FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Mowy Jakuba Sobieskiego na pogrzebach Stanisława, Jana i Reginy Żółkiewskich jako przykład oratorstwa siedemnastowiecznego – edycja źródłowa

Data publikacji: 2019

Terminus, 2019, Tom 21, zeszyt 1 (50) 2019, s. 105 - 140

https://doi.org/10.4467/20843844TE.19.005.10505

Autorzy

Justyna Gałuszka
Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego
https://orcid.org/0000-0002-1714-0179 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Mowy Jakuba Sobieskiego na pogrzebach Stanisława, Jana i Reginy Żółkiewskich jako przykład oratorstwa siedemnastowiecznego – edycja źródłowa

Abstrakt

Jakub Sobieski’s Speech at the Funerals of Stanisław, Jan and Regina Żółkiewski as an Example of 17th-Century Oratory – Source Edition
The 17th-century funeral ceremonies included occasional speeches given by a close relative, friend, or acquaintance, which supplemented the preachers’ sermons. The paper is a discussion and critical source edition of Jakub Sobieski’s (1590–1646) speeches on three representatives of the Żółkiewski family: Stanisław (1547–1620), Jan (d. 1623), and Regina (1566–1624). Sobieski was considered one of the best orators of his time. He was oft en invited to various events, which he honoured with his speeches. Those delivered at Żółkiewskis’ funerals strike with their depth and show the tragedy of this family, but at the same time they display Sobieski’s oratorical skills, education, and erudition. They also emphasize the genealogical relations between the Sobieski and Żółkiewski families. They capture a portrait of a tragic family: an image of a great hetman, who heroically defended his homeland in advanced age, a son who imitated the actions of his father, and a virtuous mother and wife—three models worthy of distinction and praise.

Bibliografia

Źródła rękopiśmienne

Biblioteka Jagiellońska, sygn. 110, List od P. Jazkowskiego do P. podkomorzego bełskiego po ostatnim rozgromieniu taboru wojska naszego w Wołoszech, nie daleko za Dniestrem de data Boryssowa 24 Octrobris 1620.

Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, sygn. 1052, Wyprawa cecorska.

Źródła drukowane

Listy Stanisława Żółkiewskiego 1584–1620, wyd. J.T. Lubomirski, Kraków 1868. Mówca polski, albo wielkich senatorów powagą i ojczystą wymową oratorów sejmowe i pogrzebne mowy do głośnej wieków potomnych pamięci podane, [ed. J. Pisarski], t. 1, wyd. 2, Kalisz: Koleium Societatis Iesu, 1683, (egz. Biblioteki Jagiellońskiej, sygn. 19621 I).

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. Bobrowicz, t. 4, Lipsk 1839.

Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, t. 1, cz. 1, wyd. F. Kluczycki, Kraków 1880.

Pisma Stanisława Żółkiewskiego kanclerza koronnego i hetmana. Z jego popiersiem, wyd. A. Bielowski, Lwów 1861.

Radziwiłł A.S., Rys panowania Zygmunta III, wyd. J. Byliński, W. Kaczorowski, Opole 2011.

Sobieski J., Peregrynacja po Europie (1607–1613). Droga do Baden (1638), wyd. J. Długosz, Wrocław 1991.

Testament Reginy z Fulsztyna Herburcianki Żółkiewskiej kopiowany z oryginału własną jej ręką spisanego 1610, dnia maja 13, „Biblioteka Warszawska. Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi” 2 (1845).

Opracowania

Barącz S., Pamiątki miasta Żółkwi, Lwów 1852.

Barłowska M., Jakub Sobieski pamięci wielkiego kawalera Bartłomieja Nowodworskiego, Szczecin 2006.

Barłowska M., Na swady sarmackiej placu. O kulturze oratorskiej wieku XVII, Kielce 2001.

Barłowska M., O badaniu staropolskiego oratorstwa (na przykładzie świeckiego oratorstwa epoki baroku), w: Retoryka w Polsce. Teoria i praktyka w ostatnim półwieczu, red. M. Skwara, Szczecin 2006, s. 75–93.

Barłowska M., Ossoliński, Moskorzowski, Sarbiewski – mowy pogrzebowe. Teksty w dialogu, Katowice 2008.

Barłowska M., Swada i milczenie. Zbiory oratorskie XVII–XVIII wieku – prolegomena fiologiczne, Katowice 2010.

Besala J., Stanisław Żółkiewski, Warszawa 1988.

Bibliografia polska Karola i Stanisława Estreicherów, t. 36, cz. 1, Kraków 2013.

Encyklopedia powszechna S. Orgelbranda, t. 9, Warszawa 1862.

Genealogia, oprac. W. Dworzaczek, t. 2: Tablice, Warszawa 1959.

Gruchała J.S., Głos w sprawie komentarza, w: Edytorstwo źródeł. Różne drogi – wspólny cel, red. A. Perłakowski, Kraków 2017, s. 11–33.

Kicińska U., Wzorzec szlachcianki w polskich drukowanych oracjach pogrzebowych XVII wieku, Warszawa 2013.

Kolbuszewski J., Kryzys, pornografia i renesans śmierci, w: idem, Problemy współczesnej tanatologii, Wrocław 1997, s. 7–16.

Labudda A., Liturgia pogrzebu w Polsce do wydania Rytuału Piotrkowskiego (1631). Studium historyczno-liturgiczne, Warszawa 1983.

Lepszy K., Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI w. do poł. XIX w., Warszawa 1953.

Maciejowski W.A., Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, t. 3, Warszawa 1852.

Maciszewski J., Samuel Korecki hr. Pogoń (ok. 1586–1622), w Polski słownik biograficzny, t. 14, Wrocław 1968–1969, s. 60–62.

Majewski R., Cecora. Rok 1620, Warszawa 1970.

Mroczek G., Wychowanie syna w świetle testamentów Stanisława Żółkiewskiego, „Rocznik Przemyski” 53 (2017), z. 3: Historia, s. 19–34.

Niedźwiedź J., Nieśmiertelne teatra sławy. Teoria i praktyka twórczości panegirycznej na Litwie w XVII–XVIII w., Kraków 2003.

Nowicka-Struska A., Elementy teatralne, gest i komunikacja niewerbalna w siedemnastowiecznych kazaniach pogrzebowych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF, Philologiae” 24 (2006), s. 71–97.

Podhorodecki L., Hetman Żółkiewski, Warszawa 1968.

Podhorodecki L., Wielki hetman Rzeczypospolitej. Opowieść o Stanisławie Żółkiewskim, Warszawa 1987.

Prochaska A., Hetman Stanisław Żółkiewski, Warszawa 1927.

Rok B., Druki żałobne w dawnej Polsce XVI–XVIII w., w: Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001, s. 187–201.

Skwara M., Polskie drukowane oracje pogrzebowe XVII wieku. Bibliografia, Gdańsk 2009.

Sójka J., Pisarski Jan Stefan hr. Szreniawa (ok. 1630–1678), w: Polski słownik biograficzny, t. 26, Wrocław 1981, s. 549.

Trawicka Z., Jakub Sobieski 1591–1646. Studium z dziejów warstwy magnackiej w Polsce doby Wazów, Kraków 2007.

Trawicka Z., Mowy weselne i pogrzebowe Jakuba Sobieskiego, w: Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001, s. 173–186.

Tyszkowski K., Hetman Stanisław Żółkiewski, Lwów 1927.

Urwanowicz J., „Piis manibus”. Inskrypcje nagrobne rodu Żółkiewskich w XVII wieku, w: Cywilizacja prowincji Rzeczypospolitej szlacheckiej. Cykl 2: Nie wszystek umrę. Pamięć o zmarłych w kulturze staropolskiej, red. A. Jankowski, A. Klonder, Bydgoszcz 2015.

Urwanowicz J., „Początek i progres wojny moskiewskiej”, czyli o Stanisława Żółkiewskiego „ochocie do służenia królowi jegomości Rzeczypospolitej”, „Białostockie Teki Historyczne” 9 (2011), s. 55–65.

Urwanowicz J., Stanisław Żółkiewski wobec Moskwy. Koncepcje i działania, w: Polska wobec wielkich konfliktów w Europie nowożytnej. Z dziejów dyplomacji i stosunków międzynarodowych w XV–XVIII wieku, red. R. Skowron, Kraków 2009, s. 49–64.

Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, przykłady oprac. J. Woronczak, [red. nauk. M.R. Mayenowa przy współudz. Z. Florczak], Wrocław 1955.

Żurkowski S., Żywot Tomasza Zamojskiego kanclerza wielkiego koronnego, Lwów 1860.
 

Opracowania wykorzystane przy opracowaniu aparatu naukowego edycji źródła

Gawron P., Hetman koronny w systemie ustrojowym Rzeczypospolitej w latach 1581–1646, Warszawa 2010.

Grzybowski S., Jan Zamoyski, Warszawa 1994.

Hołd carów Szujskich, red. J. Chrościcki, M. Nagielski, Warszawa 2014.

Kaczorowski W., Bitwa pod Byczyną, Opole 1988.

Łaszczyńska O., Ród Herburtów w wiekach średnich, Poznań 1948.

Majewski W., Nalewajko Semen, w: Polski słownik biograficzny, t. 22, Wrocław 1977, s. 489–492.

Olejnik K., Stefan Batory, Warszawa 2013.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, red. nauk. A. Jankowski et al., przeł. W. Borowski et al., Poznań–Opole 2005.

Serczyk W.A., Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, Kraków 1984.

Studia z dziejów stosunków Rzeczypospolitej z Państwem Moskiewskim w XVI–XVII wieku, red. M. Nagielski, K. Bobiatyński, P. Gawron, Zabrze 2013.

Śliwiński A., Jan Zamoyski. Kanclerz i hetman wielki koronny, Warszawa 1947.

Urwanowicz J., Leczyć czy odcinać putrida membra? Stanisław Żółkiewski wobec Kozaków podczas powstania Nalewajki, w: Od Kijowa do Rzymu. Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej ze Stolicą Apostolską i Ukrainą, red. M.R. Drozdowski, W. Walczak, K. Wiszowata-Walczak, Białystok 2012, s. 103–116.

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku, oprac. K. Chłapowski et al., red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.

Urzędnicy województwa ruskiego XIV–XVIII wieku (ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy, oprac. K. Przyboś, Wrocław 1987.

Wisner H., Zygmunt III Waza, Warszawa 2006.

Wójcik Z., Wojny kozackie w dawnej Polsce, Kraków 1989.

Informacje

Informacje: Terminus, 2019, Tom 21, zeszyt 1 (50) 2019, s. 105 - 140

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Mowy Jakuba Sobieskiego na pogrzebach Stanisława, Jana i Reginy Żółkiewskich jako przykład oratorstwa siedemnastowiecznego – edycja źródłowa

Angielski:

Jakub Sobieski’s Speech at the Funerals of Stanisław, Jan and Regina Żółkiewski as an Example of 17th-Century Oratory – Source Edition

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-1714-0179

Justyna Gałuszka
Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego
https://orcid.org/0000-0002-1714-0179 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Publikacja: 2019

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Justyna Gałuszka (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski