O funkcjach aksjologicznego rytmu wartości
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 11.2024
Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 2024, Volume 19, Issue 1, s. 59 - 69
https://doi.org/10.4467/20843933ST.24.006.20373Autorzy
O funkcjach aksjologicznego rytmu wartości
Wstępna część artykułu ma charakter myślowej rekapitulacji. Formuła „aksjologiczny rytm wartości” wyrasta z moich wcześniejszych rozważań, wpisanych w teoretyczne ustalenia poświęcone kategorii konkretyzacji estetycznej Romana Witolda Ingardena. Stały się one źródłem dalszych badań o charakterze analitycznym, prowadzonych w ostatnim pięcioleciu. Przywiodły mnie do konkluzji, że przez aksjologiczny rytm wartości należy rozumieć język, w jakim udostępniają się one twórcy (i odbiorcy). W głównej części artykułu przedstawiono autorską koncepcję sfunkcjonalizowania tego języka. Charakterystyce funkcji przeżyciowej, twórczorodnej i stylorodnej towarzyszy literacka egzemplifikacja – odwołanie się do wybranych wątków powieści Romaina Rollanda Jan Krzysztof. Odniesienie to nie jest przypadkowe, gdyż refleksja Jana Parandowskiego (z Alchemii słowa) o tym dziele dała asumpt do dociekań poświęconych aksjologicznemu rytmowi wartości, a tym samym zarysowania przedkładanej tu koncepcji. Całość rozważań jest zwieńczona twierdzeniem o konieczności uwzględnienia języka wartości w rzetelnej interpretacji Ingardenowskiego rozumienia przestrzeni słowa.
Caillois, Roger. 2019. „Sztuka poetycka. Komentarze (wybór)”, przeł. Aleksandra Frybesowa. W Caillois, Roger. Odpowiedzialność i styl. Eseje o formach wyobraźni, wybór Maciej Żurowski, 220–260. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Chwin, Stefan. 2011. Samobójstwo jako doświadczenie wyobraźni. Gdańsk: Wydawnictwo Tytuł.
Eco, Umberto. 2000. Imię róży, przeł. Adam Szymanowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Garlej, Beata. 2016. „Wokół Ingardenowskiej jakości postaciowej”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 2: 91–102, https://www.journals.pan.pl/dlibra/publication/115456/edition/100333/. [dostęp: 30.09.2023].
Garlej, Beata. 2018. O (podstawowym) znaczeniu Ingardenowskiej kategorii konkretyzacji estetycznej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Garlej, Beata. 2020. „Poskramianie »spojrzenia złego« na przykładzie Doktora Faustusa Thomasa Manna i Łaskawych Jonathana Littella”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 4: 423–435, https://doi.org/10.24425/pfns.2020.135082
Garlej, Beata. 2021. „Poetyka ewokacji (nie)uczciwości w opowiadaniu Człowiek, który zdemoralizował Hadleyburg Marka Twaina”. Przestrzenie Teorii 35: 263–278, https://doi.org/10.14746/pt.2021.35.13
Garlej, Beata. 2022. „Czego o poskramianiu wartości dowiadujemy się z Poskromienia złośnicy Williama Szekspira”. W Estetyka Romana Ingardena jako podstawa badań nad korespondencją sztuk, red. Beata Garlej, Bernadetta Kuczera-Chachulska, Andrzej Tyszczyk, 103–122. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
Garlej, Beata. 2023. „O wirtuozerii opisu zainspirowanej »Czerwonym Mendelssohnem«”. W Synthesis viginti annorum. Bielańskie studia humanistyczne, red. Dominika Budzanowska-Weglenda, Dorota Kielak, 163–181. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Ingarden, Roman. 1966. Przeżycie, dzieło, wartość. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Ingarden, Roman. 1989. Wykłady z etyki, wybór, oprac. i wstęp Adam Węgrzecki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kępiński, Antoni. 2001. Rytm życia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kijowski, Andrzej. 1988. Gdybym był królem. Poznań: „W drodze”.
Kmiecikowski, Waldemar. 2017. Istnienie, człowiek, moralność. Studia z dwudziestowiecznej filozofii polskiej. Chojnice: Oficyna Wydawnicza Fundacji Fuhrmanna.
Lagercrantz, Olof. 2011. O sztuce czytania i pisania, przeł. Jacek Kubitsky. Warszawa: Czuły Barbarzyńca Press.
Lis, Renata. 2011. Ręka Flauberta. Warszawa: Wydawnictwo Sic!.
McGahern, John. 2012. Wspomnienie, przeł. Hanna Pustuła-Lewicka. Warszawa: Czuły Barbarzyńca Press.
Michałowski, Piotr. 2014. „Trudna lekcja kosmogonii. Metafizyka Tuwima i fenomenologia Ingardena”. Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze 3: 15–33, http://hdl.handle.net/11089/6934 [dostęp: 30.09.2023].
Michaux, Henri. 2009. Niejaki Piórko, przeł. Jerzy Lisowski. Warszawa: Czuły Barbarzyńca Press.
Parandowski, Jan. 2020. Alchemia słowa. Warszawa: Dowody na Istnienie.
Popczyk-Szczęsna, Beata. 2018. „Słowo i rytm w teatrze Iwana Wyrypajewa”. Litteraria Copernicana 29: 119–130. https://dx.doi.org/10.12775/LC.2018.022
Rilke, Rainer Maria. 2010. Listy do młodego poety, przeł. Justyna Nowotniak. Izabelin: Czuły Barbarzyńca Press.
Rolland, Romain. 1988a. „Przedmowa Autora”. W Rolland, Romain. Jan Krzysztof, przeł. Leopold Staff. Księga pierwsza: Świt, Poranek, Młodzieniec, 5–16. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Rolland, Romain. 1988b. Jan Krzysztof, przeł. Leopold Staff. Księga druga: Bunt, Targowisko. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Rolland, Romain. 1988c. Jan Krzysztof, przeł. Leopold Staff. Księga trzecia: Antonina, Dom, Przyjaciółki. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Rolland, Romain. 1988d. Jan Krzysztof, przeł. Leopold Staff. Księga czwarta: Krzak gorejący, Nowy dzień. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Siedlecki, Franciszek. 1982. „O rytmie i metrze”. W Problemy teorii literatury w Polsce międzywojennej, wybór Henryk Markiewicz, 111–124. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo (pierwodruk: Skamander 1935, z. 59: 164–177).
Soczyńska, Agata. 2011. „Aksjologia w rytmie i trybach słów zamknięta. O języku felietonów oraz opowiadań Andrzeja Kijowskiego”. Język – Szkoła – Religia 6: 373–382.
Urban, Marek. 2022. „Fenomenologia postaci. Z inspiracji Hansa Ursa von Balthasara”. Logos i Ethos 2: 73–88, https://doi.org/10.15633/lie.60204
Informacje: Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 2024, Volume 19, Issue 1, s. 59 - 69
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Dewajtis 5, 01-815 Warszawa, Polska, Polska
Publikacja: 11.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Informacje o autorze:
Beata Garlej – prof. ucz., dr hab., pracownik Katedry Teorii Literatury w Instytucie Literaturoznawstwa na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Zajmuje się teorią literatury, poetyką dzieła literackiego, aksjologią i estetyką literacką przy szczególnym uwzględnieniu filozofii fenomenologicznej Romana Witolda Ingardena. Autorka licznych prac, w tym książek: Warstwowość dzieła literackiego w ujęciu Romana Ingardena. Koncepcja, rozwinięcie, recepcja (Kraków 2015), Ingardenowskie jakości metafizyczne – między otwartością a ścisłością pojęcia (Warszawa 2016), O (podstawowym) znaczeniu Ingardenowskiej kategorii konkretyzacji estetycznej (Kraków 2018). Współredaktorka trzech książek zbiorowych, ostatnia zredagowana praca – Estetyka Romana Ingardena jako podstawa badań nad korespondencją sztuk, seria: Zeszyty Estetycznoliterackie, t. 4, red. B. Garlej, B. Kuczera-Chachulska, A. Tyszczyk, (Warszawa 2022).
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski