FAQ

Studia Judaica

Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Wyniki wyszukiwania

wyszukiwarka prosta

szukaj np. “cognitive architectures” AND 1993-200 NOT Urban
wyszukiwanie zaawansowane
np. 1234-6789
np. 10.4467/16890027AP.16.022.6009
np. Uniwersytet Jagielloński

Modlitewniki dla Żydówek w języku polskim, ich autorzy i użytkowniczki. Casus Żydów warszawskich połowy XIX wieku

Data publikacji: 2021

Studia Judaica, 2021, Nr 1 (47), s. 99 - 121

https://doi.org/10.4467/24500100STJ.21.004.14606

Autorzy

Agata Rybińska
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin
https://orcid.org/0000-0002-0272-7532 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Pobierz pełny tekst

Pobierz PDF PDF
Drukuj drukuj Cytuj cytuj Udostępnij udostępnij __T_ARROW_DOWN

Tytuły

Modlitewniki dla Żydówek w języku polskim, ich autorzy i użytkowniczki. Casus Żydów warszawskich połowy XIX wieku

Abstrakt

Prayer Books for Jewish Women in Polish, Their Authors and Users: The Case of Jews in Warsaw in the Mid-Nineteenth Century

In the nineteenth century, only two prayer books for Jewish women and girls were published in the Polish language: one written by Jakub Elsenberg (Warsaw 1855) and the other by Rozalia Saulson (Warsaw 1861). This small numer contrasts with the numerous editions of tkhines in Yiddish and Andachts- and Gebetbücher in German. The aim of the paper is to discuss the circumstances of the creation of both books and specificity of these editions. The origins of the users of the Warsaw’s prayer books according to the list of subscribers (and using the data of genealogical sources) are also considered.

Słowa kluczowe

Bibliografia

Pobierz bibliografię
1. Źródła archiwalne
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Prace magisterskie napisane przed 1939 r.
Zilbersztejn Sara, Postępowa synagoga na Daniłowiczowskiej w Warszawie. Przyczynek do historii kultury Żydów polskich XIX stulecia, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Majera Bałabana, Warszawa [b.r.], sygn. 117/57.
2. Źródła opublikowane
Modlitewniki polskojęzyczne
Cylkow Izaak, Machzor czyli modlitwy Izraelitów na wszystkie święta, część1: Rosz haszana (Nowy Rok), Warszawa 1910; reprint: Kraków–Budapeszt 2013.
Cylkow Izaak, Machzor czyli modlitwy Izraelitów na wszystkie święta, część2: Jom  Kippur (Dzień Odpuszczenia), Warszawa 1929.
Elsenberg J[akub], Książka do modlitwy dla pożytku niewiast wyznania mojżeszowego na wzór niektórych w podobnym rodzaju książek niemieckich, Warszawa 1855.
Elsenberg J[akub], Modlitwy dla dzieci wyznania mojżeszowego, Warszawa 1848;wyd. 2, Warszawa 1877.
Elsenberg J[akub], Modlitwy dla dzieci wyznania mojżeszowego (dla dziewczynek),  wyd. 2, Warszawa 1877.
H.[Hoge] E[zechiel], Modlitwy Izraelitów. Od najdawniejszych czasów aż dotąd przez nich używane, których największa część ułożona jest przez biegłego w Zakonie Pisarza Proroka Ezdrasza, i jego tak nazwany wielki Senat istniejący około roku 340 przed Erą Chrześcijańską, Warszawa 1822.
Liebkind Henryk, Tefilat Israel. Modlitwy dla Izraelitów na dni zwyczajne i uroczyste, Warszawa 1846.
Neufeld Daniel, Syfse jeszenim czyli Modły starożytne Izraelitów na cały rok. Tekst hebrajski z nowym przekładem polskim, z komentarzem Moreh Derech, Warszawa 1865.
Nusbaum Henryk, Modlitwa odchodzących, Warszawa 1919 [nie jest to modlitewnik, lecz broszurowe wydanie dwóch modlitw].
Saulsonowa Rozalia z Felixów, Ośmnaście kantyków. Z rytuałowych modlitw Izraelitów, Kraków 1865.
S[aulsonowa] Rozalia z Felixów, Techynoth. Modlitwy dla Polek wyznania mojżeszowego, Warszawa 1861.
S[pitzer] S[alomon], Beit tefila. Modły Izraelitów na dni powszednie, uroczystości pamiątkowe i święta uroczyste, Kraków [b.r.].
Spitzer Salomon, Szaarej szamaim. Modły Izraelitów, na dni powszednie, uroczystości pamiątkowe i święta uroczyste, Kraków [b.r.].
Spitzer S[alomon], Szaarej szamaim. Modły Izraelitów, na dni powszednie, uroczystości pamiątkowe i święta uroczyste, Kraków 1908.
Strauch Fabijan, Machzor, czyli modlitwy Izraelitów na wszystkie święta, cz. 1–3, Warszawa 1883–1884.
Szenhak S[amuel], Sidur tefila. Modlitewnik (Sydur), Warszawa 1912.
Taubes Z. S., Tefilot Israel. Modlitwy Izraela dla szkół ludowych i wydziałowych, Lwów 1906.
Tugendhold Jakób, Modły, krótkie rozpamiętywania religijno-moralne dla młodzieży wyznawania mojżeszowego, Warszawa 1837.
Weber Maurycy, Modlitewnik polski. Początkiem mądrości jest bojaźń Boża, Kraków  1880.
Wolf Michał, Sidur tefilot Israel. Sidur Tefillot Israel. Modlitewnik Izraelitów, Lwów 1862.
Tchines (wybrane przykłady)
Maane laszon. Hu seder techinot al beit olamin, Nju Jork 1904.
Seder techinot u-wakaszot enthaltend ferszidene dajcze tfilot u-wakaszot fir alle tage des jares und bezondere gelegenchajten. Ajn gebetbuch fir fromme jidysze wajber,  Thechinah, Budapest 1880.
Seder techinot u-wakaszot enthaltend ferszidene dajcze tfilot u-wakaszot fir alle tage des jares und bezondere gelegenchajten. Ajn gebetbuch fir fromme jidysze wajber, Thechinah, Wien 1869; wyd. 2, Wien 1890.
Sz’’s techina biszwil naszim cidkaniot, Warsze [b.r., 1920?].
Tchina be-szisza chalakot. Techina. Molitwy dla żenszczin w 6. czastiej, Warsze [5]637 / Warszawa 1876.
Modlitewniki niemieckojęzyczne (cytowane)
Miro H[einrich], Beit Jaakow. Allgemeines Gebetbuch für gebildete Bekenner der mosaischen Religion: Zum Gebrauch bei der öffentlichen und häuslichen Andacht, wyd. 4, Breslau 1837.
Miro H[einrich], Beit Jaakow. Allgemeines Gebetbuch für gebildete Frauen mosaischer Religion: Zum Gebrauch bei der öffentlichen und häuslichen Andacht, wyd. 3,  Breslau 1835.
Miro H[einrich], Beit Jaakow. Allgemeines Gebetbuch für Israeliten [sic!]: Zum Gebrauch bei der öffentlichen und häuslichen Andacht, wyd. 4, Frankfurt am Main 1851.
Miro Jehoschua Heschel, Techinoth: Ein Gebetbuch für gebildete Frauenzimmer, Hannover 5597 [1836/37]; Hannover 1842; Rödelheim 1843, 1879.
Miro’s Techinna für Israels Frauen, wyd. 6, red. Ludwig A. Rosenthal, Rogasen [1887].
Neuda Fanny, geb. Schmiedl, Stunden der Andacht: Ein Gebet- und Erbauungsbuch für Israels Frauen und Jungfrauen, zur öffentlichen und häuslichen Andacht, so wie für alle Verhältnisse des weiblichen Lebens, Prag 1855.
Neuda Fanny, geb. Schmiedl, Sztunden der Andacht: Ajn gebet- und erbaungsbuch fir izraeles frojen un. Jungfrojen, cur effentlichen und hajzlichen andacht, zo wi fir alle ferheltnisse des wajblichen lebens, Prag 1864.
3. Opracowania
Baumgarten Jean, Introduction to Old Yiddish Literature, red. i tłum. Jerold C. Frakes, New York 2005.
Borzymińska Zofia, Elzenberg (Elsenberg) Jakub, [w:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje. Kultura. Religa. Ludzie, red. Zofia Borzymińska, RafałŻebrowski, Warszawa 2003, t. 1.
Borzymińska Zofia, Szkolnictwo żydowskie w Warszawie 1831–1870, Warszawa 1994.
Galas Michał, Rabin Markus Jastrow i jego wizja reformy judaizmu. Studium z dziejów judaizmu w XIX wieku, Kraków 2007.
Jagodzińska Agnieszka, Pomiędzy. Akulturacja Żydów Warszawy w drugiej połowie XIX wieku, Wrocław 2008.
Jagodzińska Agnieszka, Warszawska Szkoła Rabinów w świetle źródeł misyjnych, „Kwartalnik Historii Żydów” 249 (2014), nr 1.
Jeske-Choiński Teodor, Neofici polscy. Materyały historyczne, Warszawa 1905.
Kay Devra, Seyder Tkhines: The Forgotten Book of Common Prayer for Jewish Women, Philadelphia 2004.
Kratz-Ritter Bettina, Für “fromme Zionstöchter” und “gebildete Frauenzimmer”: Andachtsliteratur für deutsch-jüdische Frauen im 19. und frühen 20. Jahrhundert, Hildesheim 1995.
Kroszczor Henryk, Wielka Synagoga na Tłumackiem, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 95 (1975), nr 3.
Lisek Joanna, Kol isze. Głos kobiet w poezji jidysz (od XVI w. do 1939 r.), Sejny 2018.
Maślak-Maciejewska Alicja, Modlili się w Templu. Krakowscy Żydzi postępowi w XIX wieku. Studium społeczno-religijne, Kraków 2018.
[Neufeld Daniel], Bibliografia, „Jutrzenka” 3 (1863), nr 1.
Petuchowski Jakob J., Prayerbook Reform in Europe: The Liturgy of European Liberal and Reform Judaism, New York 1968.
Rybińska Agata, Jakuba Elsenberga obraz Boga, ludzi i świata – interpretacja „Książki do modlitwy dla pożytku niewiast wyznania mojżeszowego”, [w:] Literackie obrazy świata. 1: Sfery kreacji, red. Arkadiusz Luboń, Joanna Gościńska, Monika Karpińska, Rzeszów 2016.
Rybińska Agata, Kapłanki domowego ogniska. Ideał pobożnej Żydówki w świetle modlitewników XIX-wiecznych Żydówek: Fanny Neudy, Rozalii Saulsonowej i Fanny G…r, [w:] Kobieta w oczach kobiet. Kobiece (auto)narracje w perspektywie
transkulturowej, red. Joanna Frużyńska, Warszawa 2019.
Rybińska Agata, Pochodzenie Rozalii Saulson (1807–1896) w świetle źródeł archiwalnych, „Rocznik Jeleniogórski” 52 (2020).
Rybińska Agata, Podążając za imieniem – Rozalia Saulson (1807–1896) – nowe ustalenia, „Kwartalnik Historii Żydów” 272 (2019), nr 4.
Rybińska Agata, Rozalia Saulsonowa – pomiędzy kulturą żydowską, niemiecką i polską, „Kwartalnik Historii Żydów” 257 (2016), nr 1.
Rybińska Agata, Wyzwania akulturacji. Na przykładzie Stunden der Andacht Fanny Neudy, „Annales UMCS” 33 (2015), nr 1.
Rybińska Agata, Wzorce kobiecych ról społecznych w świetle modlitw dla Żydówek (od początku XIX wieku do 1939 roku), [w:] Kobiety w Europie Środkowo-Wschodniej w perspektywie interdyscyplinarnej, red. Joanna Getka, Iwona Krycka-Michnowska, Warszawa 2020.
Toeplitz Krzysztof Teodor, Rodzina Toeplitzów. Książka mojego ojca, Warszawa 2004.
Weissler Chava, Voices of the Matriarchs: Listening to the Prayers of Early Modern Jewish Women, Boston 1998.
Zilbersztejn Sara, Postępowa synagoga na Daniłowiczowskiej w Warszawie (przyczynek do historii kultury Żydów polskich XIX stulecia), „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” (1970), nr 74.
Zinberg Israel, A History of Jewish Literature, vol. 7: Old Yiddish Literature from Its Origins to the Haskalah Period, tłum. i red. Bernard Martin, Cincinnati–New York 1975.
Żebrowski Rafał, Geneza biblioteki Wielkiej Synagogi na Tłomackiem, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 189 (1999), nr 1.
Żydzi a powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty, red. Artur Eisenbach, Dawid Fajnhauz, Adam Wein, Warszawa 1963.
4. Publikacje internetowe
Adam Epstein, https://www.geni.com/people/Adam-Epstein/6000000022326987342 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Adolf Abraham Chaim Paprocki, https://www.geni.com/people/Adolf-Paprocki/6000000019136802793 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Aleksander Stanisław Lesman, https://www.geni.com/people/Aleksander-Lesman/6000000019137483913 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Amelia Epstein, https://www.geni.com/people/Amelia-Epstein/6000000026103115324 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Anna Orgelbrand (Starkman), https://www.geni.com/people/Anna-Orgelbrand/6000000013791998650 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Antoni Eisenbaum, https://www.geni.com/people/Antoni-Eisenbaum/6000000019136953180 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Elsenberg Jakób, Fundacja Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce. Baza danych nagrobków cmentarzy żydowskich w Polsce, https://cemetery.jewish.org.pl/id_7425/info/_Jak%C3%B3b_Elsenberg.html [dostęp: 6 kwietnia 2021].
Elżbieta Glücksberg (Orgelbrand), https://www.geni.com/people/El%C5%BCbieta-Gl%C3%BCcksberg/6000000014451469577 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Ewa Nussbaum (Tenenbaum), https://www.geni.com/people/Ewa-Nussbaum/6000000019845300647 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Ewa Sura Kramsztyk (Fruehling), https://www.geni.com/people/Ewa-Kramsztyk/6000000015402337839 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Fryderyka Eisenbaum (Goldstein), https://www.geni.com/people/Fryderyka-Eisenbaum/6000000040498727236 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Henryk Bernard (Bernhardt), https://www.geni.com/people/Henryk-Bernard/6000000007373058519 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Hilary Nussbaum, https://www.geni.com/people/Hilary-Nussbaum/6000000105336693853 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Izaak Kramsztyk, https://www.geni.com/people/Izaak-Kramsztyk/6000000089131488392 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Józef Lesman, https://www.geni.com/people/J%C3%B3zef-Lesman/6000000019136797433 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Julia Paprocka (Eisenbaum), https://www.geni.com/people/Julia-Paprocka/6000000019136949165 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Karolina Bernard (Orgelbrand), https://www.geni.com/people/Karolina-Bernard/6000000007373155295 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Kramsztykowa Emilia, Z pamięci, dla pamięci, red. Krzysztof Prochaska, Hanna Bartoszewicz, „Podkowiański Magazyn Kulturalny” (2003), nr 39, https://www.podkowianskimagazyn.pl/nr39/emilia.htm [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Ludwik [Ludwig, Louis, Arie Leib] Natanson, https://www.geni.com/people/Ludwik-Natanson/6000000000895285760 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Matylda Okręt (Paprocka), https://www.geni.com/people/Matylda-Okr%C4%99t/6000000056518432971 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Michał Glücksberg, https://www.geni.com/people/Micha%C5%82-Gl%C3%BCcksberg/6000000014451727305 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Natalia Natanson (Epstein), https://www.geni.com/people/Natalia-Natanson/6000000000905124507 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Regina Lesman (Eisenbaum), https://www.geni.com/people/Regina-Lesman/6000000019137020323 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Rudolf Okręt, https://www.geni.com/people/Rudolf-Okr%C4%99t/6000000056517742287 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Samuel Orgelbrand, https://www.geni.com/people/Samuel-Orgelbrand/6000000013792131130 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Saulson Mikołaj Mordechai, Fundacja Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce. Baza danych nagrobków cmentarzy żydowskich w Polsce, https://cemetery.jewish.org.pl/id_99869/info/back_1:0/_Miko%C5%82aj_Saulson.html [dostęp: 10 kwietnia 2021].
Stanisław Hertz, https://www.geni.com/people/Stanislaw-Hertz/6000000138774997846 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Stefania Hertz (Epstein), https://www.geni.com/people/Stefania-Hertz/6000000026102249630 [dostęp: 9 kwietnia 2021].
Zofia Saulson (Toeplitz), https://www.geni.com/people/Zofia-Saulson/6000000007314722726 [dostęp: 9 kwietnia 2021].

Informacje

Informacje: Studia Judaica, 2021, Nr 1 (47), s. 99 - 121

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Modlitewniki dla Żydówek w języku polskim, ich autorzy i użytkowniczki. Casus Żydów warszawskich połowy XIX wieku

Angielski:
Prayer Books for Jewish Women in Polish, Their Authors and Users: The Case of Jews in Warsaw in the Mid-Nineteenth Century

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-0272-7532

Agata Rybińska
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin
https://orcid.org/0000-0002-0272-7532 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin

Publikacja: 2021

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Agata Rybińska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 866

Liczba pobrań: 612

<p> Modlitewniki dla Żydówek w języku polskim, ich autorzy i użytkowniczki. <em>Casus </em>Żydów warszawskich połowy XIX wieku</p>
Pobierz PDF Pobierz xml