FAQ

Terminus. Czasopismo Poświęcone Literaturze i Kulturze Dawnej

Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Polskie opisy Rzymu ze zbiorów Gabinetu Starych Druków BUW. Studium proweniencyjne

Data publikacji: 30.03.2020

Terminus, 2020, Tom 22, zeszyt 1 (54), s. 47 - 70

https://doi.org/10.4467/20843844TE.20.003.11955

Autorzy

Martyna Osuch
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Dobra 56/66, 00-312 Warszawa
https://orcid.org/0000-0003-4430-7437 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Polskie opisy Rzymu ze zbiorów Gabinetu Starych Druków BUW. Studium proweniencyjne

Abstrakt

Polish Descriptions of Rome in the Collection of the Early Printed Books Department of the University of Warsaw Library—a Provenance Study

Descriptions of the Eternal City written or translated by Poles began to appear in print in the second half of the 16th century. Before 1800 only eight titles were published, three of which are kept in the Early Printed Books Department of the University of Warsaw Library. Analysing the individual characteristics of the copies, such as ownership marks, marginalia, or bindings, an attempt is made to establish the identity of the owners of the books, their interests and reading practices, and to determine the ways in which Rome was perceived by readers born in the Polish-Lithuanian Commonwealth. The aim of the study is also to show how the way of thinking about the Eternal City changed over the years and to present the purposes for which the former guides and accounts about Rome were used by the 17th, 18th, and 19th century readers. Five editions and eight copies of three titles were analysed. These are: O Rzymie pogańskim i chrześcijańskim (On Pagan and Christian Rome) by Andrzej Wargocki (two editions, five copies), Delicyje ziemie włoskiej (Italian Delicacies) by Georg Kranitz (two editions, two copies), and Droga rzymska z nawrotem do swojej ojczyzny (A Return Journey to Rome) by Kazimierz Kognowicki (one edition, one copy).

Bibliografia

Źródła

Kognowicki K., Droga rzymska z nawrotem do swojej ojczyzny nie bez gościńca nazad powróconego…, Warszawa: Drukarnia Misjonarzy, 1784.

Sygn. BUW: 142489

Prow.:

1. C[onventus] V[arsaviensis] C[armelitarum Discalceatorum] [= karmelici bosi – Warszawa] – wytarty i wydrapany zapis na stronie tytułowej, XVIII wiek.

2. Ex rebus Antonij Casimiri Sforzias Paravizini – zapis na wyklejce dolnej, XIX wiek.

3. [Biblioteka Banku Polskiego] – sygnatura ołówkiem na stronie tytułowej, XX wiek.

Opr.: tektura, papier niebieski – XX wiek.

Kranitz von Wertheim G., Delicyje ziemie włoskiej albo prawdziwe i istotne opisanie, co tylko we włoskich krajach po walnych a głównych miastach […] znajduje się, [Kraków: Dziedzice Krzysztofa Schedla, 1665].

Sygn. BUW: Sd.711.218

Prow.:

1. Kras[icki] [Ignacy] – zapis na karcie ochronnej czarną kredką, na karcie przedtytułowej czerwoną kredką, XVIII wiek.

2. L[yceum] V[arsaviense] – na karcie tytułowej, XIX wiek.

3. Biblioteka Głowna w Warszawie – pieczątka na verso karty tytułowej, karcie +2 recto oraz verso przedostatniej karty, XIX wiek.

Opr.: tektura, skora cielęca brązowa marmoryzowana, tłoczenia ślepe i złocone na grzbiecie (grzbiet uszkodzony), obcięcia nakrapiane czerwono – XVII wiek.

Kranitz von Wertheim G., Delicyje ziemie włoskiey. Abo prawdziwe i własne opisanie wszystkiego, co tylko w całej włoskiej ziemi znajduje się do widzenia godnego kraju, Kalisz: Drukarnia Jezuitów, 1687.

Sygn. BUW: Sd.711.273

Prow.:

1. Eccl[esi]ae Colleg[ia]tae Vielun[ensis] – zapis na stronie tytułowej; u dołu strony powtorzone E[cclesiae]

C[ollegiatae] V[ielunensis = kolegiata – Wieluń] – XVII/XVIII wiek.

2. P[atris] Theodori Pisarski – zapis na pierwszej zachowanej stronie, XVIII wiek.

3. Biblioteka Głowna w Warszawie – pieczątka na stronie tytułowej, stronie 3 oraz ostatniej, XIX wiek.

Opr.: półskórek (tektura, skora brązowa), resztki papieru, XVII wiek. Oprawa bardzo zniszczona, okładka górna luzem, grzbiet bardzo zniszczony. Brak karty tytułowej.

Wargocki A., O Rzymie pogańskim i chrześcijańskim ksiąg dwoje […], Kraków: Jan Szarfenberger, [po 22 XI] 1610.

Sygn. BUW: Sd.713.187

Prow.:

1. Zapis zamazany na recto pierwszej zachowanej karty.

2. Fr[at]ris P[at]ris Stanislai Perłowski Professi Vitovien[sis] – zapis na stronie 59, XVIII wiek.

3. [Norbertanie – Witów].

4. Biblioteka Głowna w Warszawie – pieczątka na recto pierwszej zachowanej karty, na stronie 142 oraz verso ostatniej zachowanej karty, XIX wiek.

Opr.: tektura, skora brązowa, tłoczenia ślepe i złocone, wyklejka z papieru marmurkowego – XIX wiek.

Brak trzech pierwszych kart.

Wargocki A., O Rzymie pogańskim i chrześcijańskim ksiąg dwoje […], Kraków: Łukasz Kupisz, 1648.

Egz. A, sygn. BUW: Sd.713.44–47 adl.

Prow.:

1. Ex Libris Joannis Com[itis] in Koden Sapieha Castel[l]ani Trocensis Capitanei Brestensis M[agni] D[ucatus] L[ithuaniae] 1719 – zapis na stronie tytułowej; Ex Libris Bibliothecae Codnensis Illustrissimi et Excelentissimi D[omi]ni IOANNIS FRIDERICI COMITIS SAPIEHA Cancellarii Supremi Magni

Ducatus Litvaniae Capitanei Brestensis 1730 – ekslibris na verso gornej okładki.

2. Ex Libris Alexandri Principis Sapieha donatis Societati Regiae Varsaviensi anno 1810 – na recto karty A2.

3. [Towarzystwo Przyjaciół Nauk – Warszawa] – nalepka sygnaturowa „Ed 19”.

Opr.: tektura, skora brązowa, tłoczenia ślepe (ramka), obcięcia nakrapiane niebiesko – XVIII wiek.

Egz. B, sygn. BUW: Sd.713.115

Prow.:

1. Do Biblioteki Konwentu Imbramowickiego oddał X[iądz] D[ominik] Lochman K[anonik] K[rakowski] d[ie] 4 maja 1739 – zapis na stronie tytułowej.

2. Biblioteka Głowna w Warszawie – pieczątki na recto i verso karty tytułowej oraz na ostatniej stronie, XIX wiek.

Opr.: tektura, półskórek (skora, papier marmoryzowany, grzbiet zniszczony), obcięcia nakrapiane

czerwono, XVIII wiek.

Egz. C, sygn. BUW: Sd.713.135

Prow.:

1. Usui P[a]tris Floriani Łoniewski Wołłk Ord[inis] D[ivi] B[asilii] M[agni] – zapis na stronie tytułowej, XVII/XVIII wiek.

2. Monasterii Supraslen[sis] [= bazylianie – Supraśl] – zapis na stronie tytułowej, XVII/XVIII wiek.

3. [Chromiński Kazimierz] – znaki rękopiśmienne, między innymi miejsce lektury, XVIII wiek.

4. [Kwiatkowski Kajetan] – sygnatura „5353” oraz dwie gwiazdki, znaki rękopiśmienne, XVIII/XIX wiek.

5. [Biblioteka Banku Polskiego] – sygnatura ołówkiem na karcie ochronnej.

Opr.: tektura, papier marmurkowy, obcięcia nakrapiane czerwono, nalepka z fragmentem tytułu na

grzbiecie, XIX wiek.

Egz. D, sygn. BUW: Sd.713. 132

Prow.: brak

Opr.: półskórek (tektura, papier marmurkowy, skora brązowa marmoryzowana), tłoczenia ślepe i złocone na grzbiecie, obcięcia barwione żółto – XIX wiek.

Edycje krytyczne

Delicje ziemie włoskiej, oprac. W. Kordyzon, A. Wieczorek, Warszawa– Kraków 2017 (Pisma Scjencji Pełne, 3).

Wargocki A., O Rzymie pogańskim i chrześcijańskim ksiąg dwoje, wyd. J. Sokolski, red. nauk. J. Kroczak, Warszawa 2011 (Humanizm. Inedita, 7).

Pozostałe źródła

Anioł M., Rzym stary przez Marcina Anioła wykonterfetowany, Lwow, [s.n.], 1630.

Delitiae Italiae, Das ist: Eigentliche Beschreibung, Frankfurt am Main: Philipp Engel, 1599 (kolejne wyd.: Leipzig: [s.n.], 1599; Leipzig: Franz Schnellboltz, 1600; Koln: Balthasar Clipeus, 1600; Leipzig [s.n.] 1609).

Grochowski S., Rzym nowy szczęśliwszy nad stary, Krakow: [s.n.], 1610.

Hozjusz S., Krótkie opisanie i świadectwo o Mieście Rzymskim, w: S. Reszka, Przestroga pastyrska do Miasta Warszewskiego, Poznań: Jan Wolrab, 1585.

Pielgrzym włoski albo krótkie Rzymu i miast przedniejszych włoskich opisanie, Kraków: Jakub Siebeneicher, 1614.

Treter T., Roma Santa overo dialogo, nel quale un romano ammaestra un pellegrino delle cose spirituali e sante di Roma […], Roma: Antonio Blado, 1575.

Opracowania

Arendt A., Archeologia zatroskania. Staropolskie kalendarze w działaniu, Warszawa 2019.

Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, t. 4: Oświecenie. Hasła ogólne, rzeczowe i osobowe A–H, oprac. E. Aleksandrowska et al., red. do r. 1958 T. Mikulski, Warszawa 1966.

Błażejewicz O. Chromiński Kazimierz, w: Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa–Łódź 1972.

Błażejewicz O., Księgozbiór szlachecki Kazimierza Chromińskiego z okresu Oświecenia. „Roczniki Biblioteczne” 1971, r. 15.

Błażejewicz O., W kręgu Biblioteki Załuskich. Bibliofilstwo Kazimierza Chromińskiego, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1976, z. 2.

Boniecki A., Herbarz polski, Warszawa 1899–1913.

Chrzanowski I., Chromiński Kazimierz, w: Polski słownik biograficzny, t. 3. Kraków–Wrocław 1989.

Czapnik M., Liber hic Patauii comparatus est ad usum…”: Purchasing of Books Made by Poles in Italy from the 16th to the 18th Century [w druku].

Dąbkowska-Kujko J., Justus Lipsjusz i dawne przekłady jego dzieł na język polski, Lublin 2010.

Domańska H., Z dziejów biblioteki kodeńskiej Sapiehów, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi”1975, z. 1.

Estreicher K., Bibliografia polska, t. 15, Kraków 1897.

Estreicher K., Bibliografia polska, t. 27, wyd. S. Estreicher, Kraków 1929.

Goliński Z., Krasicki Ignacy, w: Polski słownik biograficzny, t. 15. Wrocław 1970.

Grothówna Z., Kronika klasztorna sióstr norbertanek w Imbramowicach, 1703–1741, wyd. W. Bielak, W.W. Żurek SDB, Kielce 2016.

Gruchała J., Iucunda familia librorum. Humaniści renesansowi w świecie książki, Kraków 2002.

Inwentarz Biblioteki Ignacego Krasickiego z 1810 r., oprac. S. Graciotti, J. Rudnicka, Wrocław 1973.

Jackson H.J., Marginalia: Readers Writing in Books, New Haven 2001.

Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, oprac. L. Łętowski, t. 3: Prałaci i kanonicy krakowscy, Kraków 1852.

Katalog starych druków Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy, cz. 3: Polonica XVII wieku, oprac. J. Rudnicka, przy współudz. J. Gorki, K. Sokołowskiej-Grzeszczykowej, Warszawa 1976.

Katalog starych druków Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Polonica wieku XVII, oprac. B. Gorska, W. Tyszkowski, t. 2, Wrocław–Warszawa– Kraków 1992.

Kolberg O., Lud; jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce, cz. 2, Kraków 1876.

Krakowski B., Kwiatkowski Kajetan, w: Polski słownik biograficzny, t. 16, Wrocław 1992.

Kumor B., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 2, Kraków 1999.

Kwapis O., Do Rzymu! Sztuka i wielkie jubileusze (1300–1575), Warszawa 2014.

Litwornia A., „Dantego któż się odważy tłumaczyć?” Studia o recepcji Dantego w Polsce, Warszawa 2005 (Studia Staropolskie. Series Nova, 11).

Litwornia A., Le “Delizie italiane” negli stereotipi di opinioni dei Polacchi del Seicento, w: Cultura e nazione in Italia e Polonia dal Rinascimento all’Illuminismo, a cura di V. Branca, Firenze 1986.

Litwornia A., W Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony. Spory o Wieczne Miasto (1575–1630), Warszawa 2003.

Maroszek J., Monografia miasta i gminy Supraśl, Supraśl 2013.

Natoński B., Kognowicki Kazimierz, w: Polski słownik biograficzny, t. 13, Wrocław 1967.

Niklewiczowna K., Oddział Starych Druków Biblioteki uniwersyteckiej w Warszawie 1949–1977, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1985, z. 8.

Nowakowski Z., Biblioteka dawnego Banku Polskiego 1828–1885, Warszawa 1936.

Paszkiewicz U., Biblioteka Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk, w: Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy – Biblioteka Głowna, Historyczne księgozbiory warszawskie, cz. 1, Warszawa 1995 (Sesje Varsavianistyczne, 5).

Pawlak W., De eruditione comparanda in humanioribus. Studia z dziejów erudycji humanistycznej w XVII wieku, Lublin 2012.

Pazienti M., Le guide di Roma tra medioevo e novecento: dai Mirabilia Urbis ai Baedeker, Roma 2013.

Pietnoczenko B. OSMB, Przepływ zakonników między archimandrią supraską a Zakonem św. Bazylego Wielkiego (XVII–XIX w.), w: Dzieje opactwa supraskiego, red. R. Dobrowolski, M. Zemło, Rzym–Lublin–Mińsk 2015 (Acta Collegii Suprasliensis, 18).

Przygodzki W., Z przeszłości Wielunia. Przyczynek do historii diecezji częstochowskiej, Częstochowa 1928.

Ptaszyk M., Biblioteka Publiczna przy Królewskim Uniwersytecie Warszawskim w latach 1817–1831, w: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie 1817–2017. Miscellanea, red. J. Talbierska, Z. Olczak, Warszawa 2017 (Monumenta Universitatis Varsoviensis, 1816–2016).

Rossetti S., Rome: A Bibliography from the Invention of Printing Through 1899, vol. 1: The Guide Books, Firenze 2000 (Biblioteca di Bibliografia Italiana, 157).

Rygiel S., Losy księgozbioru Ignacego Krasickiego, „Exlibris” 1922, z. 4.

Sherman W.H., Used Books: Marking Readers in Renaissance England, Philadelphia 2009.

Słodkowski W., Dzieje biblioteki Krasickiego w świetle odnalezionych dokumentów, „Pamiętnik Literacki” 1969, z. 3.

Słownik polskich teologów katolickich, red. H. Wyczawski, Warszawa 1983.

Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa–Łodź 1972.

Stolarczyk T., Biblioteka kapituły kolegiackiej w Wieluniu w świetle inwentarza z 1766 roku, „Rocznik Wieluński” 2011, t. 11.

Truskolaska E., Burmistrz siedemnastowiecznej Warszawy Karol Zabrzeski i jego księgozbiór, „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” 1993, z. 15 (Zbiory rozproszone, red. B. Bieńkowska).

Wiencek-Sielska I., Adnotacje rękopiśmienne i inne ślady lektury jako źródło do badań nad mentalnością epok dawnych (na przykładzie praktyk czytelniczych Andrzeja Obrembskiego SJ), Warszawa 2019 (rozprawa doktorska pod kierunkiem dr hab. Joanny Partyki, prof. IBL PAN, Uniwersytet Warszawski, Wydział „Artes Liberales”).

Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich od 1186 do 1926 r. tudzież sesje kapituły sandomierskiej od 1581 do 1866 r., Radom 1926.

Wójcik Z., Sapieha Aleksander Antoni, w: Polski słownik biograficzny, t. 34, Wrocław 1992–1993.

Zabraniak S., Z dziejów miejscowości i parafii Gaszyn, „Veritati et Caritati” 2015, t. 4.

Zdanowski J., Kościół pod wezwaniem św. Tekli i były klasztor norbertański w Krzyżanowicach pod Pińczowem. Zarys historyczny, „Nasza Przeszłość” 1963, t. 17.

Zielińska Z., Sapieha Jan Fryderyk, w: Polski słownik biograficzny, t. 35, Warszawa 1994.

Informacje

Informacje: Terminus, 2020, s. 47 - 70

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Polskie opisy Rzymu ze zbiorów Gabinetu Starych Druków BUW. Studium proweniencyjne

Angielski:
Polish Descriptions of Rome in the Collection of the Early Printed Books Department of the University of Warsaw Library—a Provenance Study

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-4430-7437

Martyna Osuch
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Dobra 56/66, 00-312 Warszawa
https://orcid.org/0000-0003-4430-7437 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Dobra 56/66, 00-312 Warszawa

Publikacja: 30.03.2020

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Martyna Osuch (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1196

Liczba pobrań: 818