FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Toruńska Olbiopolis. Tropy i figury Ulryka Schobera

Data publikacji: 2016

Terminus, 2015, Tom 17, zeszyt 4 (37), s. 445 - 485

https://doi.org/10.4467/20843844TE.15.013.5142

Autorzy

Wojciech Ryczek
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0003-3288-1642 Orcid
Kontakt z autorem
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Toruńska Olbiopolis. Tropy i figury Ulryka Schobera

Abstrakt

Thorunian Olbiopolis: Ulrich Schober’s Tropes and Figures

The main aim of the paper is to present the catalogue of epigrams based on tropes and figures, placed in the book Ολβιόπολις, seu civitas beata (Olbiopolis, or a Happy City, Leipzig 1592) by Ulrich Schober (1559–1598), a neo-Latin poet associated with the Gymnasium in Thorun. This tome is a collection of almost five hundred verses written in different metres, rhetorical figures, and styles. Each of them, however, has one thing in common – they are paraphrases of Latin sentence: “Happy is the city that fears war in a time of peace” (felix civitas, quae tempore pacis timet bella), regarded as a variant of well-known Latin adage: “If you want peace, prepare for war” (si vis pacem, para bellum).
The paper consists of three closely related parts. The first section discusses a prefatory letter addressed to Heinrich Stroband, burgomaster of Thorun, in which the author explained the didactic and moralistic purpose of his literary work. The second part brings considerations on epigrams based on tropes and figures as seen from the perspective of rhetorical criticism. And finally, the third part of the study is a transcription of the discussed verses, divided by Schober into four sections: ten tropes and three classes of rhetorical devices: figures related to grammatical order, figures of arousing and expressing of emotions, and figures of amplification or exaggeration.
The ancient sentence concerning the time of war and peace in the life of a human community became the subject of a metrical, conceptual and linguistic paraphrase. Schober’s collection of epigrams might be interesting for an historian of rhetoric for two reasons. Firstly, it provides a remarkable insight into the reception of Melanchthon’s rhetorical theory in the Polish-Lithuanian Commonwealth. And secondly, it allows a reconstruction of the teaching of eloquence in the Gymnasium of Thorun by such learning activities as: translation, metaphrase, summary, and imitation. Thus, a student following the example given by his professor was able to create their own catalogues of metrical and stylistic paraphrases.
Schober’s Olbiopolis is a city built with words, figures, and images on the solid foundation of poetics and rhetoric. But his literary work should not be restrictedto a poetical play on words or a rhetorical exercise of language and style. According to the wisdom written in the ancient sentence, peace is only seemingly a time free of war. More attentive readings in epigrams on the ideal city reveal the project of a political Utopia. For the purposes of humanistic pedagogy, Schober turned Olbioplis into the figure of an ideal city.

Bibliografia

Agricola R., De formando studio,epistola ad Iacobum Barbirianum, Paryż 1550.

Atenajos, Uczta mędrców, przeł., wstępem i komentarzem opatrzyli K. Bartol i J. Danielewicz, Poznań 2012.

Ausonius D.M., Opera, recognovit brevique annotatione critica instruxit R.P.H. Green, Oxford 1999.

Bartel O., Filip Melanchton w Polsce, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1961, s. 73–90.

Booth A.D., The Academic Career of Ausonius, „Phoenix” 36 (1982).

Budzyński J., Horacjanizm w liryce polsko-łacińskiej renesansu i baroku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1985.

Chrulska E., Tres turres sunt tres arces… Rola toruńskiego herbu w poezji Ulryka Schobera, „Terminus” XV (2012), s. 178–189.

Desiderius Erasmus Roterodamus, Adagiorum chiliades quattuor, Bazylea 1551.

Desiderius Erasmus Roterodamus, De duplici copia verborum ac rerum commentarii duo plerisque in locis aucti, Strasburg 1525.

Henryk Stroband (1548–1609) – burmistrz toruński. W czterechsetną rocznicę śmierci, red. K. Mikulski, Toruń 2010.

Horacy, Dzieła wszystkie, przeł., wstępem i komentarzem opatrzył A. Lam, Warszawa 1996.

Kraszewski J.I., Wspomnienia z Odessy, Jedyssanu i Budżaku, t. 2, Wilno 1845.

Krynicka T., Starożytny łaciński centon. Próba przybliżenia na przykładzie „Centonu weselnego” Auzoniusza, „Vox Patrum” 32 (2012), t. 57.

Księga pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego, red. Z. Zdrój­kowski, Toruń 1972.

Mack P., A History of Renaissance Rhetoric, 1380–1620, Oxford 2011.

Melanchton Ph., Elementorum rhetorices libri duo, Strasburg 1558.

Melanchton Ph., Instutiones rhetoricae, Augsburg 1523.

Milewska-Kozłowska J., O dwóch sygnetach drukarskich z herbem Torunia z XVI i XVII wieku, „Rocznik Toruński” 28 (2001).

Moss A., Książki „miejsc wspólnych” w szkole, przeł. M. Skwara, [w:] Retoryka, red. M. Skwara, Gdańsk 2008.

Pilarczyk F., Stemmata w drukach polskich XVI wieku, Zielona Góra 1982.

Poezja renesansowa na Pomorzu, wybór, wstęp i objaśnienia B. Nadolski, Gdańsk 1976.

Rybiński J., Księga elegii podróżnych, przeł. E. Buszewicz, wstęp i oprac. E. Buszewicz, W. Ryczek, Warszawa 2015.

Ryczek W., Renesansowe teorie figuratywności: Peter Schade (Petrus Mosellanus), „Pamiętnik Literacki” CIV (2013), z. 3, s. 153–172.

Sloane Th., Schoolbooks and Rhetoric: Erasmus’s Copia, „Rhetorica” 9 (1991), s. 113–129.

Szarmach M., Dion z Prusy. Monografia historyczno-literacka, Toruń 1979.

Szarmach M., Mowa olimpijska (XII) i borystenejska (XXXVI) Diona z Prusy, „Meander” 31 (1976).

Szelińska W., Książka Erazma z Rotterdamu w środowisku krakowskim w XVI wieku, Kraków 1990.

Szymon Szymonowic, Flagellum Livoris / Bicz na Zazdrość, wyd., przeł. i komentarzami opatrzyła E. Kolbus, Lublin 2004.

Tazbir J., Filip Melanchton w pamięci Polaków, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1996, s. 7–16.

Tync S., Ślązak Ulryk Schober. Konrektor i działacz kulturalny toruński (1559–1598), Kraków–Wrocław–Warszawa 1960.

Witkowski L., Poeci nowołacińscy Torunia, Warszawa 1958.

Informacje

Informacje: Terminus, 2015, Tom 17, zeszyt 4 (37), s. 445 - 485

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Toruńska Olbiopolis. Tropy i figury Ulryka Schobera

Angielski:

Thorunian Olbiopolis: Ulrich Schober’s Tropes and Figures

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-3288-1642

Wojciech Ryczek
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0003-3288-1642 Orcid
Kontakt z autorem
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 2016

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Wojciech Ryczek (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 2526

Liczba pobrań: 1005

<p> Toruńska Olbiopolis. Tropy i figury Ulryka Schobera</p>