FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Matematyka czartowska czy pobożna? Dwa oblicza astrologii w kazaniach reformata Antoniego Węgrzynowicza

Data publikacji: 2015

Terminus, 2015, Tom 17, zeszyt 1 (34), s. 61 - 87

https://doi.org/10.4467/20843844TE.15.001.4529

Autorzy

Magdalena Kuran
Uniwersytet Łódzki, Polska, ul. Narutowicza 65, 90-131 Łódź
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Matematyka czartowska czy pobożna? Dwa oblicza astrologii w kazaniach reformata Antoniego Węgrzynowicza

Abstrakt

Mathematics divine or devilish? Two faces of astrology in Antoni Węgrzynowicz’s sermons

The article concerns the sermons of baroque preacher Antoni Węgrzynowicz (a member of the Order of the Reformati). These two sermons present completely different pictures of astrology. The first is a kind of small anti-astrological treatise. The preacher applies the rhetorical figure – subiectio. The sermon takes on the form of exchanging questions and answers between the preacher and a fictitious astrologer. Węgrzynowicz uses philosophical, moral and legislative (ecclesiastical and secular) arguments. He tries to invalidate arguments put forward by the followers of astrology.
The other sermon is an example of an astrology which was christianised. The sermonizer uses astrological terms to describe a theological matter. For example, he describes Christ’s life through the signs of the zodiac. Thus, we have two radically different ways of describing astrology. On the one hand, there is a horoscopic astrology which is a deadly sin, a form of evil magic, on the other hand astrology is only a collection of terminological props which are then reinterpreted by the preacher.

Bibliografia

Augustyn, św.,Państwo Boże, przeł. W. Kubicki, wstęp J. Salij, Kęty 2002.

Augustyn, św., Wyznania, przekład, wstęp, oprac. Z. Kubiak, Warszawa 1999.

Baran Z., Antoni Węgrzynowicz, barokowy kaznodzieja i literat, Kraków 1990 (mps dostępny w bibliotece klasztoru franciszkanów w Bieczu).

Barton T., Ancient Astrology, New York 2003.

Biblia to jest Księgi Starego i Nowego Testamentu, według łacińskiego przekładu starego [...] przełożone, przeł. J. Wujek, Kraków 1599.

Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI w. i wstępy ks. Janusz Frankowski, wyd. 3, Warszawa 2000.

Birkowski F., Kazania o naukach tajemnych, oprac. J. Kroczak, Wrocław 2012 (Bibliotheca Curiosa, t. 7).

Brognolo C., Alexicacon hoc est opus de maleficiis ac morbis maleficis curandis duobus tomis distributum, Venezia 1668.

Brzuszek B., „W każdej okoliczności i materyi doskonale mówił”. Antoni Węgrzynowicz OFMRef. jako kaznodzieja Krakowa, [w:] Wielcy kaznodzieje Krakowa. Studia in honorem prof. Eduardi Staniek, red. ks. K. Panuś, Kraków 2006, s. 247–265.

Drexel J., Zodiacus Christianus seu signa 12 divinae praedestinationis una cum 12. symbolis quibus signa illa adumbrantur a Raphaele Sadelero [...], München 1618.

Ernst G., „Veritatis amor dulcissimus”: Aspects of Cardano’s Astrology, [w:] Secrets of Nature: Astrology and Alchemy in Early Modern Europe, red. W.R. Newman, A. Grafton, Cambridge, Massachusetts 2001, s. 39–68.

Jacobson Schutte A., Aspiring Saints: Pretense of Holiness, Inquisition and Gender in the Republic of Venice, 1618–1750, Baltimore 2001.

Jeffrey D.L., Houses of the Interpreter: Reading Scripture, Reading Culture, Waco 2003.

Jougan A., Ks. Antoni Węgrzynowicz jako kaznodzieja mariologiczny. Szkic homiletyczny, „Przegląd Kościelny” VIII, 1905, nr 45, s. 185–198; nr 46, s. 380–386; nr 47, s. 464–473; nr 48, s. 551–562 (z. 9–12).

Kowalewska D., Magia i astrologia w literaturze polskiego oświecenia, Toruń 2009.

Kracik J., Chrześcijaństwo kontra magia. Historyczne perypetie, Kraków 2012.

Krakowiak Cz., Katechumenat chrzcielny dorosłych w Kościele posoborowym, Lublin 2003.

Kuran M., Pasyjny wymiar duchowości franciszkańskiej na przykładzie „Kazania na Wielki Piątek o męce Pana Jezusowej” reformata Antoniego Węgrzynowicza, [w:] Piśmiennictwo sakralne w dziejach Polski do końca XVIII wieku na tle powszechnym, red. S. Bułajewski, J. Gancewski, A. Wałkówski, Józefów 2013, s. 219–230.

Lausberg H., Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, przekład, oprac. i wstęp: A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002.

Leitão H., Entering Dangerous Ground: Jesuits Teaching Astrology and Chiromancy in Lisbon, [w:] The Jesuits. Cultures, Sciences, and the Arts, 1540–1773,

red. J.W. O’Malley, G.A. Bailey, S.J. Harris, T.F. Kennedys, Toronto–Buffalo–London 2006, s. 371–390.

Lichański J.Z., Początki dyskursu akademickiego. Jezuickie „Assertiones”, [w:] Piśmiennictwo zakonne w dobie staropolskiej, red. M. Kuran, K. Kaczor-Scheitler, M. Kuran, przy współpracy D. Szymczaka, Łódź 2013, s. 197–209.

Lurker M., Świat symboliki chrześcijańskiej, oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 1990.

Mastalska D., Teologiczny obraz Maryi w polskich kazaniach Antoniego Węgrzynowicza OFM (1658–1721), Niepokalanów 1994.

Pawlak W., Wiedza tajemna Fabiana Birkowskiego [rec. F. Birkowski, Kazania o naukach tajemnych, oprac. J. Kroczak, Wrocław 2012 (Bibliotheca Curiosa, t. 7)], „Ruch Literacki” LIV, 2013, nr 3, s. 367–375.

Picinelli F., Mundus symbolicus in emblematum universitate formatus, explicatus, et […]illustratus, t. 1, Köln 1694.

Rotondo A., Brugnoli Candido, [w:] Dizionario Biografico degli Italiani, t. 14, Rome 1972, http://www.treccani.it/enciclopedia/candido-brugnoli_%28Dizionario_Biografico%29/ (dostęp: 1.05.2015).

Sancti Zenonis Episcopi Veronensis Sermones, oprac. P. i H. Ballerini, Verona 1739.

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, t. 10, Wrocław 1976.

Sokolski J., Słownik barokowej symboliki natury. Tom wstępny: Barokowa księga natury, Wrocław 2000.

Sporer P., Theologiae moralis super decalogum, Salzburg 1701.

Śnieżyńska-Stolot E., Wyobraźnia a natura w średniowieczu, [w:] Wyobraźnia średniowieczna, red. T. Michałowska, Warszawa 1996, s. 295–306.

Śnieżyńska-Stolot E., Tajemnice dekoracji „Psałterza floriańskiego”. Z dziejów średniowiecznej koncepcji uniwersum, Warszawa 1992.

Walińska M., Zelotypia jako grzech śmiertelny: Antoniego Węgrzynowicza kazanie o nieuzasadnionej zazdrości w małżeństwie, [w:] Sarmackie theatrum, t. 7: W kręgu rodziny i prywatności, red. M. Jarczykowa, R. Ryba, Katowice 2014, s. 160–173.

Węgrzynowicz A., Kazań niedzielnych księga trzecia albo nauki o czterech rzeczach ostatecznych przez całoroczne niedziele, Warszawa 1714.

Węgrzynowicz A., Melodyja świętego Kazimierza królewica polskiego albo pieśni „Omni die etc.” o Najświętszej Pannie Maryi kazaniami przyozdobiona. Pars III, Kraków 1704.

Winckler A., Assertiones philosophico-scotisticae elementis mathematico-experimentalibus illustratae, quas publicae concertationi exponunt, Regensburg 1755.

Zenon z Werony, O cierpliwości. O chciwości. O czystości serca, wstęp i oprac. S. Ka­wecki, przeł. M. Grzesiowski, Warszawa 1997.

Informacje

Informacje: Terminus, 2015, Tom 17, zeszyt 1 (34), s. 61 - 87

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Matematyka czartowska czy pobożna? Dwa oblicza astrologii w kazaniach reformata Antoniego Węgrzynowicza

Angielski:

Mathematics divine or devilish? Two faces of astrology in Antoni Węgrzynowicz’s sermons

Autorzy

Uniwersytet Łódzki, Polska, ul. Narutowicza 65, 90-131 Łódź

Publikacja: 2015

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Magdalena Kuran (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski