, T.M., “Indulgences in Fifteenth-Century Polemics and Canon Law”, in Ablasskampag nen des Spätmittelalters. Luthers Thesen von 1517 im Kontext, ed. by A. Rehberg, Berlin 2017, pp. 79–104.
Izbicki, T.M., “Papalist Reaction to the Council of Constance: Juan de Torquemada to the Present”, Church History 55 (1986), no. 1, pp. 7–20.
Kałuża, Z., “Autor ‘Speculum aureum’”, Roczniki Filozoficzne 28 (1980), no. 1, pp. 203–232. Kern, D., “Beyond Borders: Jean Gerson’s Conciliarism in Late Medieval Spain”, Renaissance and Reformation/ Renaissance et Réforme 42 (2019), no. 3, Special Issue: Situating Conciliarism in Early Modern Spanish Thought, pp. 23–43.
Kras, P., Husyci w piętnastowiecznej Polsce, Lublin 1998.
Kras, P., “Polityczne i ideowe aspekty przymierza polsko-husyckiego z lat 1432–1433”, Nowe Studia Grunwaldzkie 1 (2015), pp. 7–24.
Levy, J.C., “Interpreting the Intention of Christ: Roman Responses to Bohemian Utraquism from Constance to Basel”, in Europe after Wyclif, ed. by J.P. Hornbeck, M. van Dussen, New York 2017, pp. 173–195.
Mann, J.D., “The Devilish Pope: Eugenius IV as Lucifer in the Later Works of Juan de Segovia”, Church History 65 (1996), no. 2, pp. 184–196.
Markowski, M., “Doktrynalne podstawy krakowskiego koncyliaryzmu średniowiecznego”, Folia Historica Cracoviensia 6 (1999), pp. 77–89.
Markowski, M., “Wydział teologiczny Uniwersytetu Krakowskiego w wiekach średnich”, Ana lecta Cracoviensia 23 (1991), pp. 359–370.
McCready, W.D., “Papal plenitudo potestatis and the Source of Temporal Authority in Late Medieval Papal Hierocratic Theory”, Speculum 48 (1973), no. 4, pp. 654–674.
McDermott, P.L., “Nicholas of Cusa: Continuity and Conciliation at the Council of Basel”, Church History 67 (1998), no. 2, pp. 254–273.
Oakley, F., “Gerson as Conciliarist”, in A Companion to Jean Gerson, ed. by B.P. McGuire, Leiden 2006, pp. 179–204.
Ożóg, K., “Mikołaj z Błonia zwany Pszczółka (zm. po 1442 r.)”, in Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, vol. 1: 1364–1780, ed. by W. Uruszczak, Kraków 2015, pp. 306–307.
Ożóg, K., “Ne contrarii haberemur doctrinae et scripturis nostris. Droga Uniwersytetu Krakowskiego do złożenia obediencji papieżowi Mikołajowi V”, in Narodziny Rzeczypospolitej. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, vol. 2, ed. by W. Bukowski, T. Jurek, Kraków 2012, pp. 1185–1204.
Ożóg, K., Uczeni w monarchii Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły (1384–1434), Kraków 2004.
Polskie echa husytyzmu. Materiały z konferencji naukowej, Kłodzko, 27–28 września 1996, ed. by S. Bylina, R. Gładkiewicz, Warsaw 1999.
Provvidente, S., “Causa unionis, fidei reformations: les pratiques judiciaires et la définition de l’autorité du Concile de Constance (1414–1418)”, Médiévales (2013), no. 65, pp. 155–177.
Rabiej, P., “Uczeni uniwersyteccy w służbie i otoczeniu Zbigniewa Oleśnickiego, biskupa krakowskiego”, in Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, ed. by K. Ożóg, S. Szczur, Kraków 2000, pp. 199–231.
Recchia, A., L’uso della formula plenitudo potestatis da Leone Magno ad Uguccione da Pisa, Roma 1999.
Rizzi, M., “Plenitudo potestatis. Dalla teologia politica alla teoria dello stato assoluto”, in Images, cultes, liturgies. Les connotations politiques du message religieux, ed. by P. Ventrone, L. Gaffuri, Rome 2014, pp. 49–60.
Rosenblieh, É., “Contester la dissolution du concile, constitutionnaliser la monarchie pontificale (Église latine, premier XVe siècle)”, in Contester au Moyen Âge: de la désobéissance à la révolte: XLIXe Congrès de la SHMESP (Rennes, 2018), Paris 2019, pp. 201–217.
Seńko, W., Piotr Wysz z Radolina i jego dzieło „Speculum aureum”, Warsaw 1996.
Seńko, W., Włodek, Z., “Dzieła Gersona zachowane w bibliotekach polskich”, in Materiały i Studia Zakładu Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej, vol. 7, series A: Materiały do Historii Filozofii Średniowiecznej w Polsce, Wrocław 1967.
Serina Jr., R.J., Nicholas of Cusa’s Brixen Sermons and Late Medieval Church Reform, Leiden 2016. Šmahel, F., Basilejská kompaktáta – Příběh deseti listin, Prague 2011.
Swieżawski, S., Eklezjologia późnośredniowieczna na rozdrożu, Kraków 1990.
Swieżawski, S., “Klęska koncyliaryzmu. Przyczynek do dziejów etyki społecznej i politycznej w późnym średniowieczu”, Roczniki Filozoficzne 37–38 (1989–1990), no. 1, pp. 55–72.
Szelińska, W., “Piotr Wolfram, profesor Uniwersytetu Krakowskiego i jego nieznany rękopis”, Prace Historyczne 8 (1977), pp. 49–59.
Szostek, T., Exemplum w polskim średniowieczu, Warsaw 1997. Tierney, B., Foundations of the Conciliar Theory, Leiden 1998.
Ulanowski, B., Mikołaj z Błonia, kanonista polski z pierwszej połowy XV wieku, Kraków 1888 (Rozprawy AU. Wydział Historyczno-Filozoficzny, vol. 23).
Watanabe, M., “Authority and Consent in Church Government: Panormitanus, Aeneas Sylvius, Cusanus”, Journal of the History of Ideas 33 (1972), no. 2, pp. 217–236.
Watt, J.A., “The Use of the Term plenitudo potestatis by Hostiensis”, in Proceedings of the Second International Congress of Medieval Canon Law, Boston College, 12–16 August 1963, ed. By S. Kuttner, J.J. Ryan, Vatican City 1965, pp. 161–187.
Wilks, M., The Problem of Sovereignty in the Later Middle Ages: Papal Monarchy with Augustinus Triumphus and the Publicists, Cambridge 1963.
Włodek, Z., “Eklezjologia krakowska w pierwszej połowie XV wieku”, in Z. Włodek, Z dziejów filozofii i teologii na Uniwersytecie Krakowskim w XV wieku. Sylwetki, teksty, studia, Kraków 2011, pp. 383–418.
Woelki, T., “Theological Diplomacy? Cusanus and the Hussites”, in Wycliffism and Hussitism: Methods of Thinking, Writing, and Persuasion, c. 1360–c. 1460, ed. by K. Ghosh, P. Soukup, with the assistance of C. Gillhammer, Brepols 2021.
Wohlmuth, J., Verständigung in der Kirche. Untersucht an der Sprache des Konzils von Basel, Mayence 1983.
Wünsch, T., Konziliarismus und Polen: Personen, Politik und Programme aus Polen zur Ver fassungsfrage der Kirche in der Zeit der mittelalterlichen Reformkonzilien, Schöning 1998.
Zahajkiewicz, M.T., “Liturgia mszy świętej w świetle ‘Tractatus sacerdotalis de sacramentis’ Mikołaja z Błonia. Studium historyczno-liturgiczne”, in Studia z dziejów liturgii w Polsce, ed. by M. Rechowicz, Lublin 1973, pp. 22–93.
Zahajkiewicz, M.T., ‘Tractatus sacerdotalis’ Mikołaja z Błonia na tle teologii przełomu wieku XIV i XV, Lublin 1979.
Zwiercan, M., “Mikołaj z Błonia”, in Polski słownik biograficzny, vol. 21, ed. by E. Rostworowski, Wrocław 1976, pp. 102–104.
Informacje: Terminus, 2023, Tom 25, zeszyt 1 (66) 2023, s. 1 - 24
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Was Mikołaj of Błonie a Supporter of the Conciliarist Movement?
Was Mikołaj of Błonie a Supporter of the Conciliarist Movement?
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 03.2023
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
AngielskiLiczba wyświetleń: 546
Liczba pobrań: 333