Antygony polskie i świętość w odczarowanym świecie. Zmiana wzoru kulturowego w relacji do cmentarzy ewangelickich na ziemiach polskich po 1989 roku
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEAntygony polskie i świętość w odczarowanym świecie. Zmiana wzoru kulturowego w relacji do cmentarzy ewangelickich na ziemiach polskich po 1989 roku
Data publikacji: 2024
Studia Religiologica, 2022, Tom 55, Numer 2, s. 153 - 170
https://doi.org/10.4467/20844077SR.22.010.17250Autorzy
Antygony polskie i świętość w odczarowanym świecie. Zmiana wzoru kulturowego w relacji do cmentarzy ewangelickich na ziemiach polskich po 1989 roku
Polish Antigones and Holiness in the Dis-enchanted World. Changing of the Cultural Pattern in the Relationship with Protestant Cemeteries in Poland after 1989
In this article, the authors set themselves the goal of describing the pattern of civil engagement comparable to that of Antigone in relations with the state on the case study of people associated with the “Anna Foundation,” saving the evangelical (protestant) cemetery in Gostków (Lower Silesia) from the mid-nineteenth century. The area of operation of this foundation is the local communion of multicultural influence. The research method involved reading sources, a series of qualitative interviews with activists and other subjects with “borderline experience,” a description of photographic documentation and an interpretation of the history of modernity. The article is a case study and an attempt to interpret a broader phenomenon of saving cemeteries of various denominations from destruction and oblivion in Poland after 1989. This study contributes to studies on culture and religion, and the philosophical and theological reflection of late post-modernity. In interpreting the phenomenon of civic involvement, the authors use the concepts of “disenchantment of the world,” “rationalization,” “bureaucratization” and “the garden state,” as well as “re-enchanting of the world” and “holiness in the secular age.” In the conclusions, the authors propose to correct both the definition of “world enchantment” and the definition of the inevitable secularization of the world in late (post) modernity. The authors argue that in the time of the post-pandemic crisis and the climate catastrophe, Albert Schweitzer’s “reverence for life” may be an equivalent that is appropriate for the non-rational elements of contemporary culture.
Abromeit H.-J., The Luther Effect: What Was the Aim of the Reformer and What Was the Result?, „Gdański Rocznik Ewangelicki” 2017, t. 11, s. 107–114.
Babula A., Ocalić cmentarz. Fundacja Anna w Gostkowie, [w:] Uszanujmy zmarłych. Problematyka ochrony starych cmentarzy i perspektyw prawa pogrzebowego, B. Imiołczyk, J. Troszczyńska-Reyman, T.J. Zieliński (red.), Warszawa 2022, s. 136–137.
Bauman Z., Nowoczesność i Zagłada, przeł. T. Kunz, Kraków 2013.
Bauman Z., Śmierć i nieśmiertelność. O wielości strategii życia, przeł. N. Leśniewski, Warszawa 1998.
Below J., Cmentarz pełen życia – Nagroda Kościoła dla Fundacji Anna, „Zwiastun Ewangelicki” 2021, nr 19, s. 20–22.
Bernstein J.M., Adorno: Disenchantment and Ethics, Cambridge England–New York 2001.
Binemann-Zdanowicz D., Uregulowanie stanu prawnego nieruchomości Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w III RP, Warszawa–Bielsko-Biała 2020.
Bielawski K., Zagłada cmentarzy żydowskich, Warszawa 2020.
Blake W., Zaślubiny Nieba i Piekła, [w:] idem, Milton. Zaślubiny Nieba i Piekła, przeł. W. Juszczak, Kraków 2001, s. 125–146.
Bodnar A., Cmentarze to nasze dziedzictwo. Jeśli nie będziemy go chronić, skąd pewność, że i o nas nie zapomną, Onet Wiadomości, 1.11.2019, https://wiadomosci.onet.pl/kraj/swieto-wszystkich-swietych-i-zapomniane-cmentarze-adam-bodnar-komentuje/s060bsf [dostęp: 27.11.2021].
Butler J., Antigone’s Claim: Kinship between Life and Death, New York 2000.
Carlsson U., Kierkegaard’s „Antigone”. Opinionator (blog), 5.05.2013, https://opinionator.blogs.nytimes.com/2013/05/05/kierkegaards-antigone/ [dostęp: 15.10.2021].
Cmentarz Nieistniejących Cmentarzy, https://polskie-cmentarze.pl/index.php/Ciekawe-miejsca/Wojewodztwo-Pomorskie/Powiat-m.-Gdansk/Gmina-M.-Gdansk/Gdansk/Cmentarz-Nieistniejacych-Cmentarzy [dostęp: 14.10.2021].
Cmentarze, [w:] Gedanopedia, https://www.gedanopedia.pl/?title=CMENTARZE [dostęp: 14.10.2021].
Cottret B., Kalwin, przeł. M. Milewska, Warszawa 2000.
Čolovič I., Polityka symboli. Eseje o antropologii politycznej, przeł. M. Petryńska, Kraków 2001.
Domańska E., Cmentarze jako przedmiot historii ratowniczej (rescue history), [w:] „Ziemia skrywa kości”. Zapomniane krajobrazy pamięci – cmentarze protestanckie w Wielkopolsce po 1945 roku, J. Kołacki, I. Skórzyńska (red.), Poznań 2017, s. 33–37.
Elias N., O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetyczne, przeł. K. Markiewicz, T. Zabłudowski, Warszawa 2011.
Friedrich J., Odbudowa Głównego Miasta w Gdańsku w latach 1945–1960, Gdańsk 2015.
Grynberg H., Ekipa „Antygona”, Warszawa 1963.
GUS, 1050 lat chrześcijaństwa w Polsce, Warszawa 2016.
Höffe O., Gerechtigkeit. Eine philosophische Einführung, München 2007.
Honig B., Antigone, Interrupted, Cambridge 2013.
Karaś D., Gdańszczanka sprząta dawny cmentarz ewangelicki. Leżeli tu Niemcy, Polacy, Kaszubi, „Gazeta Wyborcza”, 2.11.2019, https://trojmiasto.wyborcza.pl/trojmiasto/7,35612,25357194,gdanszczanka-sprzata-dawny-cmentarz-ewangelicki-lezeli-tu-niemcy.html [dostęp: 15.10.2021].
Kierkegaard S., Obraz tragizmu antycznego w tragizmie współczesnym. Próba dążenia fragmentarycznego, [w:] idem, Albo – albo, przeł. M. Hammermeister, Gdańsk 2015, s. 194–230.
Kirchschläger P.G., Nächstenliebe – das Leitprinzip christlicher Moraltheologie, „Zeitschrift für katholische Theologie” 2015, t, 137, nr 2, s. 170–192.
Kołacki J., Wprowadzenie, [w:] Nim całkowicie znikną. Cmentarze ewangelickie w powiecie poznańskim, J. Kołacki (red.), Poznań 2021, s. 9–20.
Korpała M., Kościoły pokoju w Jaworze i Świdnicy – prace konserwatorskie wnętrza i wyposażenia, jako przykład ochrony budowli wpisanych na listę światowego dziedzictwa, „Ochrona Dziedzictwa Narodowego” 2017, nr 4, s. 83–92.
Maffesoli M., Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych, B. Fatyga (red.), przeł. M. Bucholc, Warszawa 2018.
Nim całkowicie znikną. Cmentarze ewangelickie w powiecie poznańskim, J. Kołacki (red.), Poznań 2021.
Otto R., Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych, przeł. B. Kupis, Warszawa 1968.
Pasek Z., Szacunek, cześć, kult. Biblia i protestanci, „Studia Religiologica” 2013, t. 46, nr 4, s. 317–326.
Perkowski P., Gdańsk – miasto od nowa. Kształtowanie społeczeństwa i warunki bytowe w latach 1945–1970, Gdańsk 2013.
Ritzer G., Makdonaldyzacja społeczeństwa. Wydanie na nowy wiek, przeł. L. Stawowy, Warszawa 2009.
Rosenfeld A.H., The Writer Uprooted: Contemporary Jewish Exile Literature, Bloomington 2008.
Rydzewska A., Krzyżaniak M., Urbański P., Niegdyś sacrum, dziś profanum – dawne cmentarze ewangelickie Poznania i okolic, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego” 2011, nr 15, s. 64–72.
Seemann-Majorek A., Ewangelikalia w zbiorach polskich – próba typologizacji, „Muzealnictwo” 2017, nr 58, s. 59–69.
Strumińska-Kutra M., Koładkiewicz I., Studium przypadku, [w:] Badania jakościowe. Metody i narzędzia, D. Jemielniak (red.), t. 2, Warszawa 2012, s. 1–40.
Sulima R., Sacrum i profanum w świetle praktyk niszczenia cmentarzy, [w:] idem, Powidoki codzienności Obyczajowość Polaków na progu XXI wieku, Warszawa 2022, s. 202–230.
Szamocki G., Oko za oko, ząb za ząb. Formuła talionu w biblijnym prawie Izraela, „Studia Gdańskie” 2004, t. XVII, s. 37–56.
Szczygieł M., Halina, Angelika, Anna, „Gazeta Wyborcza”, 18.09.2017.
Taylor Ch., A Secular Age, Cambridge Massachusetts–London 2007.
Tillich P., Moje poszukiwania absolutów, przeł. M. Leszczyński, Łódź 2017.
Uglorz M., Alberta Schweitzera etyka czci dla życia, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 1996, nr 29, s. 246–250.
Uszanujmy zmarłych. Problematyka ochrony starych cmentarzy i perspektyw prawa pogrzebowego, B. Imiołczyk, J. Troszczyńska-Reyman, T.J. Zieliński (red.), Warszawa 2022.
Zieliński Z., Przesiedlenia ludności niemieckiej z tzw. Ziem Odzyskanych: dylematy etyczno-polityczne. Ocena reminiscencyjna, „Studia Paradyskie” 2018, t. 28, s. 319–331.
„Ziemia skrywa kości”. Zapomniane krajobrazy pamięci – cmentarze protestanckie w Wielkopolsce po 1945 roku, J. Kołacki I. Skórzyńska (red.), Poznań 2017.
Žižek S., Antigone, London–New York 2016.
Informacje: Studia Religiologica, 2022, Tom 55, Numer 2, s. 153 - 170
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Antygony polskie i świętość w odczarowanym świecie. Zmiana wzoru kulturowego w relacji do cmentarzy ewangelickich na ziemiach polskich po 1989 roku
Polish Antigones and Holiness in the Dis-enchanted World. Changing of the Cultural Pattern in the Relationship with Protestant Cemeteries in Poland after 1989
Instytut Kultury Współczesnej, Uniwersytet Łódzki
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie
Publikacja: 2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 597
Liczba pobrań: 632