I rozpięła na szpilce jak motyla… Żydówki-rewolucjonistki w polskiej prozie antysemickiej w pierwszej połowie XX wieku
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEI rozpięła na szpilce jak motyla… Żydówki-rewolucjonistki w polskiej prozie antysemickiej w pierwszej połowie XX wieku
Data publikacji: 06.2023
Studia Judaica, 2023, Nr 1 (51), s. 95 - 115
https://doi.org/10.4467/24500100STJ.23.005.18222Autorzy
I rozpięła na szpilce jak motyla… Żydówki-rewolucjonistki w polskiej prozie antysemickiej w pierwszej połowie XX wieku
“And She Stretched Him on a Pin Like a Butterfly...”: Revolutionary Jewish Women in Polish Antisemitic Prose of the First Half of the Twentieth Century
After the revolution of 1905, revolutionary Jewish women began to appear among the heroines typical of the antisemitic novels of the nineteenth century. This type of female protagonist can be found in the novels written by Józef Weyssenhoff (Hetmani [The Hetmans]), Rev. Jan Gnatowski (Zły czar [Bad Spell]), and then in the 1930s in the novels by Roman Dmowski (Dziedzictwo [The Heritage]) and Jędrzej Giertych (Zamach [The Coup]). In these narratives, Poland is presented as a victim of manipulation by Jews, Germans, and in the case of the Bad Spell by Jewish Bolsheviks. In these stories, female Jewish revolutionaries implement their secret policies using their strong erotic influence to seduce Polish activists. Demonism and evil, as well as the misogynistic attitude of the fin de siècle era were employed to create their portraits. In these female protagonists, one can detect echoes of features associated with such Jewish heroines as Salome, Judith, and Herodias whose portraits were typical of the art and literature of the epoch.
1. Źródła wydane
Čapek Karel, Marsjasz, czyli na marginesie literatury (1919–1931), tłum. Halina Janaszek-Ivaničková, Kraków 1981.
Choiński-Jeske Teodor, Żyd w powieści polskiej, Warszawa 1914.
[Dmowski Roman] Wybranowski Kazimierz, Dziedzictwo, Poznań 1931.
[Gąsiorowski Wacław] Mieroszewicz Jan, Zięć Firmy L. Feinband and Comp., Warszawa 1902.
[Giertych Jędrzej] Mariański J., Zamach, Pelplin 1938.
[Gnatowski Jan] Łada Jan, Zły czar, Poznań 1922.
Gruszecki Artur, Nawrócony, Warszawa 1901.
Kleiner Juliusz, Jan Łada, „Tygodnik Ilustrowany” (1925), nr 43.
Łoś Wincenty, Ze Starżów pani Appelstein, Warszawa 1897.
Łoś Wincenty, Zięciowie domu Kohn et Cie, Warszawa 1895.
Weyssenhoff Józef, Hetmani, Warszawa 1911.
2. Opracowania
Adamczyk Kazimierz, Kobieta w powieściach polskich ideologów ruchu nacjonalistycznego, „Konteksty Kultury” 11 (2014), nr 3.
Anderson Benedict, Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, tłum. Stefan Amsterdamski, Kraków 1997.
Barłowski Dezydery, Żyd jako fetysz. O antysemityzmie w powieściach i pismach politycznych Romana Dmowskiego, [w:] Obrazy nieobojętności. Szkice o zaangażowaniu w sztuce, red. Anna Szawerna-Dyrszka, Maciej Tramer, Kasper Pfeifer, Aleksandra Więcek, Katowice 2022.
Brunotte Ulrike, The Beautiful Jewess as Borderline Figure in Europe’s Internal Colonialism: Some Remarks on the Intertwining of Orientalism and Antisemitism, „ReOrient”4 (2019), nr 2.
Bujnicka Maria, Romans popularny – baśń kultury masowej, [w:] Modele świata i człowieka. Szkice o powieści współczesnej, red. Jerzy Święch, Lublin 1985.
Dijkstra Bram, Idols of Perversity: Fantasies of Feminine Evil in Fin-de Siècle Culture, New York 1986.
Domagalska Małgorzata, Zatrute ziarno. Proza antysemicka na łamach „Roli” (1883–1912), Warszawa 2015.
Friedrich Agnieszka, Talmud i „talmudyzm” w ujęciu czasopisma „Rola”, „Studia Judaica” 16 (2013), nr 2.
Gilman Sander L., The Jew’s Body, New York 1991.
Gilman Sander L., Salome, Syphilis, Sarah Bernhardt and the “Modern Jewess”, „The German Quarterly”66 (1993), nr 2.
Gołdyn Piotr, Troska o wychowanie moralne w czasopiśmie „Czystość” 1905–1910, [w:] Czasopiśmiennictwo XIX i początków XX wieku jako źródło do historii edukacji, red. Iwonna Michalska, Grzegorz Michalski, Łódź 2010.
Górny Maciej, Kończal Kornelia, Wszystkie imiona Róży, [w:] Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 2: Wspólne/Oddzielne, red. Robert Traba, Hans Henning Hahn, Warszawa 2015.
Hertz Deborah, Dangerous Politics, Dangerous Liaisons: Love and Terror among Jewish Women Radicals in Czarist Russia, „Histoire, Économie et Société” 33 (2014), nr 4.
Ihnatowicz Ewa, Formuła Polaka – posiadacza ziemi. Warianty powieściowe, [w:] Przemiany formuły polskości w drugiej połowie XIX wieku, red. Janusz Maciejewski, Warszawa 1999.
Jackowski Jan Maria, Ks. Jan Gnatowski (1855–1925) na tle epoki. Biografia historyczna, Warszawa 2018.
Janion Maria, Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi, Warszawa 2000.
Jeziorski Ireneusz, Od obcości do symulakrum. Obraz Żyda w Polsce w XX wieku, Kraków 2009.
Kobieta i świat polityki. Polska na tle porównawczym w XIX i w początkach XX wieku. Zbiór studiów, red. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, Warszawa 1994.
Krobb Florian, La belle Juive. Spryt mężczyzn i uroda kobiet, tłum. Bożena Umińska, „Midrasz” (2000), nr 2.
Krzywiec Grzegorz, Szowinizm po polsku. Przypadek Romana Dmowskiego (1886–1905), Warszawa 2009.
Kurczewska Joanna, Pierwsi nacjonaliści polscy i sprawy kobiet, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 44 (1999).
Lathers Marie, Posing the “Belle Juive”: Jewish Models in 19th-Century Paris, „Woman’s Art Journal”(2000), nr 1.
Matuszek Gabriela, Maski i demony wczesnego modernizmu, Kraków 2014.
Mikinka Aleksandra Ewelina, „Kapłan-literat, wykwintny ksiądz-esteta”. Jan „Łada” Gnatowski (1855–1925) – kaznodzieja nieprowincjonalny, Łódź 2016.
Patai Raphael, Lilith, „The Journal of American Folklore” 77 (1964).
Penslar Derek J., Anti-Semites on Zionism: From Indifference to Obsession, [w:] Anti-Semitism and Anti-Zionism in Historical Perspective: Convergence and Divergence, red. Jeffrey Herf, London 2007.
Podraza-Kwiatkowska Maria, Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski, Kraków 2001.
Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, t. 1 i 2, oprac. Zofia Borzymińska, Rafał Żebrowski, Warszawa 2003.
Prokop-Janiec Eugenia, Literatura i nacjonalizm. Twórczość krytyczna Zygmunta Wasilewskiego, Kraków 2004.
Rawiński Marian, Problematyka żydowska w literaturze (przykład dramaturgii międzywojennej), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio FF: Philologiae 16 (1998).
Rodak Mateusz, Mit a rzeczywistość. Przestępczość osób narodowości żydowskiej w II Rzeczypospolitej. Casus województwa lubelskiego, Warszawa 2012.
Samborska-Kukuć Dorota, Henryk Sienkiewicz – pryzmaty czytania. Studia i szkice literackie, Kraków 2018.
Sikorska-Kulesza Joanna, Zło tolerowane. Prostytucja w Królestwie Polskim w XIX wieku, Warszawa 2004.
Stawiak-Ososińska Małgorzata, Ponętna, uległa, akuratna… Ideał i wizerunek kobiety polskiej pierwszej połowy XIX wieku (w świetle ówczesnych poradników), Kraków 2009.
Stępnik Krzysztof, Metafory rewolucji w literaturze polskiej lat 1905–1914, „Pamiętnik Literacki” 83 (1992), z. 2.
Stępnik Krzysztof, Powieść antysemicka w ostatnich latach Kongresówki, „Krytyka” 39 (1992).
Strycka Anna, Obrazy Żydów w literaturze nacjonalizmu (Romana Dmowskiego „Dziedzictwo”, Jędrzeja Giertycha „Zamach”, Karola H. Rostworowskiego „Antychryst” oraz Czesława Straszewicza „Mojżesz”), [w:] Nacjonalizm polski do 1939 roku.
Wizje kultury polskiej i europejskiej, red. Krzysztof Stępnik, Monika Gabryś, Lublin 2011.
Tokarska-Bakir Joanna, „Ganz Andere”? Żyd jako czarownica i czarownica jako Żyd w polskich i obcych źródłach etnograficznych, czyli jak czytać protokoły przesłuchań, [w:] Inny, inna, inne. O inności w kulturze, red. Maria Janion, Claudia Snochowska-Gonzalez, Kazimiera Szczuka, Warszawa 2004.
Trześniowski Dariusz, „A trwanie twoje jest, jak śmierć, na zawsze – coraz straszniejsze i krwawsze…”. Modernistyczny wizerunek Salome, „Pamiętnik Literacki” (2001), z. 1.
Urbanowski Maciej, Obraz Polski niepodległej w literaturze nurtu prawicowego 1918–1939, [w:] Metamorfozy społeczne, t. 4: Kultura i społeczeństwo II Rzeczypospolitej, red. Włodzimierz Mędrzecki, Agata Zawiszewska, Warszawa 2012.
Ury Scott, Barricades and Banners: The Revolution of 1905 and the Transformation of Warsaw Jewry, Stanford 2012.
Żebrowski Rafał, Alliance Israélite Universelle i próby jego utworzenia w Królestwie Polskim, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” (1995), nr 1/2.
Informacje: Studia Judaica, 2023, Nr 1 (51), s. 95 - 115
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
I rozpięła na szpilce jak motyla… Żydówki-rewolucjonistki w polskiej prozie antysemickiej w pierwszej połowie XX wieku
“And She Stretched Him on a Pin Like a Butterfly...”: Revolutionary Jewish Women in Polish Antisemitic Prose of the First Half of the Twentieth Century
Uniwersytet Łódzki, Polska, ul. Narutowicza 65, 90-131 Łódź
Publikacja: 06.2023
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 641
Liczba pobrań: 262