„Poeta laureatus” Stefan Jaworski i emblematyka
Wybierz format
RIS BIB ENDNOTE„Poeta laureatus” Stefan Jaworski i emblematyka
Data publikacji: 08.11.2018
Terminus, 2018, Tom 20, zeszyt 2 (47) 2018, s. 195-253
https://doi.org/10.4467/20843844TE.18.007.9752Autorzy
„Poeta laureatus” Stefan Jaworski i emblematyka
The aim of the paper is to present and analyze emblematic icons in the Polish-language works of Stefan Jaworski (1658—1722) with regard to the reception of rhetoric and emblematics in the Kiev-Mohyla Academy milieu. The considerations are divided into four parts.
1. Biography and studies. Jaworski received his education first in the trilingual Kiev-Mohyla Collegium (where he became familiar with the rhetorical system of writing verse), and then at universities in Lublin, Poznań and Vilnius. His learning was based on the Jesuit school model of Ratio studiorum. In these schools, Jaworski perfected his proficiency in Polish and Latin, broadening his knowledge in rhetoric, poetics, philosophy, theology, homiletics and emblematics.
2. The analysis of emblematic works and practices. In the years 1684—1691, four panegyric works were created by Jaworski. The first one (Hercules post Atlantem infracto virtutum robore honorarium pondus sustinens…, Czernihów c. 1684) contains no emblems and is only briefly described in the paper. Emblems and coats of arms appear in Jaworski’s subsequent panegyrics: Echo głosu wołającego na puszczy od serdecznej refleksyi pochodzące a przy solennym powinszowaniu … Janowi Mazepie hetmanowi wojsk… (The Echo of a Voice of One Calling in the Wilderness, Coming From Heartfelt Refl ection and Accompanied by Solemn Felicitation … to Ivan Mazepa…, Hetman), Kiev 1689; Arctos et antarctos caeli Rossiaci in gentilibus syderibus…, Kiev 1690; Pełnia nieubywającej chwały w herbowym księżycu z trzech primae magnitudinis luminarzow, Barłaama świętego pustelnika, Barłaama świętego męczennika, Barłaama świętego pieczarskiego… (The Plenitude of Inexhaustible Glory in the Heraldic Moon From Three Luminaries Primae Magnitudinis, Barlaam the Saint Hermit, Barlaam the Saint Martyr, Barlaam the Saint of Pechersk), Kiev 1691. In 2018, these works were made available by the website http://polishemblems.uw.edu.pl/index.php/pl/news/69-stefan-jaworski-i-emblematyka. In Jaworski’s panegyrics, two innovative models of emblematic practice can be distinguished: (a) creating new emblems through the projection of iconographic signs from the Mazepa coat of arms onto emblems from Saavedra’s collection in Echo głosu…, and through the transfiguration of Jasiński’s coat of arms in Arctos et antarctos…; (b) the construction of emblematic combinations out of motifs from Western European emblem books (Pietrosancta) in the panegyric Pełnia nieubywającej chwały…
3. Emblematic practice versus the theory of the emblem. This part is devoted to the question of how Jaworski’s emblematic practice can be understood in relation to late-Baroque emblematic theory. Although terms such as emblema, hieroglyphicum and symbolum can be found in Jaworski’s rhetoric Риторическая рука, they lack appropriate definition. They are named interchangeably in the part of inventio, and used as visual tropes in speech or verse writing as well as devices of the art of memory (ars memorativa). After an analysis of his emblematic practice, one can conclude that Jaworski—like Pontanus—preferred a tripartite construction of his pictorial-verbal combinations (emblema triplex: inscriptio, pictura, subscriptio). However, he would introduce not one but several inscriptions to his emblems (see Echo głosu…) and extend the subscription to epic proportions in all of his panegyrics. An overview of the definition of the emblem in Ukrainian rhetoric books confirms that Jaworski relied on a definition by the Jesuit Jacob Masen (Speculum imaginum veritatis occultae), for whom emblema, symbolum, hieroglyphicum et aenigma were subordinate to the term imagines figuratae.
4. Concluding remarks. Jaworski’s last two (Latin) texts: the elegy of the library, and the epigram in his last will (1721) can be treated as a summary of his emblematic thought and his explanation of intradiegetic signs.
translated by Aleksandra Paszkowska
Die älteste ostslavische Kunstdichtung 1575–1647, 2. Halbbd., hrsg. von H. Rothe, Giessen 1977.
Baranowicz Ł., Lutnia Apollinowa każdej sprawie gotowa, Kijów 1671, z pierwodruku wydał i komentarzem opatrzył M. Maśko, „Terminus” 2 (2004), s. 95–149.
Bilfinger G.B., Stephani Javorskii metropolitae Resanensis et Muromiensis discursum de poena haereticorum, noviter ab Ecclesia se avellentium, ex opere illius polemico, quod non ita pridem Ruthenico sermone prodiit, in Latinum idioma translatum, et notulis adauctum suis […], Tübingen: Sigmund, 1731, http://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/5023/1/0/ (dostęp: 9.11.2018).
Buddeus J.F., Epistola apologetica pro Ecclesia Lutherana contra calumnias et obtrectationes Stephani Jaworskii […], Jena: Meyer, 1729.
Catalogus librorum Stephani Jaworski, metropolitae Riazanensis et Muromensis, conscriptorum Anno Domini 1721 mense Augusto, cum ex Divina gratia morbo pulsante sentiret se morti vicinum, w: С.И. Маслов, Библiотека Стефана Яворскаго, Кiевъ 1914, приложенiя, s. III–LV, http://books.e-heritage.ru/book/10072635 (dostęp: 9.11.2018).
Dilherr J.M., Heilige Sonn- und Festtags-Arbeit. Das ist: Deutliche Erklärung Der jährlichen Sonn- und Festtäglichen Johann Evangelien […], Nürnberg: Endter, 1674, http://diglib.hab.de/drucke/c-321-2f-helmst/start.htm (dostęp: 10.10.2018).
Drexel J., Zodiacus Christianus, München: Raphael Sadeler, 1622.
Duńczewski S.J., Herbarz wielu domów Korony polskiej i W. Ks. Litewskiego […] meliorowany, [Zamość]: Drukarnia Akademii Zamojskiej, 1757, t. II, http://kpbc.umk.pl/dlibra/doccontent?id=38472 (dostęp: 9.11.2018).
Engelgrave E., Caeleste Pantheon sive caelum novum, in festa et gesta sanctorum totius anni morali doctrina ac profana historia varie illustratum, Köln: Busaeus, 1671.
Engelgrave H., Lux Evangelica sub velum sacrorum emblematum recondita, Antwerpen: Cnobbaert, 1648.
Feuille D. de la, Devises et emblemes […], Amsterdam: La Feuille, 1691.
Fredro A.M., Peristromata regum […], w: Andreae Maximiliani Fredro castellani Leopolienis scriptorum seu togae et belli notationum fragmenta. Accesserunt Peristromata regum symbolis expressa, Gdańsk: Georg Förster, 1660, http://polishemblems.uw.edu.pl/index.php/pl/news/29-news-text-3 (dostęp: 10.10.2018).
Glowalla K., Kommentierte Ausgabe der polnischsprachigen Gedichtbände von Jan Ornowski/Ivan Ornovskyj: 2. Hälft e des 17. Anfang des 18. Jahrhunderts, Teil 1: Kommentar (http://hss.ulb.uni-bonn.de/2013/3442/3442-1.pdf, dostęp: 10.10.2018), Teil 2: Edition (http://hss.ulb.uni-bonn.de/2013/3442/3442-2.pdf, dostęp: 10.10.2018), Bonn 2013.
Harsdörff er G.P., Frauenzimmer Gesprechspiele. Sechter Th eil […], Nürnberg: Endter, 1646, http://diglib.hab.de/show_image.php?dir=drucke/lo-2622-6&pointer483 (dostęp: 10.10.2018).
Hugo H., Pia desideria, Antwerpen: Henri Aertssens, 1624, http://emblems.let.uu.nl (dostęp: 10.10.2018).
Jaworski S., Arctos et antarctos caeli Rossiaci in gentilibus syderibus illistrissimi ac reverendissimi patris P. Barlaami Jasinski Kijoviensis Haliciensis totiusque Rossiae orthodoxi archiepiscopi metropolitae, Kijów: Ławra Pieczerska, 1690, http://www.polishemblems.uw.edu.pl/pliki/Jaworski_ARCTOS.pdf (dostęp: 9.11.2018).
Jaworski S., Echo głosu wołającego na puszczy od serdecznej refleksyi pochodzące a przy solennym powinszowaniu […] Janowi Mazepie hetmanowi wojsk […] zaporozkich brzmiące głośną […] resonansyją […] Symeona Jaworskiego atrium liberalium et philosophiae magistri consummati theologi […], Kijów: Ławra Pieczerska, 1689, http://www.polishemblems.uw.edu.pl/pliki/JAWORSKIechoglosu.pdf (dostęp: 10.10.2018).
Jaworski S., Elegia […], w: Illustrissimi ac reverendissimi Th eophan. Prokopowicz Miscellanea Sacra, variis temporibus edita, nunc primum in unum collecta publicoque exhibita, Wrocław: Korn, 1744, s. 216–217, http://gdz.sub.uni-goettingen.de/dms/load/img/?PID=PPN688926223 (dostęp: 28.10.2018).
Jaworski S., Hercules post Atlantem infracto virtutum robore honorarium pondus sustinens […], Czernihów: Drukarna Świętotrojecka, [ca 1684], http://www.polishemblems.uw.edu.pl/pliki/Jaworski-Herkules_post_Atlantem.pdf (dostęp: 10.10.2018)
Jaworski S., Pełnia nieubywającej chwały w herbowym księżycu z trzech primae magnitudinis luminarzow, Barłaama świętego pustelnika, Barłaama świętego męczennika, Barłaama świętego pieczarskiego […], Kijów: Ławra Pieczerska, 1691, http://polishemblems.uw.edu.pl/pliki/JaworskiPelnia.pdf (dostęp: 10.10.2018).
Ketten I.M. von der, Appelles symbolicus exhibens seriem amplissimam symbolorum, poetisque, oratoribus ac verbi Dei praedicatoribus conceptus subministrans varios. Duobus voluminibus, Amsterdam–Gdańsk: Janssonius von Waesberge, 1699.
Livius T., Ab Urbe condita, Liber II, http://www.thelatinlibrary.com/livy/liv.2.shtml (dostęp: 26.07.2018).
Lyra variis praeceptorum chordis ad edendam civilem et palestricam vocem conformem voci in diserto clamantis […] (1696), w: В.П. Маслюк, Латиномовні поетики і риторики XVII–першої половини XVIII ст. Та їх роль у розвитку теорії літератури на Україні, Київ 1983, s. 177.
Masen J., Speculum imaginum Veritatis occultae. Ed. tertia prioribus correctior, Köln: J.A. Kinckius, 1681, http//www.uni–mannheim.de/mateo/camenaref/masen.html (dostęp: 10.10.2018).
Mieleszko M., Emblematy, wyd. i oprac. R. Grześkowiak, J. Niedźwiedź, Warszawa 2010.
Młodzianowski A., Icones symbolicae […], Wilno: Acad. Soc. Iesu, 1675.
Mnemosyne sławy, prac i trudow […] Piotra Mohiły […], Kijów: Ławra Pieczerska, 1633.
Monumenta paedagogica Societas Iesu penitus retractata multisque textibus aucta, ed. L. Lukács S.I., t. V: Ratio atque institutio studiorum Societatis Iesu (1586, 1591, 1599), Roma 1986, https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=inu.30000053307736;view=1up;seq=9 (dostęp: 10.10.2018).
Mosheim J.L. von, De poenis haereticorum, cum Stephano Iavorskio Archiepiscopo Rezanensi et Muroniensi disputatio, Helmstedt: Schnorr, 1731.
Okolski S., Orbis Polonus, vol. 1–3, Kraków: Franciszek Cezary, 1641–1645.
Orłyk P., Alcides Rossijski […]. Wilno: b. dr., 1695, w: П. Орлик, Конституція, маніфести та літературна спадщина. Вибрані твори, керівник проекту В. Яременко, упорядкування і прімітки М. Трофимук, В. Шевчук, Київ 2006, s. 389–448.
Orłyk P., Hippomenes sarmacki […], Kijów: Ławra Pieczerska, 1698, w: П. Орлик, Конституція, маніфести та літературна спадщина. Вибрані твори, керівник проекту В. Яременко, упорядкування і прімітки М. Трофимук, В. Шевчук, Київ 2006, s. 511–558.
Ornowski J., Bogata drogich kamieni speza […], Czernichów: Drukarnia Świętotrojecka, 1693.
Ornowski J., Bogaty w parentalę, sławę i honory wirydarz herbownemu […] Zacharzewskich […], Kijów: Ławra Pieczerska, 1705.
Ornowski J., Muza roksolanska o triumfalnej sławie […], Czernichów: Drukarnia Świętotrojecka, 1688.
Ornowski J., Niebieski Merkuriusz […], Czernichów: Drukarnia Świętotrojecka, 1686.
Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, Kraków: M. Gawrolczyk, 1584.
Paprocki B., Panosza […], Kraków: M. Wirzbięta, 1575.
Paradin C., Devisies heroiques, Lyon: Jean de Tournes & Guillaume Gazeau, 1557.
Pateryk Kijowsko-Pieczerski, czyli opowieści o świętych ojcach w pieczarach kijowskich położonych, przeł. i oprac. L. Nodzyńska, Wrocław 1993.
Petrasancta S., De symbolis heroicis. Libri IX, Antwerpen: Balthasar Moretus, 1634, https://ia802509.us.archive.org/28/items/desymbolisheroic00piet/desymbolisheroic00piet.pdf (dostęp: 9.11.2018).
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, red. A. Jankowski et al., tłum. W. Borowski et al., wyd. 5, Poznań 2011.
Polockij S., Vertograd mnogocvětnyj, vol. 2 (Emmanuil – Počitanie 2), ed. by A. Hippisley, L. Sazonova, Köln 1999.
Pontanus J., Poeticarum institutionum libri tres. Tyrocinium poeticum, Ingolstadt: David Sartorius, 1594, https://www2.uni-mannheim.de/mateo/camena/pont2/jpg/s216.html (dostęp: 10.10.2018).
Potocki W., Poczet herbów szlachty Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kraków: M.A. Schedel, 1696.
Potocki W., Świat jest księgą, https://literat.ug.edu.pl/potocki/0028.htm (dostęp: 10.10.2018).
Ripa C., Iconologia […], Roma: Lepido Facii, 1603.
Roksolański Parnas. Polskojęzyczna poezja ukraińska od końca XVI do początku XVIII wieku, cz. 2: Antologia, wybór i oprac. R. Radyszews′kyj, Kraków 1998.
Saavedra Fajardo D. de, Idea principis Christiano-politici, centum symbolis expressa […], Bruxelles: Ioannes Mommartius, Franciscus Vivieni, 1649, http://www.fondiantichi.unimo.it/FA/emblem01/saav022.html (dostęp: 10.10.2018).
Sandaeus M., Maria Flos Mysticus […], Mainz: Schönwetter, 1629.
Sarbiewski K., Lyricorum libri IV, Antwerpen: Balthasar Moretus, 1634, http://reader.digitale-sammlungen.de (dostęp: 10.10.2018).
Sarbiewski M.K., O poezji doskonałej, czyli Wergiliusz i Homer (De perfecta poesi, sive Vergilius et Homerus), przeł. M. Plezia, oprac. S. Skimina, Wrocław 1954.
Sarbiewski M.K., Wykłady poetyki (Praecepta poetica), przeł. i oprac. S. Skimina, Wrocław 1958.
Schematismus universi venerabilis cleri dioeceseos Graeco catholicae Premisliensis pro Anno Domini M.D.CCCXXXV conscriptus, Premisliae 1835, http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=10751&from=&dirids=1&ver_id=&lp=3&QI= (dostęp: 9.11.2018).
Sebastian a Matre Dei, Firmamentum symbolicum […], Lublin: Georg Förster, 1652.
Symbola et emblemata selecta […], Amsterdam: Henricus Wetstein, 1705.
Treter T., Symbolica vitae Christi meditatio, Braniewo: Georg Schönfels, 1612.
Treter T., Th eatrum virtutum d. Stanislai Hosii […], Roma: [b.dr.], 1588.
Vaenius O., Amorum emblemata, Antwerpen: Hendrik Swingen, Hieronymus Verdussen, 1608.
Галятовский I., Ключ разумeнuя, Киев: Типография Киево-Печерской Лавры, 1659.
Довгалевський М., Поетика (Сад поетичний), пер. В.П. Маслюк, Київ 1973, http://litopys.org.ua/dovg/dovg.htm (dostęp: 10.10.2018).
Евхаристерион албо вдячность, Киев: Типография Киево-Печерской Лавры, 1632.
Общий Гербовник дворянских родов Всероссийской Империи, ч. II, Санкт-Петербург 1798.
Орлик П., Конституція, маніфести та літературна спадщина. Вибрані твори, керівник проекту В. Яременко, упорядкування і прімітки М. Трофимук, В. Шевчук, Київ 2006.
Проповеди блаженной памяти Стефана Яворского, преосвященного митрополита Рязанского и Муромского, бывшего местоблюстителя престола патриаршего, Mосква 1804–1805, ч. І–III.
Яворский С., Emblemmata et symbola quaedam de monumento P.M. illustrissimi et reverendissimi Patris Barlaami Jasinsky […], 1707, w: Русская силлабическая поэзия XVII–XVIII, вступительная статья, подготовка текста и примечания А.М. Панченко, Ленинград 1970, s. 257–262.
Яворский С., Камень веры, Москва: Синодальная типография, 1728.
Яворский С., Камень веры: Православным cынам Святой Церкви, [пер. Н. Баринов], Москва 2017.
Яворский С., Риторическая рука, пер. с латинскаго Ф. Поликарпов, Санкт-Петербург 1878, http://nasledie.enip.ras.ru/ras/view/publication/general.html?id=47355440 (dostęp: 10.10.2018).
Яворський С., Виноград Христов, Київ 1698, публiкацiя та коментарi I. Ситого, C. Горобця, „Сiверянський лiтопис” (2009), № 6, s. 114–131, http://www.siver-litopis.cn.ua/arh/2009/2009n06/2009n06r08.pdf (dostęp: 9.11.2018).
Przegląd historyczny wydań książki de Saavedra Fajarda, http://www.emblematica.com/es/cd01-saavedra.htm (dostęp: 17.11.2018).
Rękopisy starocerkiewnych kazań S. Jaworskiego z lat 1702–1716, http://dlib.rsl.ru/viewer/01005067213 (dostęp: 10.10.2018).
http://emblems.arts.gla.ac.uk/alciato/emblem.php?id=A56a004 (dostęp: 10.10.2018).
http://nasledie.russportal.ru/index.php?id=histrus.javorsky01 (dostęp: 10.10.2018).
Abramowska J., Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich, „Pamiętnik Literacki” 73 (1982), z. 1–2, s. 3–23.
Bachtin M.M., Czas i przestrzeń w powieści, przeł. J. Faryno, „Pamiętnik Literacki” 65 (1974), z. 4, s. 273–411.
Barner W., Barockrhetorik. Untersuchungen zu ihren geschichtlichen Grundlagen, Tübingen 1970.
Bauer B., Aemulatio, w: Historisches Wörterbuch der Rhetorik, hrsg. von G. Ueding, Bd. 1, Tübingen 1992, s. 141–187.
Bauer B., Jesuitische „ars rhetorica“ im Zeitalter der Glaubenskämpfe, Frankfurt am Main 1986.
Bendza M., Inkorporacja metropolii kijowskiej do patriarchatu moskiewskiego, „Rocznik Teologiczny” 28 (1986), nr 2, s. 47–101.
Brogi Bercoff G., Th e Hetman and the Metropolitan Cooperation Between State and Church in the Time of Varlaam Jasyns′kyj, w: Mazepa e il suo tempo. Storia, cultura, societa. Mazepa and His Time. History, Cultura, Society, a cura di G. Siedina, Alessandria 2004, s. 417–444.
Brogi Bercoff G., Stefana Jaworskiego poezja polskojęzyczna, w: Contributi italiani al XII Congresso Internazionale degli Slavisti (Cracovia 26 Agosto–3 Settembre 1998), a cura di F. Esvan, Napoli 1998, s. 347–371.
Buchwald-Pelcowa P., Emblematy w drukach polskich i Polski dotyczących XVI–XVIII wieku. Bibliografia, Wrocław 1981.
Buchwald-Pelcowa P., Na pograniczu emblematów i stemmatów, w: Słowo i obraz. Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce PAN, Nieborów 29 września – 1 października 1977 r., red. A. Morawińska, Warszawa 1982, s. 73–95.
Burkard T., Jacob Masens Emblemtheorie. Das „Speculum imaginum veritatis occultae“, w: Emblems and Impact, vol. 1: Von Zentrum und Peripherie der Emblematik, ed. by I. Höpel, S. McKeown, Newcastle upon Tyne 2017, s. 559–576.
Chrzanowski T., Działalność artystyczna Tomasza Tretera, Warszawa 1984.
Curtius E.R., Europäische Literatur und lateinisches Mittelalter, 2. Aufl ., Bern 1954.
Curtius E.R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. i oprac. A. Borowski, Kraków 2009.
Cyganok O., Główne kierunki studiów nad ukraińskimi retorykami barokowymi, „Terminus” 16 (2014), z. 3 (32), s. 285–303.
Czarski B., Lemmata w staropolskich konstrukcjach stemmatycznych jako przejaw hybrydyzacji gatunkowej, „Terminus” 14 (2012), z. 4 (25), s. 157–178.
Czarski B., Stemmaty w staropolskich książkach, czyli rzecz o poezji heraldycznej, Warszawa 2012.
Deluga W., Grafika kręgu Ławry Pieczerskiej i Akademii Mohylańskiej XVII i XVIII wieku, Kraków 2003.
Emblemata. Handbuch zur Sinnbildkunst des XVI. und XVIII. Jahrhunderts, hrsg. von A. Henkel, A. Schöne, Sonderausgabe, Stuttgart 1976.
Gerigk H.J., Der vierfache Schrift sinn, w: idem, Lesen und Interpretieren, 2. Aufl ., Göttingen 2002, s. 119–139.
Górska M., Emblematyka jako źródło staropolskiej erudycji. Geneza i funkcja materiału symbolicznego w polskich kompendiach, w: Staropolskie kompendia wiedzy, red. I.M. Dacka-Górzyńska, J. Partyka, Warszawa 2009, s. 99–132.
Górska M., Hieroglifik w teorii Rzeczypospolitej (XVII–XVIII) wieku. Zarys problematyki, „Terminus” 14 (2012), z. 4 (25), s. 15–46.
Górska M., Symbolika heraldyczna a teoria impresy: przykład Orbis Polonus Szymona Okolskiego, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” (Warszawa, red. S. Górzyński) 13(24) (2014), s. 35–49.
Górska M., Ut pictura emblema? Teoria i praktyka, w: Ut pictura poesis / ut poesis pictura. O związkach literatury i sztuk wizualnych od XVI do XVIII wieku, red. A. Bielak, Warszawa 2013, s. 31–46.
Grześkowiak R., „Po różnych królestwach i prowincyjach Dusza nabożna szukała kochanka swego”. Stratyfikacja staropolskiej recepcji jezuickich druków emblematycznych na przykładzie „Pia desideria” Hermana Hugona, w: Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej. Powszechność i narodowość katolicyzmu polskiego, red. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2016, s. 249–299.
Hansen-Löve A., Intermedialität und Intertextualität. Probleme der Korrelation von Wort- und Bildkunst. Am Beispiel der russischen Moderne, w: Dialog der Texte. Hamburger Kolloquium zur Intertextualität, hrsg. von W. Schmid, W.D. Stempel, Wien 1983, s. 291–360.
Höpel I., Harsdörff ers Th eorie und Praxis des dreiständigen Emblems, w: Georg Philipp Harsdörff er. Ein deutscher Dichter und europäischer Gelehrter, hrsg. von J.M. Battaforano, Berlin 1991, s. 195–234.
Höpel I., Das mehrständige Emblem: zu Geschichte und Erscheinungsform eines seltenen Emblemtyps, w: Th e Emblem in Renaissance and Baroque Europe. Tradition and Variety. Selected Papers of the Glasgow International Emblem Conference, 13–17 August 1990, ed. by A. Adams, Leiden 1992, s. 104–117.
Jabłonowski A., Akademia Kijowsko-Mohilańska. Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywylizacyj zachodnich na Rusi, Kraków 1899–1900.
Th e Jesuit Emblem in European Context, ed. by P.M. Daly, G. Richard Dimler, Philadelphia 2016.
Jesuit Image Th eory, ed. by W. de Boer, K.A.E. Enenkel, W.S. Melion, Leiden–Boston 2016.
Jöns D.W., Das „Sinnen-Bild“. Studien zur allegorischen Bildlichkeit bei Andreas Gryphius, Stuttgart 1966.
Konečný L., Mezi textem a obrazem. Miscellanea z historie emblematiky, Praha 2002.
Kroll W., Dmitrij Tschižewskij und die Emblematik. Versuch einer Rekonstruktion, w: D.I. Tschižewskij. Impulse eines Philologen und Philosophen für eine komparative Geistesgeschichte, hrsg. von A. Richter, B. Klosterberg, Berlin 2009, s. 61–84.
Kroll W., Heraldische Dichtung bei den Slaven. Mit einer Bibliographie zur Rezeption der Heraldik und Emblematik bei den Slaven (16.–18. Jahrhundert), Wiesbaden 1986.
Kroll W., Stefan Javorskijs „emblematische Heiligenvita“ über Varlaam Jasinskij, w: Herrscherlob und Herrscherkritik in den slawischen Literaturen. Festschrift für Ulrike Jekutsch zum 60. Geburtstag, hrsg. von B. Holtz, U. Marggraff , Wiesbaden 2013, s. 15−42.
Kroll W., Wie übersetzt man Embleme? Am Beispiel der Emblem- und Emblematikrezeption im Kiever Kulturmodell der Barockzeit, „Rocznik Komparatystyczny – Komparatistisches Jahrbuch” (Szczecin) 5 (2014), s. 197–225.
Lachmann R., Die Tradition des ostroumie und das acumen bei Simeon Polockij, w: Slavische Barockliteratur I., hrsg. von D. Tschižewskij, München 1970, s. 41–59.
Lachmann R., Die Zerstörung der schönen Rede. Rhetorische Tradition und Konzepte des poetischen, München 1994.
Łużny R., Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska. Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich w XVII–XVIII wieku, Kraków 1966.
Łużny R., Stefan Jaworski – poeta nieznany, „Slavia Orientalis” 16 (1967), s. 363–376.
Łużny R., Twórczość Stefana Jaworskiego – poety ukraińsko-rosyjsko-polskiego czyli raz jeszcze o baroku wschodniosłowiańskim, w: Języki i literatury wschodniosłowiańskie. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej. Łódź 14–15 czerwca 1976 r., red. K. Bajor et al., Łódź 1976, s. 103–114.
Michałowska T., Staropolska teoria genologiczna, Wrocław 1974.
Mokry W., Stosunek państwowych i cerkiewnych władz moskiewskich do ukraińskiej Cerkwi prawosławnej w wiekach XVII–XX, w: Unia brzeska. Geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Kraków 1994.
Mokrzecki L., Jan Amos Komeński w Prusach Królewskich. Próba analizy, „Rocznik Gdański” 53 (1993), s. 51–62.
Müller L., Die Kritik des Protestantismus in der russischen Theologie vom 16. bis zum 18. Jahrhundert, Wiesbaden 1951.
Naumow A., Obraz Mazepy w cerkiewnych tekstach obrzędowych, w: Od Kijowa do Rzymu. Z dziejów stosunków Rzeczpospolitej ze Stolicą Apostolską i Ukrainą, red. M.R. Drozdowski, W. Walczak, K. Wiszowata-Walczak, Białystok 2012, s. 834–849.
Ohly F., Vom geistigen Sinn des Wortes im Mittelalter, Darmstadt 1966.
Peil D., Nachwort, w: J.M. Dillherr, G.P. Harsdörff er, Drei=ständige Sonn= und Festtag=Emblemata oder Sinn=Bilder, Hildesheim 1994, s. 1–28.
Pelc J., Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i stuk plastycznych, Kraków 2002.
Pelc J., Słowo – obraz – znak. Studium o emblematach w literaturze staropolskiej, Wrocław 1973.
Radyszews′kyj R., Polskojęzyczna poezja ukraińska od końca XVI do początku XVIII wieku, cz. 1: Monografia, Kraków 1996.
Sarnowska-Temeriusz E., Alegoreza, w: Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze, renesans, barok, red. T. Michałowska, przy współudz. B. Otwinowskiej, E. Sarnowskiej-Temeriusz, wyd. 2 popr. i uzup., Wrocław 1998, s. 24–26.
Scholz B.F., Emblem und Emblempoetik. Historische und systematische Studien, Berlin 2002.
Schöne A., Emblematik und Drama im Zeitalter des Barock, 2. Aufl ., München 1968.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1882, t. 3.
Sokolski J., Barokowa księga natury. O europejskiej symbolografii wieku siedemnastego, Wrocław 1992.
Talbierska J., Grafika XVII wieku w Polsce. Funkcje, ośrodki, artyści, dzieła, Warszawa 2011.
Tatarkiewicz W., Historia estetyki, t. 3: Estetyka nowożytna, Wrocław 1967.
Tschižewskij D., Das Buch als Symbol des Kosmos, w: idem, Aus zwei Welten. Beiträge zur Geschichte der slavisch-westlichen Beziehungen, ‘s-Gravenhage 1956, s. 85–114.
Uhlenbruch B., Rhetorica Slavica – rhetorica Latina (Stefan Javorskij – „Ritoričeskaja ruka”), „Die Welt der Slaven” 29 (1984), s. 330–352.
Visuelle Topoi. Erfindung und tradiertes Wissen in den Künsten der italienischen Renaissance, hrsg. von U. Pfisterer, M. Seidel, München–Berlin 2003.
Zymner R., Das Emblem als off enes Kunstwerk, w: Polyvalenz und Multifunktionalität der Emblematik. Multivalence and Multifunctionality of the Emblem, hrsg. von W. Harms, D. Peil, Frankfurt am Main 2002, s. 9–24.
Варлаам (Ясинский) [biogram], https://drevo-info.ru/articles/13672340.html (dostęp: 10.10.2018)
Енциклопедiя iсторii Украiни, Киiв 2013, т. 10.
Живов В.М., Из церковной истории времён Петра Великого: исследования и материалы, Москва 2004.
Запаско Я.П., Исаевич Я.Д., Пам’ятки книжкового мистецтва. Каталог стародрукiв виданих на Украiнi. Кн. 1. (1574–1700), Львiв 1981.
Захара И.С., Борьба идей в философской мысли на Украине на рубеже XVII–XVIII вв (Стефан Яворский), Киев 1982.
Захара И.С., Стефан Яворський, Львів 1991.
Максимович М.А., Собрание сочинений, т. 3, Киевъ 1880.
Маслов С.И., Библiотека Стефана Яворскаго, Кiевъ 1914, http://books.e-heritage.ru/book/10072635 (dostęp: 9.11.2018).
Маслюк В.П., Латиномовні поетики і риторики XVII–першої половини XVIII ст. Та їх роль у розвитку теорії літератури на Україні, Київ 1983.
Махов А.Е., Эмблематика: макрокосм, Москва 2014.
Морозов А.А., Метафора и аллегория у Стефана Яворского, w: Поэтика и стилистика русской литературы. Памяти академика В.В. Виноградова, Ленинград 1971, s. 35–44.
Панченко А.М., О смене писательского типа в петровскую эпоху, w: Проблемы литературного развития в России первой трети XVIII века, ред. Г.П. Макогоненко, Г.Н. Моисеева (XVIII век, cб. 9), Ленинград 1974, s. 112–128.
Петров Н.И., О словесных науках и литературных занятиях в Киевской Академии от начала ея до преобразования в 1819 г., „Труды Киевской духов-
ной академии” (1866), июль, s. 305–330; (1866), октябрь, s. 343–388; (1866), декабрь, s. 552–569; (1867), январь, s. 82–118; (1868), март, s. 465–525.
Понырко Н.В., Варлаам Ясинский, w: Словарь книжников и книжности Древней Руси, вып. 3, ч. 1, Санкт-Петербург 1992, s. 157–162.
Попов П.М., Матеріали до словника українських граверів, Київ 1926, http://elib.nplu.org/view.html?id=231 (dostęp: 10.10.2018).
Резанов В.И., К вопросу о старинной драме. Теория школьных декламаций по рукописным поэтикам, „Известия Отделения Русскаго Языка и Словесности Императорской Академии Наук” (Санкт-Петербург) 18 (1914), s. 1–40.
Сазонова Л., Гетман Мазепа как образ панегирический. Из поэтики восточ нославяского барокко, w: Mazepa e il suo tempo. Storia, cultura, societa. Mazepa and His Time. History, Cultura, Society, a cura di G. Siedina, Alessandria 2004, s. 461–488.
Сидорова Л.П., „Повесть о Варлааме и Иоасафе” в издании Симеона Полоцкого, w: Симеон Полоцкий и его книгоиздательская деятельность, ред. А.Н. Робинсон et al., Москва 1982, s. 134–151.
Степовик Д.В., Іван Щирський. Поетичний образ в українській барокковій гравюрі, Київ 1988.
Степовик Д.В., Леонтій Тарасевич і українське мистецтво барокко, Київ 1986.
Степовик Д.В., Українська гравюра бароко: Майстер Ілля, Олександр Тарасевич, Леонтій Тарасевич, Іван Щирський, Київ 2012.
Терновский Ф.А., Митрополит Стефан Яворский. Биографический очерк, „Труды Киевской духовной академии” (Киев) 1 (1864), s. 36–70, 237–290, 2 (1864), s. 137–186.
Терновский Ф.А., Очерки из истории русской иерархии в XVIII веке. Стефан Яворский, „Древняя и новая Россия” 8 (1879), s. 305–320.
Трофимук О., Лiтературна творчiсть Пилипа Орлыка, w: П. Орлик, Конституція, маніфести та літературна спадщина. Вибрані твори, керівник проекту В. Яременко, упорядкування і прімітки М. Трофимук, В. Шевчук, Київ 2006, s. 623–703.
Успенский Б.А., Раскол и культурный конфликт XVII века, w: idem, Избранные труды, т. 1: Семиотика истории. Семиотика культуры, Москва 1994, s. 333–367.
Чечин С., Митрополит Стефан Яворський та гетьман Иван Мазепа, „Нижинська Старовина” 2005, вып. 1(4), s. 78–102.
Чижевський Д.І., Українське літературне бароко, Київ 2003, http://litopys.org.ua/chyzh/chyb.htm (dostęp: 10.10.2018).
Чижевський Д.І., Філософія Г.С. Сковороди, підготовка тексту й переднє слово проф. Л. Ушкалова, Харків 2004, http://litopys.org.ua/chysk/chysk.htm (dostęp: 10.10.2018).
Эмблематика и эмблематичность в западпоевропейской и русской литературы, ред. А.Е. Махов, Москва 2016.
Informacje: Terminus, 2018, Tom 20, zeszyt 2 (47) 2018, s. 195-253
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
„Poeta laureatus” Stefan Jaworski i emblematyka
Poeta laureatus Stefan Jaworski and emblematics
Georg-August-Universität Göttingen
Publikacja: 08.11.2018
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1598
Liczba pobrań: 1658