Soigner la mélancolie au Moyen Âge : conseils et remèdes tirés des romans arthuriens français des XIIe–XIIIe siècles

Katarzyna Dybeł

Soigner la mélancolie au Moyen Âge : conseils et remèdes tirés des romans arthuriens français des XIIe–XIIIe siècles

Data publikacji: 02.06.2022

Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 2022, Volume 17, Issue 1, s. 11-24

https://doi.org/10.4467/20843933ST.22.003.15303

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

Tytuły

Soigner la mélancolie au Moyen Âge : conseils et remèdes tirés des romans arthuriens français des XIIe–XIIIe siècles

Abstrakt

Autorka analizuje wybrane francuskie powieści arturiańskie z XII i XIII wieku jako przykłady locus medicinalis, czyli miejsce styczności literatury i ówczesnej wiedzy medycznej, gdzie dochodzi do przecięcia fikcji literackiej i rzeczywistości medycznej, dla której melancholia stanowiła jedno z głównych wyzwań. Podobnie jak medycyna, literatura także podejmuje to wyzwanie, starając się opisać objawy melancholii, określić jej przyczyny, a przede wszystkim zaproponować skuteczną, mogącą przynieść ulgę terapię. W analizowanych powieściach pojęcie Melancholii zbliżone jest do acedii, patologicznego stanu duszy i umysłu, przejawiającego się smutkiem, obojętnością, zmęczeniem i wyczerpaniem serca. Stan ten przypisywano działaniu demona acedii, zwanego przez Kasjana i Ewagriusza z Pontu daemon meridianus. W analizowanych w tym artykule powieściach arturiańskich, gdzie ważne są przede wszystkim działania o charakterze psychologicznym i duchowym, leczenie melancholii oparte jest na holistycznej, chrześcijańskiej wizji człowieka, zgodnie z którą wzajemnie oddziałują na siebie stan umysłu, duszy i ciała. Oczyszczające łzy, uzdrowienie pamięci, wsparcie przyjaciół, obecność ukochanej osoby, radość odpędzająca smutek, modlitwa, nawrócenie, spowiedź i pielgrzymka okazują się skuteczniejsze niż teriak, maści, balsamy czy jakiekolwiek inne lekarstwa.

The author analyses the selected 12th and 13th-century French Arthurian romances as an example of locus medicinalis, i.e., the meeting place of literature and the medical knowledge of the time, where literary fiction intersects with the medical reality, for which melancholy was one of the major challenges. Like medicine, literature takes up the challenge, by seeking to describe the symptoms of melancholy, to define its causes and above all to propose an effective treatment to relieve it. In the romances analyzed, the concept of melancholy is similar to that of acedia, the vice of the soul manifested by boredom, indifference, fatigue, and exhaustion of the heart. The condition was attributed to the activity of the demon of acedia, called daemon meridianus by Cassian and Evagrius of Pontus. In the Arthurian romances analyzed in the article, in which acts of psychological and spiritual nature are of main importance, the treatment of melancholy is based on the holistic Christian vision of man, according to which the state of mind, soul, and body influence each other. Cathartic tears, memory healing, friends’ support, the presence of the beloved, joy that chases away sadness, prayer, conversion, confession, and pilgrimage prove to be more efficient than theriac, electuary, or any medicine.

Słowa kluczowe

melancholia, literatura francuskiego średniowiecza, demon acedii, daemon meridianus, locus medicinalis

mélancolie, littérature française du Moyen Âge, le demon de l’acédie, daemon meridianus, locus medicinalis

melancholy, French literature of the Middle Ages, demon of acedia, daemon meridianus, locus medicinalis

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Textes étudiés :

Chrétien de Troyes. 1990. Le Conte du Graal. Édition critique d’après le manuscrit 354 de Berne, traduction, présentation et notes Charles Méla. Paris : Librairie Générale Française.

Chrétien de Troyes. 1992. Erec et Enide. Édition critique d’après le manuscrit B. N. fr. 1376, traduction, présentation et notes de Jean-Marie Fritz. Paris : Librairie Générale Française.

Chrétien de Troyes. 1992. Le Chevalier de la charrette ou Le roman de Lancelot. Édition critique d’après tous les manuscrits existants, traduction, présentation et notes Charles Méla. Paris : Librairie Générale Française.

Geoffrey de Monmouth. 2008. La vie de Merlin. Traduit du latin par Isabelle Jourdan. Rennes : Éditions La Part Commune.

Lancelot, t. V. 1980. Édité par Alexandre Micha. Genève : Droz.

La Queste del Saint Graal. 1980. Édité par Albert Pauphilet, 2e éd. (1ère éd. 1923). Paris : Champion.

La Quête du Graal. 1965. Édition présentée et établie par Albert Béguin et Yves Bonnefoy. Paris : Éditions du Seuil.

Le Haut Livre du Graal Perlesvaus, t. I: Text, Variants, and Glossary. 1972. Édité par William A. Nitze et T. Atkinson Jenkins. New York : Phaeton Press.

Perlesvaus. Le Haut Livre du Graal. 1989. Traduit par Christiane Marchello-Nizia [dans :] La Légende arthurienne. Le Graal et la Table Ronde, sous la direction de Danielle Régner-Bohler. Paris : Laffont, 117–309.

Textes consultés :

Évagre le Pontique. 1998. Sur les pensées. Édition du texte grec, introduction, traduction, notes et index par Paul Géhin, Claire Guillaumont et Antoine Guillaumont. Paris : Cerf.

La Bible de Jérusalem. 1984 (1ère éd. 1973). Traduite en français sous la direction de l’École biblique de Jérusalem. Paris : Cerf.

Ouvrages critiques :

Bernard, Charles. 1973. Vie morale et croissance dans le Christ. Roma : Università Gregoriana Editrice.

Hausherr, Irénée. 1944. Penthos : la doctrine de la componction dans l’Orient chrétien. Roma : Pontificium Institutum Orientalium Studiorum.

Klein, Jean-Pierre. 2010. L’art-thérapie. Paris : PUF.

Klibansky, Raymond, Panofsky, Erwin, Saxl, Fritz. 1989. Saturne et la mélancolie. Paris : Gallimard.

Miquel, Frédéric. 2007. «La sécularisation des larmes mystiques au début du XVIIIe siècle ». Littératures classiques, n°1 (62) : 51–63, https://www.cairn.info/revuelitteratures-classiques1-2007-1-page-51.htm (accès : 28.09.2021).

Nagy, Piroska. 2000. Le don des larmes au Moyen Age. Un instrument spirituel en quête d’institution (Vème-XIIIème siècle). Paris : Albin Michel.

Philippe, Adrien. 1855. Histoire de la saignée et des révolutions qu’elle a subies depuis les temps les plus reculés jusqu’à nos jours. Vitry : Imprimerie, lithographie et librairie de F.-V. Bitsch.

Roch, Jean-Louis. 2017. «La mélancolie des pauvres ». Cahiers de recherches médiévales et humanistes, n°33 : 303–326, http://journals.openedition.org/crm/14799 (accès : 18.09.2021).

Starobinski, Jean. 2012. L’encre de la mélancolie. Paris : Seuil.

Tilliette, Jean-Yves. 2017. «Les fous d’amour au Moyen Âge, de Tristan au Roland furieux ». Poésie, n°1 (159) : 134–142, https://www.cairn.info/revue-poesie-2017-1-page-134.htm (accès : 28.10.2021).

Informacje

Informacje: Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 2022, Volume 17, Issue 1, s. 11-24

DOI: https://doi.org/10.4467/20843933ST.22.003.15303

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Francuski: Soigner la mélancolie au Moyen Âge : conseils et remèdes tirés des romans arthuriens français des XIIe–XIIIe siècles

Polski: O leczeniu melancholii w Średniowieczu: rady i terapie zaczerpnięte z francuskich powieści arturiańskich XII–XIII wieku

Angielski:

Treating Melancholy in the Middle Ages: Advice and Remedies Offered by 12th and 13th Century French Arthurian Romances

Autorzy

Katarzyna Dybeł

https://orcid.org/0000-0002-6259-732X

Instytut Filologii Romańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Polska

Publikacja: 02.06.2022

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Katarzyna Dybeł (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Francuski

Liczba wyświetleń: 465

Liczba pobrań: 771

O leczeniu melancholii w Średniowieczu: rady i terapie zaczerpnięte z francuskich powieści arturiańskich XII–XIII wieku

Pobierz xml