Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie postaci Szymona Askenazego jako jednego z najpoczytniejszych historyków polskich przełomu XIX i XX w. oraz ukazanie wartości jego dokonań na niwie historycznej. Głównymi wątkami, wokół których toczy się narracja są: czynniki kształtujące postawę naukową Szymona Askenazego, wpływ epoki, w której przyszło mu żyć, na jego twórczość oraz rolę, jaką odegrał w ówczesnym środowisku historycznym. Najkrócej rzecz ujmując, można stwierdzić, że Szymon Askenazy osiągnął na początku XX w. w naukowym życiu polskich elit wysoką pozycję, której nie sposób dzisiaj zakwestionować. Przede wszystkim był pierwszym historykiem, który na niespotykaną dotąd skalę rozpoczął na ziemiach polskich badania nad dziejami porozbiorowymi. Nazywany „przewodnikiem niosącym otuchę” nawiązywał zdecydowanie do polskiego oświecenia i romantyzmu, przeciwstawiając się jednocześnie dominacji pozytywistycznego myślenia. Stąd też uważa się go za czołowego przedstawiciela nurtu neoromantycznego w historiografii polskiej.

The article aims to discuss the character of Szymon Askenazy, one of the most read Polish historians of the turn of the 20th century, and to show how valuable his achievements are for history. The narrative revolves around the factors which influenced scientific approach of Szymon Askenazy, the influence of the times he lived in on his work, and the role he played in the historic milieu of his times. In short, one might say that Szymon Askenazy, at the beginning of the 20th century, indisputably achieved a high position in the academic circles of the Polish elites. First of all, he was the first historian in Poland who, to an extent unseen before, started research on the history of Poland before partitions. He was often called “a guide bringing comfort”, and he made references to the Polish Enlightenment and Romantic periods, opposing at the same time the dominance of Positivism. Thus, he is considered the main representative of the neo-romantic current in the Polish historiography.