Tematem artykułu jest recepcja jednego z ważniejszych dzieł historycznych Szymona Askenazego pt. Łukasiński. Ukazało się ono po raz pierwszy w 1908 r. w W arszawie. Składały się wówczas na niego dwa pokaźne tomy, z których każdy liczył około 400 stron. Sam tytuł książki — Łukasiński — mógłby wskazywać na biografię Waleriana Łukasińskiego, polskiego działacza niepodległościowego, założyciela Wolnomularstwa Narodowego i T owarzystwa Patriotycznego, ale treść w niej zawarta jest o wiele bogatsza. Dotyczy ona bowiem nie tylko tragicznych losów Łukasińskiego, lecz także historii polskich tajnych związków patriotycznych i sytuacji politycznej w Królestwie Polskim w latach 1815–1830. Bogactwo treści tej książki dostrzegli już pierwsi jej recenzenci, którzy opublikowali swoje omówienia w latach 1908–1909. Zwracali też oni uwagę na aktualne przesłanie pracy Askenazego, która na początku wieku XX wpisywała się dobrze w narastający polski ruch niepodległościowy. Czas powstania i pierwszego wydania Łukasińskiego miał więc bardzo istotny wpływ na jego recepcję. Podobnie rzecz się miała z drugą edycją tego dzieła, które wznowiono w 1929 r., również w W arszawie, w niepodległej Polsce. W tym wypadku na jego recepcję wpłynęła znacząco polityka historyczna sanacji, w której nurt konspiracyjny odgrywał ważną rolę. Według drugiego wydania Łukasińskiego ukazał się jeszcze w latach 2005–2006 reprint tego dzieła, który nie wzbudził już jednak więkWokół recepcji Łukasińskiego Szymona Askenazego 53 szego zainteresowania i przeznaczony był bardziej dla koneserów dzieł historycznych niż szerszego kręgu odbiorców. Nasuwa się zatem wniosek, że okoliczności publikowania kolejnych wydań Łukasińskiego i towarzysząca im każdorazowa bieżąca polityka determinowały w dużym stopniu ich recepcję.

About the reception of “Łukasiński” by Szymon Askenazy

The paper discusses the reception of “Łukasiński” — one of the most important historical works by Szymon Askenazy, first published in Warsaw in 1908. At that time, it was a hefty, twovolume publication, 400 pages each. The title itself — “Łukasiński” — may suggest just a biography of Walerian Łukasiński, a Polish independence activist and founder of the National Freemasonry and the Patriotic Society, but its content is much broader. It explores not only the tragic life of Łukasiński, but also the history of Polish secret patriotic associations and the political situation in the Kingdom of Poland in the years 1815–1830. Even the first reviewers of the book, publishing in the years 1908–1909, remarked on how rich it was. They pointed to the timeliness of Askenazy’s work — in the early 20th century, the book fit into the growing independence movement in Poland. The time when “Łukasiński” was written and first published heavily affected its reception. Similar reactions followed the second edition of the book, published in 1929 — also in Warsaw, but already in independent Poland. At that time, its reception was affected by the historical policy of the Sanation, in which the pro-independence conspiracy played an important role. “Łukasiński” was reprinted in the years 2005–2006, based on the second edition, but it did not spark as much interest and was mainly addressed to historians rather than the general audience. Therefore, one may conclude that the circumstances and politics surrounding the publication of subsequent editions of “Łukasiński” largely determined how the work was received at each time.

The paper discusses the reception of “Łukasiński” — one of the most important historical works by Szymon Askenazy, first published in Warsaw in 1908. At that time, it was a hefty, twovolume publication, 400 pages each. The title itself — “Łukasiński” — may suggest just a biography of Walerian Łukasiński, a Polish independence activist and founder of the National Freemasonry and the Patriotic Society, but its content is much broader. It explores not only the tragic life of Łukasiński, but also the history of Polish secret patriotic associations and the political situation in the Kingdom of Poland in the years 1815–1830. Even the first reviewers of the book, publishing in the years 1908–1909, remarked on how rich it was. They pointed to the timeliness of Askenazy’s work — in the early 20th century, the book fit into the growing independence movement in Poland. The time when “Łukasiński” was written and first published heavily affected its reception. Similar reactions followed the second edition of the book, published in 1929 — also in Warsaw, but already in independent Poland. At that time, its reception was affected by the historical policy of the Sanation, in which the pro-independence conspiracy played an important role. “Łukasiński” was reprinted in the years 2005–2006, based on the second edition, but it did not spark as much interest and was mainly addressed to historians rather than the general audience. Therefore, one may conclude that the circumstances and politics surrounding the publication of subsequent editions of “Łukasiński” largely determined how the work was received at each time.