Na rozdrożu: Wizerunek bohatera wykorzenionego (talusz) na przykładzie prozy Michy Josefa Berdyczewskiego

Agata Jaworska

Na rozdrożu: Wizerunek bohatera wykorzenionego (talusz) na przykładzie prozy Michy Josefa Berdyczewskiego

Data publikacji: 30.11.2022

Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 2022, Volume 17, Issue 3, s. 191-208

https://doi.org/10.4467/20843933ST.22.017.16169

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

Tytuły

Na rozdrożu: Wizerunek bohatera wykorzenionego (talusz) na przykładzie prozy Michy Josefa Berdyczewskiego

Abstrakt

Proza nowohebrajska przełomu XIX i XX wieku charakteryzuje się występowaniem specyficznego typu postaci literackiej zwanej bohaterem „wykorzenionym” (hebr. talusz). Artykuł ma na celu przedstawienie jego wizerunku z perspektywy rzeczywistości diaspory. Bez względu na uwarunkowania, które determinują losy protagonistów – omawianych w niniejszym artykule – opowiadań, towarzyszy im wspólny motyw wyobcowania obejmujący wiele płaszczyzn życia. W prozie Michy Josefa Berdyczewskiego bohaterem jest z reguły młody mężczyzna buntujący się przeciwko religijnej mentalności żydowskiej diaspory, a jednocześnie niepotrafiący zaadaptować się do świeckiego świata. Wybrane teksty źródłowe zostały przetłumaczone, poddane gruntownej analizie i porównane pod kątem wspomnianego toposu. Za punkt wyjścia do badań przyjęto stadia wykorzenienia opracowane przez Szimona Halkina. Artykuł stanowi przyczynek do dalszych prac badawczych nad taluszem występującym w hebrajskiej prozie także u innych pisarzy, na przykład Mordechaja Fajerberga lub Uriego Nissana Gnessina.sin.

New Hebrew prose at the turn of the 19th and 20th centuries is characterized by the presence of a specific type of literary character called the “uprooted hero”(Hebr. talush). The article aims to present his image from the perspective of the diaspora reality. Regardless of the conditions that determine the fate of the protagonists of the stories discussed, they are accompanied by a common motive of alienation pertaining to many different spheres of life. In Micha Josef Berdyczewski’s prose, the protagonist is usually presented as a young man rebelling against the religious mentality of the Jewish diaspora, but at the same time unable to adapt to the secular world. Selected source texts have been translated, thoroughly analyzed and compared in terms of the aforementioned literary topos. The starting point of the research are the stages of uprooting described by Simon Halkin. The article is a contribution to further research on “the uprooted” appearing in the Hebrew fiction by other writers, such as Mordecai Ze’ev Feierberg or Uri Nissan Gnessin.

Słowa kluczowe

proza nowohebrajska, wykorzenienie, diaspora, Micha Josef Berdyczewski

New Hebrew prose, uprooting, diaspora, Micha Josef Berdyczewski

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Źródła opublikowane

Berdyczewski, Micha Josef. 1902. Mi-sznej olamot. Sipurim we cijurim. Warszawa: Tuszija.

Bin Gorion, Micha Josef. 1976. Sipurim: Be-ejn tikwa. Tel-Awiw: Dvir.

Opracowania

Abramowska, Janina. 1982. „Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich”. Pamiętnik Literacki 73, nr 1–2: 3–23.

Abramson, Glenda, red. 1996. The Oxford Book of Hebrew Short Stories. Oxford: Oxford University Press.

Arpali, Boaz. 2005. “Ha-toe be-darchej ha-chajim ha-chadaszim: situacja ekronit achat, bicuim szonim. Machanajim, Misawiw la-nekuda, Tmol szilszom”. W Mimerkazim le-merkaz: Sefer Nurit Gowrin, red. Avner Holtzman, 234–240. Tel-Awiw: Mechon Kac Le-cheker ha-sifrut ha-iwrit, Bet ha-sefer le-mada’ej ha-jahadut al szem Chajim Rozenberg. Uniwersitat Tel-Awiw.

Berdyczewski, Micha Josef. 2009. Żydowskie legendy biblijne, przeł. Robert Reuven Stiller. Katowice: Kos.

Berenbaum, Michael, Skolnik Fred, red. 2007. Encyclopedia Judaica, wyd. 2. Jerozolima: Keter Publishing House Ltd.

Berkowicz, Icchak Dow. 1910. Sipurim. Kraków: Józef Fiszer.

Berkowicz D., Icchak. Sipurim. Kraków 1905, s. 1–19.

Cohen, Tova. 2008. „Portrait of the Maskilah as a young woman”. Nashim, nr 15: 9–29.

Gennep, van Arnold. 2006. Obrzędy przejścia, przeł. Beata Biały. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Gowrin, Nurit. 1985. Tliszut we-hitchadszut. Ha-siporet ha-iwrit bereszit ha-mea haesrim ba-gola u-we-Erec-Israel. Tel-Awiw: Misrad ha-bitachon: hoca’a la-or.

Halkin, Szimon. 1959. Mawo la-siporet ha-iwrit. Reszimot lefi harcaotaw szel Sz. Halkin. Zredagowane przez CofijęHalal. Jerozolima : Mif’al Ha-Szichpul.

Holtzman, Avner. 1995. El ha-kera sze-ba-lew : Micha Josef Berdyczewski. Jerozolima: Mosad Bialik: Bet ha-sefer le-mada’ej ha-jahadut al szem Chajim Rozenberg. Uniwersitat Tel-Awiw.

Holtzman, Avner. 2001. Micha Josef Berdyczewski. Jerozolima: Merkaz Zalman Szazar, le-toldot Israel.

Jaworska, Agata. 2020. „Na rozdrożu: Wizerunek bohatera wykorzenionego (talusz) na przykładzie prozy J.Ch. Brennera oraz M.J. Berdyczewskiego. Część I: Josef Chaim Brenner”. W Języki i cywilizacje. Młodzi badacze na stulecie Orientalistyki w Krakowie, red. Karolina Wanda Olszowska, Joanna Świt, Marcin Gaejc, 23–27. Kraków: Księgarnia Akademicka.

Jaworska Agata. 2022. „Obraz kobiety wykorzenionej w prozie nowohebrajskiej na przykładzie opowiadań Icchaka Dowa Berkowicza”. W Kobieta żydowska – nowe badania i perspektywy badawcze. Część 2, red. Joanna Degler (Lisek), Agata Rybińska. Numer specjalny, Studia Judaica, nr 2 (48), 313–341. https://doi.org/10.4467/24500100STJ.21.014.15069.

Kirszrot, Jan, red. 1905. Safrus. Książka zbiorowa poświęcona sprawom żydostwa. Warszawa: nakładem Tow. dla Wydawnictw Żydowskich „Safrus”.

Klausner, Joseph. 1972. A History of Modern Hebrew Literature (1785–1930), przeł. Herbert Danby, Westport: Greenwood Press.

Krauss T. Arch., Perlman M., Netilat Yadayim (hasło). W Encyclopaedia Judaica, wyd. II, vol. 15, red. F. Skolnik, M. Berenbaum, 2007, s. 112.

Levy, Ya’acov, Seckbach, Fern (red.) 1994. Oxford English-Hebrew & Hebrew-English Dictionary. Jerozolima: Kernerman Publishing Ltd. & Lonnie Kahn Publishing Ltd.

Lisek, Joanna. 2018. Kol isze – głos kobiet w poezji jidysz (od XVI w. do 1939 r.). Sejny: Pogranicze.

Louis J., Halakhah (hasło). W Encyclopaedia Judaica, wyd. 2, vol. 8, red. F. Skolnik, M. Berenbaum, Detroit 2007, s. 251.

Mintz, Alan. 1989. Loss of Faith and Hebrew Autobiography. Banished from Their Father’s Table. Bloomington: Indiana University Press.

Mosse, Lachmann George. 1984. Nationalism and Sexuality: Respectability and Abnormal Sexuality in Modern Europe. Nowy Jork: Howard Fertig.

Piekarski, Ireneusz. 2014. „Proza hebrajska w polskich tłumaczeniach”. Roczniki Humanistyczne, t. LXII, zeszyt 1: 185–195.

Shait, Hedi. 2015. Lefanejcha darkajim: Mi-tliszut ba-gola le-tliszut jelidit ba-sifrut ha-iwrit be-mea ha-esrim. Ramat Gan: Uniwersitat Bar-Ilan.

Shait, Hedi. 2013. „The Female Rootless Character in Hebrew Prose: Initial Attempts at Shaping Her Image”. Women in Judaism, nr 10/1: 1–23.

Shaked, Gershon. 1973. Lelo moca: al J.Ch. Brener, M.J. Berdyczewski, G. Szofman, N. Gnessin. Tel-Awiw: Hoca’at ha-kibuc ha-meuchad.

Shaked, Gershon. 2000. Modern Hebrew Fiction, przeł. Yael Lotan. Bloomington: Indiana University Press.

Shenkar, Yael. 2007. „Ha-tluszot min ha-sifrut –Al mikuman szel naszim be-sifrut ha-tluszim”. W Rega szel huledet:, Mechkarim be-sifrut iwrit u-we-sifrut jidisz lichwod Dan Miron, red. Hannan Hever, 402–134. Jerozolima: Mosad Bialik.

Szwabowicz, Magda Sara. 2019. Hebrajskie życie literackie w międzywojennej Polsce. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Tora. Pięcioksiąg Mojżesza. 2010. tłum Izaak Cylkow, Kraków: Austeria.

Werses, Shmuel. 2001. „Portrait of the Maskil as a Young Man”. W New Perspectives on the Haskalah, red. Shmuel Feiner, David Sorkin, 128–143. Londyn: Liverpool University Press.

Winer, Gershon. 1971. The Founding Fathers of Israel. Nowy Jork: Bloch Pub Co.

Zborowski M., Herzog E., Shtetl (hasło). W Encyclopaedia Judaica, wyd. II, vol. 18, red. F. Skolnik, M. Berenbaum, 2007, s. 524–527.

Netoteka

Bartal, Israel. „Haskalah Literature: Portrayal of Women”. The Jewish Women’s Archive (dostęp: 31.12.1999).

Berdyczewski, Josef Micha. 1986. „Ha-Zar”. Project Ben-Yehuda (dostęp: 7.02.2021).

„Halacha, Szulchan Aruch, Orach Chajim”. The Sefaria Library, https://www.sefaria.org/Shulchan_Arukh,_Orach_Chayim (dostęp: 4.12.2021).

Jesziwa. W Encyklopedia powszechna PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/jesziwa;3917799.html (dostęp: 12.08.2022).

„Jom Kipur”. W Encyklopedia powszechna PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Jom-Kipur;3918167.html (dostęp: 4.12.2021).

Miszna (Terumot 1:5). W The Sefaria Library, https://www.sefaria.org/Mishnah_Terumot.1.5?lang=bi (dostęp: 12.08.2022).

Miszna (Terumot 5:2; 5:3). W The Sefaria Library, https://www.sefaria.org/Mishnah_Terumot.5?lang=bi (dostęp: 12.08.2022).

Miszna (Terumot 8:6). W The Sefaria Library, https://www.sefaria.org/Mishnah_Terumot.8.6?lang=bi (dostęp: 12.08.2022).

Miszna (Sota 3:4). W The Sefaria Library, https://www.sefaria.org/Mishnah_Sotah.3.4?lang=bi&with=all&lang2=en (dostęp: 12.08.2022).

Miszna (Nidda 1, 1–2). W The Sefaria Library, https://www.sefaria.org/Mishnah_Niddah.1?lang=bi (dostęp: 12.08.2022).

Miszna (Shabbat 2, 6–7). W The Sefaria Library, https://www.sefaria.org/Mishnah_Shabbat.1?lang=bi (dostęp: 12.08.2022).

Szabat. W Encyklopedia powszechna PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/szabat;3982260.html (dostęp: 12.08.2022).

Informacje

Informacje: Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 2022, Volume 17, Issue 3, s. 191-208

DOI: https://doi.org/10.4467/20843933ST.22.017.16169

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Na rozdrożu: Wizerunek bohatera wykorzenionego (talusz) na przykładzie prozy Michy Josefa Berdyczewskiego

Angielski:

At the Crossroads: The Image of the Uprooted Hero (talush) Based on the Prose of Micha Josef Berdyczewski

Autorzy

Agata Jaworska

https://orcid.org/0000-0001-7369-9957

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 30.11.2022

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Agata Jaworska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 339

Liczba pobrań: 397

<p> Na rozdrożu: Wizerunek bohatera wykorzenionego (<em>talusz</em>) na przykładzie prozy Michy Josefa Berdyczewskiego</p>

Pobierz xml