FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

“May every lover of truth find it through reading.” Manners of Authenticating the Message in Sixteenth-Century Accounts of Polish Religious Disputations

Data publikacji: 2018

Terminus, Special Issues, Special Issue (2018), s. 113 - 144

https://doi.org/10.4467/20843844TE.18.014.9897

Autorzy

Magdalena Ryszka-Kurczab
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
https://orcid.org/0000-0002-4175-9414 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

“May every lover of truth find it through reading.” Manners of Authenticating the Message in Sixteenth-Century Accounts of Polish Religious Disputations

Abstrakt

In the 16th and 17th centuries, religious disputations became one of the means of conducting religious agitation. Texts providing an account of the course of such events confirm the application of the formal rules of school-type disputatio in public disputes using vernacular language. This undoubtedly resulted in the expansion of the audience at such spectacles beyond scholars conversant in Latin and influenced the change of the objectives of such debates, from a collective search for the truth to the defence of one’s own doctrine using all available methods, that is, dialectics and rhetoric.

Unlike mediaeval scholastic disputations, public disputes no longer engaged an arbiter to settle them. The victory was decided by the very course of the dialectic confrontation. The lack of an authoritative arbiter encouraged each of the parties involved to assure the public that they had won and therefore that their religious statements were true. After such a confrontation, ostensibly impartial and true accounts of the course of the dispute were published in print. This paper presents an analysis of eight prints providing detailed descriptions of six religious debates conducted in Polish between 1581–1599. These texts reaffirm the conviction (inherited from the Middle Ages) that the truth may be learnt through disputatio. They explicitly express the belief in the readers’ ability to individually assess the correctness of the arguments formulated and the counterarguments, and consequently to understand who is right. At the same time, noticeable techniques employed to authenticate the accounts as impartial and true dispiteously undermine the objectivity of the accounts that profess to be true. The discursive means employed to direct the reader in his reception of the conveyed message include a declaration of an ethical urge to proclaim the truth about the course of the debate and its winners, and concealment of the true authorship of the text with the aim of avoiding a charge of partiality, assuring that the account follows the pattern of the so-called autentyki (or originals), that is notes written down during the dispute.

Bibliografia

Primary Sources

Gertich Gracjan M., Protestacyja przeciwko niesłusznej chlubie tych, co za przyczyną Dysputacyji ks. Marcina Smigleckiego […] przed zwycięstwem tryjumfują, Vilnius: [s.n.], 1599.

Mikołajewski D., Dysputacyja wileńska, którą miał ks. Marcin Śmiglecki Soc[ietatis] Jesu z ks. Danielem Mikołajewskim, sługą Słowa Bożego de prymatu Petri, Toruń: Andrzej Koteniusz, 1599.

Ostorode K., Dysputacyja zboru szmigielskiego, którą miał Cristoph Osterod sługa słowa Bożego na tamtem miejscu z Hieronimem Powodowskim […] 1592 dnia 2 lipca o tym, że on jedyny Bóg nie jest trzy persony to jest jako mówią, Ojciec, Syn i Duch Ś[wię]ty, ale tylko sam Ojciec a żaden inny, [s.l., s.n., s.a.].

[Powodowski H.], Dysputacyja wtóra Księdza Hieronima Powodowskiego z Śmigielskimi różnobożany. O trzech personach w jednymże Bóstwie i o krzczeniu małych dziatek. Odprawowana w Śmiglu 2. dnia lipca roku 1592, Poznań: Barbara Wolrab i dziedzice Jana Wolraba, 1592.

Przylepski J. [Adrian Radzymiński], Dysputacyja lubelska ks. Adryjana Radzymińskiego […] z Statoriuszem ministrem nowokrzczeńskim o przedwieczności Bóstwa Pana i Boga naszego Jezusa Chrystusa dnia 22 i 23 maja roku 1592, Kraków: Jakub Siebeneicher, 1592.

Statorius-Stojeński the Younger P., Dysputacyja lubelska Piotra Statoriusa sługi słowa Bożego o przedwiecznym Bóstwie Syna Bożego z ks. Adryjanem Radzimińskim Jezuitą, [Kraków]: Aleksy Rodecki, [1592].

Szamotulski S. [Powodowski H.], Dysputacyja ks. Hieronima Powodowskiego z ministrem zboru nowoariańskiego śmigielskiego Janem Krotowicjuszem, o niektórych artykułach przedwiecznego Bóstwa Syna Bożego i Trojce Przenaświętszej, tamże w zborze śmigielskim odprawowana… dnia 27. grudnia w roku 1581, [Poznań: Jan Wolrab, 1581].

[Śmiglecki M.], Dysputacyja wileńska, którą miał ks. Marcin Śmiglecki Societatis Iesu z ministrami ewanjelickimi […] o jednej widomej głowie Kościoła Bożego, Kraków: The Lazarus Printing House, 1599.

[Śmiglecki M.], Opisanie dysputacyjej nowogrodzkiej, którą miał ks. Marcin Śmiglecki […] z Janem Licyniuszem, Vilnius: Drukarnia Akademii Societatis Iesu, [after 25, Jan. 1594].

[Wojciech z Kalisza], Krótkie a prawdziwe opisanie dysputacyjej, która była w Lewartowie anno 1592 d. 13 i 14 stycznia, w której ks. Radzimiński theses dał a Calissius rektor lewartowski i ks. Franciszek minister kurowski i pan Jan Niemojewski opugnowali, Kraków: Sebastian Sternacki, [1592].

Żagiel M. M. [H Stefanowski], Cenzura dysputacyjej wileńskiej […] abo obrona słuszna szczyrości i zupełności edycjej katolickiej wileńskiej…, Vilnius: Drukarnia Akademii Societatis Iesu, 1600.

Secondary Sources

Angelelli I., “The Techniques of Disputation in the History of Logic,” Journal of Philosophy 67 (1970), pp. 800–815.

Chang K., “From Oral Disputation to Written Text. The Transformation of the Disputation in Early Modern Europe,” History of Universities 19/2 (2004), pp. 129–187.

Drzymała K., Ks. Marcin Śmiglecki T.J., Kraków 1981.

Estreicher K., Bibliografia polska, t. 21, Kraków 1906.

Estreicher K., Bibliografia polska, t. 23, Kraków 1910.

Estreicher K., Bibliografia polska, t. 29, Kraków 1933.

Felipe D. L., The Post-medieval Ars Disputandi, Austin 1991.

Fife R. H., The Revolt of Martin Luther, New York 1957.

Gilbert N. W., “The Early Italian Humanists and Disputation,” in: Renaissance Studies in Honor of Hans Baron, ed. by A. Molho, J. A. Tedeschi, Dekalb 1971, pp. 203–226.

Gomolec L., Dzieje miasta Śmigla, Poznań 1960.

Gondek P., “Dysputa scholastyczna jako przykład sporu naukowego,” Forum Artis Rhetoricae 3 (2014), pp. 7–22.

Guerlac R., “Introduction,” in: J. L. Vives, Against the Pseudodialecticians. A Humanist Attack on Medieval Logic, transl., intr., notes by R. Guerlac, Dodrecht 1979, pp. 1–43.

Hendrix S. H., Martin Luther. Visionary Reformer, New Haven 2015.

Kamieniecki J., “Zasady prowadzenia dyskursu religijnego zawarte w staropolskich tekstach polemicznych,” in: Wyraz i zdanie w językach słowiańskich. Opis, konfrontacja, przekład. 7, Wrocław 2009, pp. 93–100.

Kristeller P. O., Medieval Aspects of Reneissance Learning, New York 1992.

Kot S., “Dysputacje arian polskich,” Reformacja w Polsce 7 (1935), pp. 341–370.

Kot S., “Dysputacyj braci polskich katalog z rękopisu Andrzeja Lubienieckiego młodszego,” Reformacja w Polsce 9–10 (1939), pp. 456–464.

Natoński B., Humanizm jezuicki i teologia pozytywno-kontrowersyjna od XVI do XVIII wieku. Nauczanie i piśmiennictwo, Kraków 2003.

Paintner U., “Aus der Universitat auf den Markt. Die disputatio als formpragende Gattung Konfessioneller Polemik im 16. Jahrhundert am Beispiel antijesuitischer Publizistik,” in: Disputatio 1200–1800. Form, Funktion und Wirkung eines Leitmediums Universitarer Wissenskultur, hg. von M. Gindhart, U. Kundert, Berlin–New York 2010, pp. 129–154.

Rodda J., Public Religious Disputation in England, 1558–1626, Farnham 2014.

Rummel E., The Humanist-Scholastic Debate in the Renaissance and Reformation, Cambridge 1995.

Ryszka-Kurczab M., “Kilka uwag o Dysputacyjej Księdza Hieronima Powodowskiego z ministrem zboru nowoariańskiego śmigielskiego Janem Krotowicjusem z 1581 roku,” in: Rzeczy minionych pamięć. Studia dedykowane Prof. Tadeuszowi Ulewiczowi w 90. rocznicę urodzin, ed. by A. Borowski, J. Niedźwiedź, Kraków 2007, pp. 449–462.

Stec W., Literacki kształt polskich polemik antyjezuickich z lat 1578–1625, Białystok 1988.

Tazbir J., “Polemika Jakuba Niemojewskiego z Jezuitami poznańskimi,” in: Munera Poznaniensia. Księga pamiątkowa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu dla uczczenia 600-lecia założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego, ed. by G. Labuda, Poznań 1965, pp. 236–260.

Tazbir J., “Rola żywego słowa w polskiej propagandzie wyznaniowej,” Kwartalnik Historyczny 87/2 (1980), pp. 291–309.

Tworek S., “Dysputa lewartowska w 1592 roku,” Rocznik Lubelski 3 (1960), pp. 51–62.

Weijers O., “Renaissance Disputation,” in: eadem, In Search of the Truth. A History of Disputation Techniques from Antiquity to Early Modern Times, Turnhout 2013, pp. 177–207.

Weijers O., “The Development of Disputation between the Middle Ages and Renaissance,” in: Continuities and Disruptions between the Middle Ages and the Renaissance, ed. by C. Burnett, J. Meirinhos, J. Hamesse, Louvain-la-Neuve 2008, pp. 139–150.

Informacje

Informacje: Terminus, Special Issues, Special Issue (2018), s. 113 - 144

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:
“May every lover of truth find it through reading.” Manners of Authenticating the Message in Sixteenth-Century Accounts of Polish Religious Disputations
Angielski:
“May every lover of truth find it through reading.” Manners of Authenticating the Message in Sixteenth-Century Accounts of Polish Religious Disputations

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-4175-9414

Magdalena Ryszka-Kurczab
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska
https://orcid.org/0000-0002-4175-9414 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska

Publikacja: 2018

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Magdalena Ryszka-Kurczab (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Angielski