The renovation and opening of tram lines in Polish cities in recent years provoke comparisons with similar practice and long tradition abroad. The subject of this article is the spatial relationship between multi-family residential complexes and a tram line. Of course, the solutions adopted differ from each other, but there is a clear trend in the West to bring both elements closer to each other, despite the environmental costs that rail lines cause. In the model approach, there are numerous cases of planning the route through the "centre of structures", which creates conditions for symbiosis in terms of "transit oriented development" (TOD). Sometimes it appears in the classic form of intensive building up provoked by the earlier construction of the tram, and sometimes in a reversed form - with retrofitting tram into previously existing structures. Sometimes there are mixed cases, with structural infills next to tram corridors – not always just residential, but often with service facilities, complementing the program of housing estates and districts aimed to capitalise on the economic potential which results from the presence of tram users. Infilling the tram line strips fosters the creation of a friendly urban environment and shortens the access routes. How space overscaling and overly dominant traffic are avoided is decisive for a good solution to the problem. Numerous examples could serve as a model for Polish cities.

Dokonujące się w ostatnich latach remonty i otwarcia linii tramwajowych w polskich miastach prowokują do porównań i refleksji z analogiczną praktyką i długą tradycją za granicą. Przedmiotem tego artykułu jest relacja przestrzenna między kompleksami wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej a linią tramwajową. Oczywiście przyjęte rozwiązania różnią się od siebie, tym niemniej widać na Zachodzie wyraźny trend do zbliżania obu elementów do siebie, mimo kosztów środowiskowych, które linie szynowe powodują. W modelowym ujęciu bardzo liczne są przypadki prowadzenia trasy „środkiem struktur”, wskutek czego powstają warunki do symbiozy, w myśl zasad urbanizacji zorientowanej na transport publiczny (transit oriented development – TOD). Występuje ono czasem w klasycznej postaci odpowiednio intensywnej zabudowy sprowokowanej wcześniejszą budową tramwaju, a czasem w postaci odwróconej – z wtórnym wprowadzeniem tramwaju we wcześniej istniejące struktury. Niekiedy zaś mamy przypadki mieszane, w którym dokonuje się uzupełnienia zabudowy towarzyszącej korytarzom tramwajowym – nie zawsze tylko mieszkaniowej, ale często także usługowej, dopełniając program osiedli i dzielnic, korzystając z potencjału ekonomicznego wynikającego z obecności użytkowników tramwaju. Obudowa korytarzy linii tramwajowych sprzyja tworzeniu przyjaznego środowiska urbanistycznego i skraca drogi dojścia. Sposób, w jaki uniknięto przeskalowania przestrzeni i zbyt dominującego ruchu decyduje o dobrym rozwiązaniu problemu. Liczne przykłady mogłyby posłużyć za wzorzec dla miast polskich.

The renovation and opening of tram lines in Polish cities in recent years provoke comparisons with similar practice and long tradition abroad. The subject of this article is the spatial relationship between multi-family residential complexes and a tram line. Of course, the solutions adopted differ from each other, but there is a clear trend in the West to bring both elements closer to each other, despite the environmental costs that rail lines cause. In the model approach, there are numerous cases of planning the route through the "centre of structures", which creates conditions for symbiosis in terms of "transit oriented development" (TOD). Sometimes it appears in the classic form of intensive building up provoked by the earlier construction of the tram, and sometimes in a reversed form - with retrofitting tram into previously existing structures. Sometimes there are mixed cases, with structural infills next to tram corridors – not always just residential, but often with service facilities, complementing the program of housing estates and districts aimed to capitalise on the economic potential which results from the presence of tram users. Infilling the tram line strips fosters the creation of a friendly urban environment and shortens the access routes. How space overscaling and overly dominant traffic are avoided is decisive for a good solution to the problem. Numerous examples could serve as a model for Polish cities.