Dwie Penelopy. Heroidy Owidiusza a elegie epistolarne Andrzeja Krzyckiego i Baltazara Castiglionego
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 03.2023
Terminus, 2023, Tom 25, zeszyt 1 (66) 2023, s. 63 - 96
https://doi.org/10.4467/20843844TE.23.005.17501Autorzy
Two Penelopes: Ovid’s Heroides and Its Two Imitations: Andrzej Krzycki and Baldassare Castiglione’s Epistolatory Elegies
The article presents a bilingual (Latin with a Polish translation) edition of two Neo-Latin imitations of Ovid’s Heroides, preceded by an introduction and provided with a philological and historical commentary. Both poems were written in the first twenty years of the 16th century. The author of the first one is Andrzej Krzycki (Cricius, 1482–1537), who at the time of composing the poem was the secretary of the first wife of Sigismund the Old, Barbara Zapolya. As the queen’s secretary, Krzycki was responsible for the stylistic aspect of her letters, which made it all the easier for him to create a fictional epistolary elegy on her behalf. The elegy commemorates the victorious battle for the Polish-Lithuanian army with the Grand Duchy of Moscow at Orsha (1514). For the poet it was also an opportunity to praise the invincible king and his army.
The author of the second elegy is Baldassare Castiglione (1478–1529), known as the author of Il libro del Cortegiano. He wrote a poetic letter on behalf of his wife, Ippolita Torelli, who was waiting for her husband’s return from Rome. Both authors not only refer to the situation of Penelope in Ovid’s first heroide, but also use Ovid’s other letters of heroines and their neo-Latin imitations. Castiglione also evokes one of Propertius’ elegies (IV 3), which seems to be a “proto-heroide”. Krzycki’s “Penelope” seems to be psychologically less complex, while its Italian counterpart consciously employs allusions, rhetorical games and omissions. Both display a wide range of feelings from despair and sadness to hope, and express deep affection for their husbands. The introduction places the poems in their historical and literary contexts, underlining especially Ovid’s Heroides influence on European Renaissance literature. The commentary indicates some similia and explains many details related to the circumstances of creating these works.
Źródła
Acta Tomiciana. Tomus tercius [!] epistolarum, legationum, responsorum, actionum et rerum gestarum Serenissimi Principis Sigismundi Primi, Regis Poloniae et Magni Ducis Lithuaniae, Kórnik 1853.
Alenus A., Sacrarum heroidum libri tres, in quibus praeter alia plurima, quae ad intelligendas Veteris et Novi Testamenti historias et ad pietatis incrementum conferunt, studiosae iuventuti utilia scituque dignissima continentur, Leuven: Rutger Velpius, 1574.
Balde I., Urania victrix, München: Johann Wilhelm Schell, 1663. Bidermann I., Heroidum epistolae, Dilingen: Ulrich Rem, 1642. Boiardo M., Pastoralia, a cura di S. Carrai, Padova 1996.
Carmina de memorabili caede scismaticorum Moscoviorum, Roma [s.n.] 1515.
Chrościnski W.S., Rozmowy listowne, albo raczej Wzajemna heroin greckich z kawalerami korespondencyja, częścią równym afektem, częścią też niewdziękami nadgrodzona, […] z łacińskich Owidiusza wierszy przetłumaczona, [Warszawa: Drukarnia Pijarów] 1695.
Du Bellay J., Complainte de Didon à Enée, prinse d’Ovide, w: J. Du Bellay, Oeuvres poétiques, t. 6, Paris 1931, s. 306–330.
Epinikia orszańskie, czyli wiersze o pamiętnej klęsce Moskali, oprac. tekstu, wstęp i komentarz Z. Głombiowska, Gdańsk 2019.
Erasmus, De conscribendis epistolis, Baseln: Nicolaus Brylinger, 1555.
Erasmus, Opera omnia, vol. 7: Carmina, ed. by H. Vredeveld, Amsterdam 1995.
Hessus E.H., Heroidum Christianarum epistulae. Opus novitium nuper editum, Leipzig: Lotter, 1514. Hessus E.H., The Poetic Works […], vol. 2, ed. by H. Vredeveld, Tempe 2008.
Homer, Iliada, tłum. K. Jeżewska, oprac. J. Łanowski, Wrocław 1986.
Horacy, Dzieła wszystkie. Wydanie dwujęzyczne polskołacińskie, tłum. i oprac. A. Lam, Warszawa 2019.
Juvenal, Persius, Juvenal and Persius, ed. and transl. by S. Morton Braund, Cambridge (MA) 2004. Katullus, Poezje wszystkie, tłum. G. Franczak, A. Klęczar, oprac. A. Klęczar, Kraków 2013 (edycja polsko-łacińska).
Kochanowski J., Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1989.
Kronika Marcina Bielskiego, oprac. K. Turowski, Wrocław 1856.
Krzycki A., Ad divum Sigismundum Poloniae regem et magnum ducem Lithuaniae semper invic tum post partam de Moschis victoriam Andreae Krzycki, inclitae coniugis suae Cancellarii, carmen, Kraków: Jan Haller, 1515.
Krzycki A., Carmina, ed. C. Morawski, Kraków 1888.
Lokaj R., Amicitia nel rinascimento. I carmi di Baldassarre Castiglione e Domizio Falcone, Roma 2018.
Lucan, Pharsaliae libri X ad meliorum librorum fidem recensuit scholiisque interpretatus est et indicem adiecit C.H. Weise, Quedlinburg 1835.
Lukan, Wojna domowa, tłum. i oprac. M. Brożek, Kraków 1994.
Maksymian, Elegie, tłum. i oprac. A.M. Wasyl, Warszawa 2016 (edycja polsko-łacińska).
Mantuanus G.B., De calamitatibus temporum, Paris: J. Badius Ascensius, 1507.
Ovid, Art of Love, Cosmetics, Remedies for Love, Ibis, Walnuttree, Sea Fishing, Consolation, transl. by J.H. Mozley, revised by G.P. Goold, Cambridge (MA) 1929.
Ovid, Heroides and Amores, transl. by G. Showerman, London 1914.
Ovid, Metamorphoses, vol. 1: Books 1–8, transl. by F.J. Miller, revised by G.P. Goold, Cambridge MA 1916.
Ovid, Tristia. Ex Ponto, transl. by A.L. Wheeler, revised by G.P. Goold, Cambridge (MA) 1924. Owidiusz, Heroidy, tłum. i oprac. W. Markowska, Kraków 1986.
Owidiusz, Heroidy. Listy mitycznych kochanków, tłum., wstęp i oprac. M. Miazek-Męczyńska, E. Wesołowska, Kraków 2022.
Plautus, Comoediae, ed. by F. Leo, Berlin 1895.
Poliziano A., Le Selve e la Strega, a cura di I. Del Lungo, Firenze 1925. Propertius, Elegies, ed. by G.P. Goold, Cambridge (MA) 1990.
Przykłady i wzory z najcelniejszych poetów i prozaików polskich, oprac. K. Mecherzyński, Kraków 1877.
Sannazaro J., De partu Virginis libri III; eiusdem De morte Christi lamentatio; et quae in sequenti pagina continentur, Venezia 1533: eredi di Aldo Manuzio, 1533.
Seneca, Tragedies, vol, 2: Oedipus, Agamemnon, Thyestes, Hercules on Oeta, Octavia, ed. and transl. J.G. Fitch, Cambridge (MA) 2004.
Tibullus, Elegiae, ed. by J. Postgate, Oxford 1915.
Vincartius J., Sacrarum Heroidum Epistolae, Tournai: Andreas Quinqué, 1640. Virgil (I), Eclogues, Georgics, Aeneid I–VI, transl. by H.R. Fairclough, London 1916.
Virgil (II), Aeneid VII–XII, the Minor Poems, transl. by H.R. Fairclough, London 1918. Wergiliusz, Bukoliki i Georgiki, tłum. i oprac. Z. Abramowiczówna, Wrocław 2006.
Wergiliusz, Eneida, tłum. Z. Kubiak, Warszawa 1998.
Opracowania
Barycz H., Sycylijski pionier kultury renesansowej w Polsce, w: H. Barycz, W blaskach epoki Odrodzenia, Warszawa 1968, s. 161–210.
Buszewicz E., Klasyk dla Sarmatów. Jan Kochanowski i dwie „Heroidy”, w: Wiązanie sobótkowe. Studia o Janie Kochanowskim, red. E. Lasocińska, W. Pawlak, Warszawa 2015, s. 132–149.
Charbonnier S., Le poète vu par le peintre, le peintre vu par le poète à la cour de Léon X. Récep tion et innovation, w: Acta Conventus NeoLatini Uppsaliensis. Proceedings of the Fourteenth International Congress of NeoLatin Studies (Uppsala 2009), vol. 1, ed. by A. Steiner-Weber et al., Leiden 2012, s. 275–284.
Curley D., Lacrimas finge videre meas. Epistolary Theater, w: D. Curley, Tragedy in Ovid: Theater, Metatheater, and the Transformation of a Genre, Cambridge (MA) 2013, s. 59–94.
Czarski B., W poszukiwaniu najstarszego polskiego stemmatu, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 65 (2021), s. 5–34.
Droba L., Andrzej Krzycki jako pisarz i polityk, „Przegląd Polski” 14 (1879), nr 1, s. 95–118, 165–200.
Dróżdż P., Orsza 1514, Warszawa 2000.
Eickmeyer J., Imitating Ovid on the Major Glory of God: Jesuit Poets and Christian Heroic Epistles (1514–1663), „Journal of Jesuit Studies” 1 (2014), s. 419–442.
Kennedy D., The Epistolary Mode and the First of Ovid’s Heroides, „Classical Quarterly” 34 (1984), no. 2, s. 413–422.
Le-Blanc Y., Queen Anne in the Lonely, TearSoaked Bed of Penelope: Rewritting the Heroides in 16th Century France, w: The Late Medieval Epistle, ed. by C. Poster, R. Utz, Evanston 1996, s. 71–87.
Lokaj R., Introduzione [w:] Amicitia nel rinascimento. I carmi di Baldassarre Castiglione e Domizio Falcone, Roma 2018, s. XI–XLI.
Ludwig W., Castiglione, seine Frau Hippolyta und Ovid, w: Die Frau in der Renaissance, hrsg. von P. G. Schmidt, Wiesbaden 1994, s. 99–156.
Miazek-Męczyńska M., Wesołowska E., Wyznanie tłumaczek, w: Owidiusz, Heroidy. Listy mitycznych kochanków, tłum., wstęp i oprac. M. Miazek-Męczyńska, E. Wesołowska, Kraków 2022, s. 85–87.
Nagielski M., Orsza 1514, „Kwartalnik Bellona” (2014), nr 3, s. 102–121.
Przeździecki A., Jagiellonki polskie w XVI wieku. Obrazy rodziny i dworu Zygmunta I i Zygmunta Augusta królów polskich, t. 1, Kraków 1868.
Ross D., Backgrounds to Augustan Poetry: Gallus, Elegy and Rome, Cambridge 1975. Stabryła S., Owidiusz. Świat poetycki, Wrocław 1989.
Wesołowska E., Cechy gatunkowe Heroid, w: Owidiusz, Heroidy. Listy mitycznych kochanków, tłum., wstęp i oprac. M. Miazek-Męczyńska, E. Wesołowska, Kraków 2022, s. 17–38.
White P., Renaissance Postscripts: Responding to Ovid’s Heroides in SixteenthCentury France, Columbus 2009.
Winiarczyk A., Gatunki literackie w poezji dworskiej Andrzeja Krzyckiego, „Roczniki Humani- styczne” 37–38 (1989–1990), s. 87–102.
Ziogas I., Ovid and Hesiod: The Metamorphosis of the Catalogue of Women, Cambridge 2013.
Informacje: Terminus, 2023, Tom 25, zeszyt 1 (66) 2023, s. 63 - 96
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Two Penelopes: Ovid’s Heroides and Its Two Imitations: Andrzej Krzycki and Baldassare Castiglione’s Epistolatory Elegies
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 03.2023
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 602
Liczba pobrań: 362